کتاب روشنفکران ایران در قرن بیستم اثر علی قیصری

درباره کتاب روشنفکران ایران در قرن بیستم

از سال‌های میانی سده‌ی گذشته تا به حال مضامین و مسائل چندی در کانون فرهنگ سیاسی و تاریخ ایدئولوژیک ایران قرار داشته‌اند. در کتاب روشنفکران ایران در قرن بیستم، نویسنده سعی کرده دست کم دو مورد آن را مطرح سازد: یکی خودکامگی، و دیگر نحوه‌ی نگرش در باب نفوذ غرب. گرچه وجود و چه بسا خاستگاه هر دو مضمون را می‌توان در دوران ماقبل مدرن نیز ریشه‌یابی کرد، اشکال اخیر آنها مشخصا متضمن مفاهیم نو و شیوه‌های جدید عرضه و ابراز وجود بوده است.

در این خصوص بررسی وضعیت روشنفکران به منزله‌ی یک تیپ یا سنخ یا گروه اجتماعی حائز اهمیت خاصی است، زیرا اعضای آن علی رغم اختلاف نظر فراوان، پیوند بسیار نزدیکی با تجدد داشته‌اند، هم به لحاظ صوری و شکلی، یعنی در ظواهر و اطوار، و هم به لحاظ نظری، یعنی از باب تلاش مستمرشان در اثبات حقانیت تاریخی مدرنیته.

روشنفکر را بر حسب تعریف می‌توان آدم تحصیلکرده‌ای دانست که با حیات فکری سر و کار دارد. همچنین منظور نویسنده از روشنفکران، در دوره‌ی مورد نظر، عمدتا کسانی است که، اگرچه از نظر انگیزه‌های ایدئولوژیک و ارائه راه حل برای معضلات اجتماعی با هم اختلاف سلیقه دارند، سعی دارند به بینش روز مجهز باشند، در فکر تغییر یا تحول اجتماعی و سیاسی هستند، و می‌کوشند خود را با روح عینی دنیای مدرن، یعنی با پدیده‌ی تغییر یا تحول هم به مثابه‌ی یک ضرورت و هم به مثابه‌ی جریانی که به لحاظ تاریخی اجتناب‌ناپذیر است، تطبیق دهند و مبشر آن باشند.

توجه افراد این گروه، علی رغم همه‌ی اختلاف نظری که میان آنها وجود داشت، معطوف دگرگون ساختن جامعه در جهت منافع اکثریت مردم عادی و عمدتا محروم جامعه بود که، طبق پیش‌فرضی نظری، زندگی مشقت‌بارشان اعتبار و جایگاه تاریخی و اخلاقی برتری، در مقایسه با اقلیت مرفه، به آنان می‌بخشید. بر اساس این دیدگاه، در نهایت باید دنیایی انسانی‌تر، عقلانی‌تر و عادلانه‌تر جایگزین جامعه‌ی فاسد موجود گردد.

کتاب روشنفکران ایران در قرن بیستم، به قلم علی قیصری و ترجمه‌ی محمد دهقانی در انتشارات هرمس به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب روشنفکران ایران در قرن بیستم

عناوین اختصاری کتب و نشریات مرجع

روشنفکرب مدرن در ایران

روشنفکران در دوره ی مشروطه

روشنفکران و ناسیونالیسم دولتی

سیاست و ادبیات

انتقاد از غربگرایی و جدال بر سر تجدد

• از مشروطیت تا پایان سلطنت
• نویسنده: علی قیصری
• مترجم: محمد دهقانی
• انتشارات: هرمس