کتاب بازاندیشی زبان فارسی | داریوش آشوری

کتاب بازاندیشی زبان فارسی |داریوش آشوری

این کتاب شامل ده مقاله در مورد مسائل زبان فارسی می باشد که از اواسط دهه ی 50 تا اواسط دهه 70 نگارش شدند و حالا "داریوش آشوری" این مقالات را در قالب یک کتاب مستقل به چاپ رسانده است. هر کدام از این مقالات شامل نوشته هایی هستند که به مناسبت های مختلف و در برهه های زمانی متفاوت در طول دو دهه، به رشته ی تحریر درآمده اند اما با این حال، هر کدام به نوعی تکمیل کننده ی دیگری هستند و ویژگی های مشترک بسیاری با هم دارند. برخی از این مقاله ها بیش تر بر جنبه ی تاریخی و جامعه شناسی مسائل زبان فارسی تمرکز دارند و مسئله ی زبان را در بستر بحران تاریخ و فرهنگ ایرانی بررسی می نمایند. برخی دیگر از مقالات چاره جویی هایی برای بازسازی و نوسازی زبان هستند و سعی دارند با از بین بردن کاستی های زبانی و به کار گرفتن سرمایه های آن، اندیشه ی علمی و فلسفی امروز را در این زمینه بیان کنند. به طور کلی همه ی مقالات کوششی برای اندیشه ی تحلیلی و منطقی هستند که به دور از احساسات گرایی درباره ی زبان و خط فارسی حرف های زیادی برای گفتن دارند. "داریوش آشوری" با قلمی روان و نثری به دور از پیچیدگی زبان فارسی را از نگاهی مورد بررسی قرار می دهد که پیش از این به آن پرداخته نشده است.  درواقع "بازاندیشی زبان فارسی" منبع کاملی ست برای درک هر آن چه از گذشته تا امروز بر اندیشه های پیرامون این زبان سایه انداخته است.

کتاب بازاندیشی زبان فارسی نوشته داریوش آشوری توسط نشر مرکز به چاپ رسیده است.

فهرست

• دیباچه
• پیش گفتار
• پیرامون نثر فارسی و واژه سازی
• پسوند ایسم و مساله برابریابی برای آن در فارسی
• نگاهی دیگر به دگردیسی زبان فارسی
• روح علمی و زبان علمی
• بازاندیشی زبان فارسی
• دگرگونی واژگان فارسی
• چند پیشنهاد درباره روش نگارش خط فارسی
• زبان فارسی و کارکردهای تازه آن
• علم و زبان علمی
• سرهم نویسی و جدانویسی

برشی از متن کتاب

اکنون چند دهه است که زبان فارسی گرفتار بحران است؛ بحرانی که جدا از بحران اجتماعی و تاریخی ما نیست بلکه به آن پیوند جدایی ناپذیر دارد. این زبان اکنون می باید پاسخگوی نیازهای ما در زمینه ‌هایی باشد که از سنت و تاریخ گذشته ما برنخاسته و پیامد برخورد ما با غرب و تمدن مدرن است و در نتیجه این زبان می باید درباره چیزهایی در حوزه علوم طبیعی و انسانی، تکنولوژی و ابزارها، سیاست‌و اقتصاد، نهادها و رفتارهای اجتماعی با دامنه بسیار گسترده ‌تر سخن بگوید که برای آنها اسباب فراهانی از واژگان و شیوه گفتار ندارد. گنگی یا نارسایی زبان ما در این حوزه از آنجاست که همه این چیز های مدرن بیرون از دایره تجربه و زندگی اجتماعی و تاریخی تکوین یافته و سپس با زور و شدتی سیلاب وار راه خود را به فضای زندگی ما گشوده‌اند. آمیزش ما با این چیزهای مدرن و پذیرش آنها در فضای زندگی خود وهمساز کردن خود با آنها ناگزیر بدین معناست که زبان ما نیز می باید با آنها دمساز و درباره آنها گویا شود پس، دگرگونی زبان همراه با دیگر دگرگونی ‌ها امری ضروری و چاره ناپذیر است و این دگرگونی نخست در واژگان زبان روی می دهد. طرح مسئله زبان علم نیز جدا از این موضوع و نیاز فراگیر نیست و اگر نیاز زبانی در این زمینه از همه زورآورتر است از آن جاست که علم مدرن این همه زورآور است و می باید درباره جایگاه علم در تمدن مدرن و نیز نسبت ما با آن باریکتر اندیشید و بنیادی تر پژوهش کرد، اما در یک مجلس و یک گفتار چاره ‌ای جز آن نیست که به طرحی کلی از مسئله بسنده کنیم. نخستین پرسش از یک دیدگاه تاریخی این است که چه انگیزه یا نیازی در ما سبب طرح مسئله زبان علم شده است. چه نسبتی میان ما و علم نوین پدید آمده است که طرح مسئله زبان آن را برای ما ضروری کرده است. آیا تشنگی برای علم و انگیزش به پژوهش و کاوش در طبیعت از دیدگاه علمی است که چنین نیازی را پدید آورده و چنین مسئله ای را طرح کرده یا آنک ه انگیزش ها و نیازها و ناگزیری های دیگری در کار است که ما را به کوشش در این راه فرا می خواند؟ نخستین نکته در این باب این است که اگر ما خود کمر به پژوهش علمی طبیعت بسته بودیم و انگیزه ‌های درونی ما را به این راه کشانده بود، هرگز مسئله زبان علم نمی ‌توانست جدا از علم و پژوهش علمی برای ما طرح شود، بلکه تکوین این دو باهم می بود. زبان این جا نیز به خلاف آنچه گفته اند و بسیار باز گفته ‌اند ابزاری در خدمت چیزی نیست بلکه زبان هر یک از زمینه های شناخت رفتار بشری با آن و در آن چیز هستی می یابد. زبان بشری در هر قلمرویی از کاربرد های خود صورت ویژه به خود می ‌گیرد که همساز با دیدگاه و رفتار بشری در آن قلمرو عالم معنایی مربوط به آن است. به همین دلیل،  یک زبان خاص در کاربرد خود در قلمرو زندگی روزانه، برحسب شکل زندگی و روابط گوناگون بشری وجود صورت هایی از واژگان و روابط معنایی و دستوری را به کار می ‌گیرد و همچنین است هنگامی که به ساحت شعر یا علم و فلسفه گام می نهد. صفحه 85

مولف: داریوش آشوری انتشارات: مرکز