کتاب تماشاگه راز

درباره کتاب تماشاگه راز 

نشر واحه آثار سید مرتضی آوینی را در حوزه ی فرهنگ و هنر منتشر کرده است که کتاب «تماشاگه راز» نیز از آن جمله است. از آنجایی که نوشته های مطبوعاتی آوینی لزوما به قصد کتاب شدن نوشته نشده بودند، انتشارات واحه تلاش کرده است تا مباحث مطروحه ی وی را پیراسته و منظم کند و در قالب کتاب به مخاطبان عرضه کند. سینمای دفاع مقدس یکی از دغدغه های همیشگی مرتضی آوینی بوده است.

او تحصیلات آکادمیک سینمایی نداشت اما با توجه به تجربه ی جنگ و آگاهی از آن، اطلاعات بسیاری از سینمای جنگ در مقاله های ارائه شده در این کتاب عرضه کرده است. نقدهای وی در سینما به نقدهای روشنفکران و فلاسفه کاری ندارد. او بچه ی جنگ است و با مردم سر و کار دارد. او تفسیر خودش از جنگ را در مقالات این کتاب ارائه می کند که بخش مهمی از فرهنگ جامعه از جنگ را ایجاد کرده است و به آن فرهنگ دفاع مقدس گفته می شود. نوشته های او در این کتاب از لحاظ محتوایی به دو دسته تقسیم می شوند: آنچه درباره ی آثار مستند نوشته است و آنچه در نقد و تحلیل فیلم های داستانی نگاشته است. برای همین اطلاعاتی که در این کتاب جمع آوری شده است، برای افرادی که قصد آشنایی بیش تر با سینمای جنگ و دفاع مقدس دارند بسیار مفید و سازنده خواهد بود.

برشی از متن کتاب تماشاگه راز 

ای بلبل عاشق، جز برای شقاق ها مخوان! مهاجر در آخر فیلم «مهاجر» وقتی علی (نقی زاده) پلاک هایش را به اسد می دهد وخود در حال شلیک تیر به سوی دشمن موانع را از سر راه «پهباد» دور می کند و به شهادت می رسد و اسد پلاک ها را به گردن پهباد می اندازد و او را پرواز می دهد، پلان درشتی هست از رقص پلاک ها در باد، هم راه با صدای زیبای برخورد پلاک ها بر بدنه ی پهباد... و این چنین، حاتمی کیا به پهباد جان می بخشد و از آن «مهاجر»ی خلق می کند جاودان، به جاودانی «هجرت». نمی خواهم نقد فیلم بنویسم، که درباره ی «مهاجر» زبان نقدنوشته های استاندارد بریده است و اصلا این جا جایی نیست که با نگاه استاندارد در نقدنویسی سینمایی بتوان به سراغ آن آمد.

جایی برای بحث فلسفی هم وجود ندارد، که مخاطب این فیلم فلاسفه و روشنفکرها نیستند، مردم هستند و اگر ما بخواهیم «سزارین فلسفی» کنیم و مطالبی را با فشار فلسفه از درون فیلم بیرون بکشیم، به فیلم مهاجر ظلم کرده ایم -اگر این قابلیت را دارد و مثلا درباره ی نگاه فلسفی حاتمی کیا به ابزار و تکنولوژی می توان مقاله ها نوشت، چراکه او به پهباد مثل یک وسیله ی بی جان نگاه نمی کند؛ پهباد جان می گیرد، روح اسد و علی و اصغر و غفور در آن می دمد و اصلا از همان آغاز کار زنده است. در تفکر حاتمی کیا نه تنها انسان ها مسیطر و ابزار تکنولوژی نیستند، بلکه «وسیله» جان دارد. در فیلم های حاتمی کیا همه چیز زنده است. فی المثل نی محمود را به یاد بیاورید که زنده است. رابطه ی محمود با نی اش، رابطه ی انسان با یک وسیله ی بی جان نیست، رابطه ی غریب دور مانده ای است که با هم دم خویش راز می گوید.

(مقاله، نقد و گفتگو درباره ی سینمای دفاع مقدس) نویسنده: سید مرتضی آوینی انتشارات: واحه