کتاب مهمان ناخوانده | اریک امانوئل اشمیت

درباره‌ی کتاب مهمان ناخوانده اثر اریک امانوئل اشمیت

موضوع ایمان و بی‌ایمانی، خداشناسی و خدانشناسی و پارادوکس‌هایی از این قبیل، همواره موجب خلق آثار جاودانه‌ای در حوزه‌ی ادبیات شده که یکی از مطرح‌ترین آن‌ها، نمایشنامه‌ی مهمان ناخوانده به قلم اریک امانوئل اشمیت است. زمان نمایشنامه جنگ جهانی دوم، همزمان با حمله‌ی نازی‌ها به اتریش است. نمایشنامه از 4 شخص به نام‌های زیگموند فروید، دخترش آنا فروید، مامور نازی و فرد ناشناس تشکیل شده است.

ماجرا از آن جا آغاز می شود که آنا دختر فروید توسط ماموران نازی دستگیر می شود. شخصیت فروید در نمایش نامه تمثیلی از یک فرد بی ایمان و خدانشناس در جامعه ی امروزی است که همواره در صدد است تا به مردم ثابت کند خدایی در جهان نیست و هرچه هست قدرت انسان است. درست در این میان، زمانی که دخترش را دستگیر می کنند، فردی در مطب او ظاهر می شود و با او به گفتگو می نشیند. نویسنده این فرد را نماینده خدا روی زمین یا به گفته ی برخی منتقدین، خود خدا معرفی کرده است. نقطه ی عطف نمایش نامه، مکالمه های این دو است. جدال شک و یقین فضایی سنگین ولی در عین حال جذاب را برای مخاطب ایجاد می کند که تم فلسفی و روان شناسی دارد.

اشمیت که در رشته فلسفه نیز تحصیل کرده، با مهارت کامل توانسته با تلفیقی از فلسفه و مذهب و روان شناسی، چالش درونی فروید را به تصویر بکشد و مرز میان خیر و شر و یأس و امید را در وجود او نمایان کند. گفت و گوهای نمایش نامه شامل فراز و فرودهایی است که روند خواندن را برای مخاطب جذاب تر می کند؛ هر دو شخصیت قصد در قانع کردن یک دیگر را دارند و نسبت به هم بی اعتماد هستند، از این جهت گاهی صحبت هایی میانشان آرام و با طمأنینه و در جهت اقناع، و گاهی نیز توأم با خشم است.

از طرفی هرچه به انتهای متن نزدیک تر می شویم، رگه هایی از تسلیم در فروید به عنوان شخصیت اصلی نمایش نامه، بارز می شود و نویسنده در این میان، توانسته به خوبی این یأس و تردید در عقاید او را در پسِ واژگان به مخاطب القا کند. در طرف دیگر، عبارات فرد ناشناس، حتی لحن پرسش گرانه ی او در متن نمایش، حاکی از صلابت و قطعیت وی بر عقیده اش است. بنابر این اشمیت توانسته تضاد عقیده ای و شخصیتی این دو را نیز در قالب جملات و لحن به بهترین نحو به مخاطب نشان دهد. او توانسته به خوبی افکار روزمره ی انسان را روی کاغذ بیاورد و علی رغم بار معنایی فسلفی، آن را به زبان ساده و عام بیان کرده است.

بخشی از کتاب مهمان ناخوانده اریک امانوئل اشمیت

" صحنه ی 9

فروید_ مامور نازی_ ناشناس پنهان

مامور نازی با احترام وارد می شود.

به محض این که او را می بیند، ناشناس با عجله در یک گوشه ی تاریک دفتر پنهان می شود. فروید نگاهی کنایه آمیز به او می اندازد.

مامور نازی (چاپلوسانه)

ببخشین، پروفسور، مزاحم تون شدم ... می خواستم این سند رو، وصیت نامه ای رو که هیچ وقت ندیدم پس بدم.

نگاهی پرسش گرانه به فروید می اندازد تا ببیند آیا فروید روایت او را تایید می کند یا نه.

فروید      دخترم کجاست؟

مامور نازی    دارن ازش بازجویی می کنن، ولی زیاد طول نمی کشه. پافشاری کردم که زود مرخصش کنن.

به جای پاسخ، فروید دستش را دراز می کند تا وصیت نامه را بگیرد.

فروید       خیلی خب. می تونید تشریف ببرین.

مامور نازی ناشیانه خدافظی می کند و به سوی در می رود.

مامور نازی   راستی، می خواستم به اطلاعتون برسونم که ... دیوونه ای رو که فرار کرده بود... گرفتیم.

فروید   ببخشین؟

مامور نازی   میدونین، همون خل و چل تیمارستانی ... پشت زباله های حیاطتون قایم شده بود. به پرستارها تحویلش دادیم.

فروید   چرا این رو به من میگین؟

مامور نازی   ببخشین، فکر می کردم خواستین بدونین.

دوباره به سوی در می رود.

فروید    شما مطمئنین خودش بود؟

مامور نازی    منظورتون چیه؟

فروید   اون دیوونه. مطمئنین خودش بود؟

مامور نازی   قطعا.

فروید   والتر اوبرزایت؟

مامور نازی   یه همچین اسمی ... شما می شناختینش؟ مامورهای تیمارستانی وقتی دیدنش خیال شون راحت شد. می گن این یارو می تونه هرچی دلش بخواد به هر کسی بخورونه! ... به هر حال ما که تکلیفمون رو انجام دادیم و دستگشرش کردیم. هرچی باشه کار خودمون رو که خوب بلدیم. شب خوش.

فروید   ( شکست خورده)

شب خوش."

کتاب مهمان ناخوانده سیزدهمین جلد از مجموعه‌ی دور تا دور دنیا؛ نمایشنامه، اثر اریک امانوئل اشمیت با ترجمه‌ی تینوش نظم‌جو توسط نشر نی به چاپ رسیده است.

نویسنده

درباره‌ی اریک امانوئل اشمیت

اریک امانوئل اشمیت، نمایش نامه نویس و کارگردان، در سال 1960 در فرانسه به دنیا آمد. از دوران کودکی و نوجوانی به نویسندگی گرایش داشت و از آن زمان نوشتن را آغاز کرد و بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه نیز، نویسندگی به طور جدی را آغاز کرد. از ویژگی بارز نوشته های او پرداختن به مذهب است؛ وی در خانواده ای بی دین به دنیا آمد، از این جهت مذهب و متعلقات آن همواره مورد توجه او بوده است. نوشته های او جوایز مطرحی همچون جایزه آکادمی بالزاک و جشنواره مولیر را به خود اختصاص داده است. وی علاوه بر نمایش نامه، در رمان نویسی نیز تبحر داشته و رمان های" انجیل به روایت پیلات" و" موسیو ابراهیم و گل های قرآن" بازتابی بزرگ در ادبیات جهانی داشته اند. از جمله آثار مطرح او می توان به موارد زیر اشاره کرد: 1. اسکار و بانوی صورتی پوش. 2. پرنسس پا برهنه. 3. زمانی یک اثر هنری بودم. 4. مهمان سرای دو دنیا. 5. خرده جنایت های زن و شوهری و ... .

• دور تا دور دنیا؛ نمایشنامه 13
• نویسنده: اریک امانوئل اشمیت
• مترجم: تینوش نظم‌جو
• انتشارات: نی