امیل ادوارد شارل آنتوان زولا روزنامهنگار، رماننویس، نمایشنامهنویس و از پایهگذاران مکتب ناتورالیست در فرانسه است. او بین سالهای 1840 تا 1902 میزیست. زمانی که آثار و زندگینامه امیل زولا را میخوانید، متوجه خواهید شد که او چهرهای شاخص در آزادی سیاسی فرانسه است. امیل زولا نویسندهای است مشهور در سطح بینالملل که در نوشتههای خود، به دردهای اجتماعی میپردازد.
مجموعه آثار ادبیات داستانی، اجتماعی و سیاسی زولا در جایجای جهان ترجمه، چاپ، تحلیل و تفسیر شده و از نوشتههای وی در صنعت سینما، اقتباسهای زیادی میشود. در ادامه به بررسی بیوگرافی امیل زولا پرداخته شده، تا شناخت بهتری از زندگی و آثار امیل زولا به عمل آید.
امیل زولا متولد دوم آپریل سال 1840 در پاریس است. پدرش ایتالیایی و اهل ونیز و مادرش فرانسوی و اهل دوردان بود. زمانی که امیل سهساله بود، به علت شغل پدر، به «اکس آن پرووانس» نقلمکان کردند. کودکی او در پرووانس گذشت. زمانی که هفت سال داشت، پدرش براثر ذاتالریه درگذشت.
امیل و مادرش، امیلی اوبر، در سال 1851 به پاریس بازگشتند. پس از بازگشت به پاریس، امیل به همراه مادر و مادربزرگش زندگی میکرد. امیلی، تا زمان مرگش فردی تأثیرگذار و پیگیر در زندگی پسرش بود. در بیوگرافی امیل زولا، گذران کودکی وی در پرووانس نقش پررنگی داشت، زیراکه تحصیلش در این شهر باعث ایجاد دوستی عمیق و دیرین او با پل سزان (نقاش مشهور فرانسوی، 1839 _ 1906) و ورود امیل به هنرهای گرافیکی همچون نقاشی شد. زولا از کودکی، شغل آینده خود را نویسندگی میدانست و از آغاز جوانی مطالعات جدی درباره نویسندگی را آغاز کرد.
در زندگی امیل زولا، تحصیل جایگاه ویژهای ندارد! او تحصیلات خود را در پرووانس آغاز کرده و بعد از آنکه به پاریس بازگشتند، به دبیرستان سن لوئی رفت. پس از اینکه دو بار در آزمون دیپلم شکست خورد، ترک تحصیل کرد و به جستجوی کار رفت. او تا پیش از نویسندگی، در فقر و تنگدستی زندگی میکرد. او در شرکت حملونقل، بخش بستهبندی و توزیع بنگاه انتشاراتی اشت (Hachette) و در کنار آن بهعنوان خبرنگار سیاسی برای روزنامهها کار میکرد. امیل پس از آنکه شغل نویسندگی را بهصورت تماموقت برای خود برگزید، از مشاغل پیشینش استعفا داد.
در ورقی دیگر از زندگی امیل زولا، ازدواج او با گابریلا الکساندر مولی، دوست صمیمی او، رقم میخورد. در ماه می سال 1870، امیل با همسرش گابریلا ازدواج کرد. گابریلا و امیل تا آخر عمر با هم زندگی کردند و هیچگاه بچهدار نشدند. دو فرزند امیل زولا، دنیز و ژاک، حاصل رابطه وی با خدمتکار خانه امیل و گابریلا، ژن روزرو، بودند.
در بررسی بیوگرافی امیل زولا، اعتراض به ماجرای دریفوس و تبعید او به لندن در سالهای آخر عمرش، بسیار قابلتوجه است. امیل زولا در سالهای آخر زندگیاش یک سال به لندن گریخت و در تبعید به سر برد. فرار وی بهعلت انتشار اعتراضات او در مورد ماجرای محکومیت دریفوس بود. آلفرد دریفوس، افسر یهودی ارتش فرانسه، به اتهام خیانت، به 12 سال تبعید در جزیره شیطان محکوم شد.
امیل زولا در نامهای سرگشاده، تحت عنوان «من متهم میکنم» یا «ژاکوز» (J’accuse)، در روزنامه لورو (L’Aurore)، قضات دادگاه، فرمانده کل ارتش، ژنرالهای ارتش و وزیر جنگ را متهم به ارتکاب جنایت حقوقی کرد. به همین علت او به یک سال حبس به همراه جریمه مالی محکوم شد. اما پیش از اینکه حکم دستگیری وی عملی شود، زولا خانه و خانواده را ترک کرد و به انگلستان گریخت. پس از مدتی، با اعتراف جاعل مدارک علیه دریفوس، زولا نیز توانست به فرانسه بازگردد. این ماجرا از بزرگترین رسواییهای قضایی فرانسه به شمار میرود. امیل زولا نقش برجستهای در تبرئه و آزادی آلفرد دریفوس داشت؛ هرچند که عمر وی کفاف باخبر شدن از این تبرئه را نداد.
دفتر زندگی امیل زولا در تاریخ 29 سپتامبر 1902 به ورق نهایی خود رسید. امیل ادوارد شارل آنتوان زولا در این روز به طرز مشکوکی براثر خفگی با مسمومیت ناشی از استنشاق منوکسید کربن در شهر محل تولدش، پاریس، درگذشت. هزاران نفر در مراسم خاکسپاری وی شرکت کرده بودند. زولا را ابتدا در گورستان مونمارتر پاریس به خاک سپردند، اما 5 سال و 9 ماه پس از مرگ وی، در 4 ژوئن 1908، بقایای پیکرش به پانتئون منتقل شد. مراسم انتقال پیکر او از گورستان مونمارتر به پانتئون با سو قصد نافرجام به جان آلفرد دریفوس، توسط روزنامهنگار مخالفی به نام لوئیس آنتلم گرگوری، ناتمام باقی ماند. هماکنون، پیکر امیل زولا در پانتئون در کنار پیکر ویکتور هوگو، ژان ژاک روسو و الکساندر دوما و... آرمیده است. بررسی زندگینامه امیل زولا و وجود مخالفانش باعث شد تا مدتها گمانهزنیهای زیادی در مورد احتمال قتل او وجود داشته باشد. گمان میرود که مرگ زولا یک قتل عمد بهوسیله مسدودکردن دودکش خانه او بوده و نه یک تصادف.
مطالعه بیشتر: آثار و زندگینامه آگاتا کریستی
پژوهشهای تاریخی زیادی درباره بیوگرافی امیل زولا، مرگ او و آثار او، انجام شده است.
امیل زولا، نویسنده سبک ناتورالیست و از آخرین نویسندگان کلاسیک قرن نوزدهم بود. نوع نوشتار و سبک و سیاق آثار امیل زولا، در زمانه خود نوعی طغیان علیه ادبیات موجود در آن جامعه اشرافی فرانسه به شمار میرفت. ناتورالیسم، مکتبی ادبی است که در قرن 19 میلادی، بهوسیله امیل زولا و پیش از او، توسط برادران گنکور در فرانسه شروع شد و در جهان گسترش یافت. در این مکتب، ادبیات در راستای تشریح و توضیحِ اوضاعِ انسانها در شرایطِ اجباریِ قرارگیری در مکان، زمان و خانواده استفاده میشود.
مطالعه آثار امیل زولا، خوانندگان طبقه مرفه را خیلی واضح و صریح با زندگی آشفته و رقتبار طبقه کارگر آشنا میکرد، هرچند که در مقابل، طبقه کارگر نیز با زندگی آشفته همصنفان خود بیشتر روبهرو میشد. به همین علت بود که زولا در مقابل انتقادات زیادی درمورد مکتب ناتورالیسم قرار گرفت، کمکم از اصول خود فاصله گرفت و به ادبیات کلاسیک ناتورالیستی روی آورد؛ اما حتی پس از مرگ او نیز نویسندگان زیادی از مکتب ناتورالیسم وامگرفته و داستانهای زیادی نوشتند؛ همچنین سبک نوشتار در لیست کتابهای امیل زولا، عامل مهمی در گسترش تئاتر ناتورالیستی است.
با دانستن بیوگرافی امیل زولا، میتوان درک کرد که او طی زندگی روزنامهنگاری خود بود که به شناخت زمانه رسید. او اولین فعالیتهای خود را از نوشتن رمانهای پاورقی آغاز کرد. رمانهای او همچون ترزه راکن، مادلن افرا و... از اقبال زیادی برخوردار بودند؛ اما زمستان 1868، زمان شروع خلق بهترین کتاب امیل زولا بود. «روگن ماکار»، تاریخ طبیعی و اجتماعی یک خانواده در امپراتوری دوم فرانسه است. این اثر در سال 1893 به پایان رسید. انتشار روگن ماکار بهصورت سریالی و طی سالیان اتفاق افتاد.
کتاب ژرمینال، بین آپریل 1884 تا ژانویه 1885، نوشته و در ماه مارس سال 1885، منتشر شد. این رمان یکی از مشهورترین آثار در میان لیست کتابهای امیل زولا در ایران است. ژرمینال در مورد قیام کارگران در جامعهای ازهمپاشیده است. اعتصابی در مقابل نظام سرمایهداری، توسط جامعه کارگر. کارگرانی که تا پیشازاین با وضعیت مفلوک زندگی خود اخت گرفته بودند و در طی همین داستان به قیام برمیخیزند. مسئلهای که در این کتاب، به سبک ناتورالیستی بازگو میشود، مهمترین معضل آن روزها بوده است.
شخصیت اصلی رمان ژرمینال، اتین لانتیه، از خانواده ماکار است. اتین به علت سیلی زدن به رئیسش از کارگاه راهآهن لیل اخراج و پس از مدتی در معدن زغالسنگ مونسو استخدام شده است. اما با شروع کار در معدن، کار طاقتفرسا، دستمزد کم، خطرات کار و گرسنگی، برایش پذیرفتنی نیست؛ اما به علت عشقی که به دختر یکی از معدنچیان پیدا کرده، کارش را رها نمیکند. به علت روحیه عصیانگری که دارد، به جمع مخالفین نظام سرمایهداری میپیوندد و رهبری قیام را برعهده میگیرد. در طی این مبارزات، قیامها سرکوب میشوند اما اتین لانتیه از پای نمینشیند و به اعتراضات ادامه میدهد...
کتاب فتح پلاسان، در سال 1874، منتشر شد. داستان این کتاب، در ادامه داستان دارایی خانواده روگن، رخ میدهد و بهنوعی پایانی است بر آن داستان. داستان فتح پلاسان (شهری خیالی در زمان امپراتوری ناپلئون سوم) بر اساس توطئههای سیاسی یک کشیش نوشته شده که عواقبی فجیع برای اهالی پلاسان خواهد داشت. در این رمان از آشفتهبازاری که در آن روش دستیابی به قدرت تغییر کرده، فساد فراگیر در طبقه اشراف فرانسه و قدرت روحانیت در آن دوره پرده برداشته میشود.
فتح پلاسان توصیفی است دقیق از نقاط ضعف، فساد و آشوب در آشفتهبازار فرانسه آن زمان، در قالب زندگی مردم یک شهر کوچک. داستان فتح پلاسان حول خانواده فرانسوا موره و همسرش مارت، از نسل روگن ماکار، و سه فرزندشان میچرخد. آنها صاحبخانه کشیشی به نام آبه فوژا هستند که بهتازگی به پلاسان آمده است. کشیش تازهوارد با مداخلات سیاسی که در انتخابات شهر انجام میدهد، تمام معادلات را برهم میریزد. در همین مسیر، هرکسی برای رسیدن به هدف خود، از هیچ تلاش اخلاقی و غیراخلاقی فروگذار نمیکند و اوضاع نابسامانی به وجود میآید...
کتاب شاهکار یا به شکلی درستتر «کار با معنی اثر هنری» از بهترین کتابهای امیل زولا است که در سال 1886 به چاپ رسید. شاهکار حول زندگی نقاشی نابغه و با استعداد شکلگرفته است. هرکسی که کمی از بیوگرافی امیل زولا بداند، متوجه میشود که در این داستان، از زندگی شخصی خودش و شخصیت چند نقاش امپرسیونیست، کلود مونه (نقاش فرانسوی، 1840 _ 1926)، ادوارد مانه (نقاش فرانسوی، 1832 _ 1883) و دوست نزدیکش پل سزان (نقاش فرانسوی، 1839 _ 1906)، الهام گرفته شده است.
داستان در زمان امپراتوری دوم فرانسه رخ میدهد که بخشهایی از زندگی زولا و دغدغههای امپرسیونیستی و دلنگرانیهای سزان در آن بهوضوح به چشم میخورد. انتشار این کتاب ضربه سهمگینی بود بر افکار امپرسیونیستی آن روزها. پس از انتشار شاهکار، سزان با دریافت کتاب از سمت زولا، طی یادداشتی به سالها رفاقت خود با امیل زولا پایان داد:
«امیل عزیزم، کتاب «شاهکار» به دستم رسید. ممنون از مؤلف روگن ماکار بابت این یادآوری شیرین از گذشته. دستانش را به یاد ایام گذشته میفشارم».
این یادداشت، آخرین برگ از دفتر دوستی او با پل سزان بود.
داستان شاهکار در مورد نقاشی با استعداد و بلندپرواز به نام کلود لانیه است که در پی خلق شاهکاری منحصربهفرد و عصیانگر تلاش میکند که تأثیر بهسزایی روی مخاطبان خود بگذارد. انتظار او از شاهکارش این است که مخاطب پس از دیدن این اثر هیچگاه نتواند به زندگی پیش از دیدن اثر بازگردد. این تلاش تباه و رنجآور بیست سال به طول میانجامد...
بهترین کتاب امیل زولا که عمده شهرت او نیز وامدار آن است در حقیقت یک کتاب نیست، بلکه مجموعهای است بیست جلدی! روگن ماکار که از آن بهعنوان بهترین کتاب امیل زولا یاد میشود، تصویری است از فرانسه، طی دوران امپراتوری دوم. گفته میشود که زندگی شخصی وی و رابطهاش با ژن روزرو (مادر دو فرزندش) در طراحی روگن ماکار تأثیر داشت.
او در این مجموعه آثار تاریخی، جامعه را رو به انحطاط مییابد، اما در همین حین، نوید امید به آینده را نیز میدهد. بهترین کتاب زولا، ضمن نشاندادن حوزههای اجتماعی، اقتصادی و حرفهای دوره تاریخی حکومت ناپلئون سوم، طی سالهای 1852 تا 1870، با دنبالکردن اعضای خانواده روگن، اهداف ناتورالیسیتی اثرگذاری وراثت روی اعضای سه شاخه از شجرهنامه خانواده را دنبال میکند. در ایران، از میان آثار امیل زولا، سیزدهمین کتاب از مجموعه روگن ماکار، یعنی کتاب ژرمینال، محبوبیت ویژهای دارد. روحیه عصیانگری و از پای ننشستن شخصیت اصلی این داستان، آن را بسیار جذاب و خواندنی کردهاست.
میتوان دهه 20 تا 40 شمسی را زمان ورود کتابهای امیل زولا به مجموعه رمانهای فارسی دانست. شاید دیر بود، اما آثار امیل زولا، خیلی زود به یکی از پرخوانندهترین آثار ترجمه شده تبدیل شد. تا به امروز لیست کتابهای امیل زولا، از پرفروشترینهای کتابفروشیها است. قدیمیترین اثر ترجمه شده زولا در ایران، کتاب انسان وحشی، ترجمه شده توسط محمود پوشالچی در سال 1325 است که در چاپخانه روزنامه امید، توسط کتابفروشی ابنسینا چاپ شد.
در ایران، بهترین کتاب امیل زولا، ژرمینال شناخته شده است. اما بااینحال، لیست کتابهای امیل زولا توسط مترجمها و انتشارات متنوعی در ایران از دیرباز به ترجمه و نشر رسیدهاند. از جمله آثار امیل زولا که در ایران اجازه نشر پیدا کردهاند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
از جمله نکات اصلی در بیوگرافی امیل زولا، جوایز و افتخارت او در طی سالیان فعالیتش است. او در سالهای آخر عمرش، در سالهای 1901 و 1902، نامزد دریافت اولین و دومین جایزه نوبل شد. اما نوبل ادبیات به وی تعلق نگرفت.
هارولد بلوم در کتاب خود، با نام امیل زولا، به بیان زندگینامه امیل زولا و بررسی آثارش پرداخته است. هارولد بلوم، او را سنتشکن میداند، بهگونهای که مرزهای ناتورالیسم را پشت سر گذاشته است. وی معتقد است که زولا در برخی از نوشتههایش خلقوخوی کاراکتر را بهگونهای زیباییشناسانه وصف میکند و نه خود کاراکتر را. او معتقد است که ترجیح امیل زولا بر توصیف آن چیزی است که غیرقابلتوصیف است. به تعبیر هارولد بلوم، امیل زولا ترکیبی از واقعگرایی و طبیعتگرایی را به نمایش میکشاند. همچنین معتقد است که امیل زولا، تحت تأثیر ویکتور هوگو و استند هال بود.
امیل زولا، نویسندهای کمنظیر بود که تأثیر بسزایی در ادبیات قرن بیستم داشت. قلم او در نمایش بیعدالتیهای اجتماعی بینظیر است. باور وی بر بهبود اوضاع، باتکیهبر اقدامات فردی و اجتماعی، برای رسیدن به فردایی روشنتر، در هر زمانی راهگشای بشریت خواهد بود. ازاینرو، مطالعه آثار امیل زولا، همواره میتوانند نور امیدی به فردایی روشنتر را در دلها برافروزد.
شایانذکر است که کتاب Vérité (حقیقت) از مجموعه چهار انجیل، در سال 1903 و پس از مرگ امیل زولا به چاپ رسید. کتاب چهارم از مجموعه چهار انجیل، به نام Justice (عدالت) نیز ناتمام باقی ماند.
فروشگاه آنلاین کتابانه جایی است که در آن شما میتوانید زندگینامه امیل زولا را به طور خلاصه بخوانید و کتابهای او را سریع و آنلاین بخرید. این فروشگاه سالهاست که برای رساندن انواع کتابهای کنکوری، دانشگاهی، رمان، آموزش زبان و ... با قیمتی مناسب و به صرفه به علاقهمندانِ کتاب و کتابخوانی در تلاش است. برای خرید کتابهای مورد علاقهتان و دریافت آن در درب منزل، به وبسایت کتابانه مراجعه نمایید.