کتاب هم شرقی، هم غربی اثر افشین متین

درباره کتاب هم شرقی، هم غربی

کتاب هم شرقی، هم غربی تاریخ روشنفکری مدرنیته‌ی ایرانی، تاریخ روشنفکری مدرن ایران را از سرچشمه‌های آن در قرن سیزدهم هجری که پیشامدرن و پیشاملّی بود تا زمان انسجام کامل آن، از طریق درگیرشدن فعال با گفتار جهانی شرق‌شناسی، ملی‌گرایی و سوسیالیسم، در قرن بیستم دنبال می‌کند.

تاکید کتاب هم شرقی، هم غربی بر ویژگی‌های "شرقی" مدرنیته‌ی ایرانی، علاوه بر ویژگی‌های "غربی" آن، بدان علت است که مسیرهایی برای بازنگری در تاریخ‌نگاری ایجاد کند‌. مثلا برخلاف گرایش مسلط در تاریخ‌نگاری، نویسنده افشین متین سرچشمه‌های فکری مشروطیت ایرانی در قرن سیزدهم را در مواجهه با "شرق"، یعنی امپراتوری عثمانی و روسیه قرار داده است، و نه در "غرب" یا اروپا.

به همین ترتیب نویسنده نشان می‌دهد که چگونه ملی‌گرایی ایرانی در قرن بعد، بیشتر تحت‌تأثیر اندیشه‌ی عثمانی جوان، جمهوری‌خواهی ترکیه، ضد مدرنیته آلمانی و مارکسیسم روسی بود، تا ایدئولوژی‌های ملی‌گرای لیبرال "غربی". جدی‌ترین گسست کتاب هم شرقی، هم غربی از تاریخ روشنفکری غالب، و تاریخ‌نگاری ایرانی به‌طور کلی، برخورد آن با سوسیالیسم، و به‌ویژه شکل شرقی یا شوروی آن، به مثابه‌ی تأثیری خلاق بر تشکیل مدرنیته‌ی ایرانی است.

در مباحث کتاب هم شرقی، هم غربی، علاوه بر درگیرشدن نقادانه با منابع دست دوم فراوانی به زبان انگلیسی، از مطالعه‌ی نزدیک انبوهی از منابع دست اول فارسی، از جمله کتاب‌ها، نشریات، خاطرات، اسناد خصوصی، عمومی، روزنامه‌ها و اعلامیه‌ها بهره‌برداری شده است.

بخشی از کتاب هم شرقی، هم غربی

تا نیمه‌ی دوم دهه‌ی 1300، تقریبا تمام حلقه‌‌ی ملی‌گرای ایرانیان مقیم برلین به وطن بازگشته بودند، جایی که بی‌ثباتی سیاسی نخستین دهه‌ی پس از مشروطه در شرف تبدیل شدن به یک دیکتاتوری شبه نظامی بود. دیکتاتوری رضاشاه همسو بود با الگوهای جهانی بین دو جنگ، بیش از همه جمهوری ترکیه که در آن، یک گروه نخبه‌ی مدرن‌ساز، ملت‌سازی را توسط دولتی استبدادی، از بالا به پایین اعمال می‌کرد.

کتاب هم شرقی، هم غربی، به قلم افشین متین و ترجمه‌ی حسن فشارکی در انتشارات شیرازه کتاب ما به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب هم شرقی، هم غربی

ساختار روشنفکرانه‌ی مدرنیته‌ی ایرانی

تبارشناسی مدرنیته‌ی آمرانه: الگوی روسی _ عثمانی

حلقه‌ی برلین، طراحی جهان‌بینی ملی‌گرایی ایرانی

سرکوب مشروطه‌خواهی: روشنفکران به مثابه‌ی ابزارهای دیکتاتوری مدرن

حلقه‌های مفقوده‌ی روشنفکری: انتقاد از اروپایی‌گری و ترجمه‌ی مدرنیته

برهه‌ی هژمونی سوسیالیسم در میانه‌ی قرن بیستم

سلطنت انقلابی، تشیع سیاسی و مارکسیسم اسلامی

نتیجه رستاخیز نافرجام: جولانگاه روشنفکری کاملا باز برای مخالفان

• تاریخ روشنفکری مدرنیته ایرانی
• نویسنده: افشین متین
• مترجم: حسن فشارکی
• انتشارات: شیرازه کتاب ما