کتاب دانش‌ نامه عدالت ترمیمی | محمد فرجیها

کتاب دانش‌نامه عدالت ترمیمی

شیدایی و دلدادگی آدمیان به نهاد سترگ " حکومت قانون"، بسیاری از حوزه‌های خصوصی را نیز به جولانگاه مداخله قدرت عمومی برآمده از قانون، بدل ساخت و گاه عرصه را بر نهادها و سنت‌های قدیمی، تنگ آورد. چنان که در حوزه دادگستری و عدالت کیفری، به اقتضای اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها و لزوم اعمال عدالت از راه دادگاه‌های حکومتی، با برخی نهادهای سنتی مبتنی بر گذشت و توافق، ستیز درگرفت و لاجرم به جوامعی که اختلافات خود را به کمک این روش‌ها حل می‌کردند، به دیده تحقیر نگریسته شد.

حکومت قانون نه تنها در ستیز با نهادهای توافقی و سنتی نیست، بلکه بر آن است تا با بستن راه بر خودکامگی، اراده بشر را بر سرنوشت او حاکم کند و بدین‌سان محیطی اخلاقی و مسالمت‌آمیز را برای زندگی وی فراهم نماید. از این روست که امروزه در میان شاخص‌های ارزیابی " حاکمیت قانون" در هر جامعه، وجود و استقرار سازوکارهای غیر رسمی ( و در واقع توافقی) موثر برای رفع خصومت و حل اختلافات حقوقی و کیفری، جایگاهی ویژه دارد.

به این مفهوم، تعمیق و تعمیم عدالت ترمیمی را می‌توان تلاشی برای " بازگشت بشریت به خویشتن" و بازستانی بخشی از نقش پیشین خود از نهادهای عمومی قدرت تعبیر نمود. عدالت کیفری لازمه حیاتی و غیرقابل عدول حکومت قانون و ضامن ارزش‌های آن است، لیکن نتیجه آن همواره مطلوب نیست و لزوما به مسالمت‌آمیزتر شدن فضای زندگی نمی‌انجامد. حال آنکه میوه درخت عدالت ترمیمی، از آن رو که با رضایت درونی طرفین بارور می‌شود و مایه نزاع را به راستی بر می‌چیند، همواره شیرین است و کارکرد بهتری در گسترش فضای اخلاق و گذشت و مهربانی دارد.

کتاب دانش‌نامه عدالت ترمیمی زیر نظر محمد فرجیها، توسط نشر میزان به چاپ رسیده است.

• مجموعه مقاله‌های همایش بین‌المللی عدالت ترمیمی و پیشگیری از جرم
• زیر نظر: محمد فرجیها
• انتشارات: میزان