کتاب چشمه‌های بیدار | اسماعیل پور

درباره‌ی کتاب چشمه‌های بیدار

کتاب چشمه‌های بیدار اثر ابوالقاسم اسماعیل پور است و به سه بخش تقسیم شده است. بخش نخست شامل جستارهایی درباره‌ی مهم‌ترین جشن‌های ایرانی است. بخش دوم دربرگیرنده‌ی مطالبی پیرامون فرهنگ و اساطیر ایرانی و بخش سوم شامل جستارهایی درباره‌ی مانی و کیش مانوی است. گفتارهای نخست را جشن‌های ایرانی تشکیل می‌دهند.

آشکار است که موضوع جشن‌های ایرانی بسیار مفصل تر از تک نگاری‌های این کتاب است و بیشتر از این شایسته‌ی کاوش و تحلیل است. اما نگارنده در این اثر کوشید تا با نگاهی تازه به چند جشن مهم ایرانی درنگرد، نه اینکه صرفا از دیدگاه مردم شناختی و فرهنگ عامه به آنها بپردازد. چون این کار پیشتر کم و بیش انجام شده است.

با این حال، جشن‌های ایرانی را در پرتو تحلیل‌های جامعه شناختی، مردم شناختی، اسطوره شناختی و ابعاد دیگر هنوز می‌توان تبیین و تفسیر کرد و پایانی برای این کار فراگیر و گسترده نیست. چند گفتار پسین، درباره‌ی فرهنگ و اساطیر ایرانی است، مانند دماوند در اساطیر ایرانی، جستاری درباره‌ی تخت جمشید، نقش اجتماعی زنان در ایران باستان و نقش خدایان ایلامی در شکل گیری تثلیث ایزدی هرمزد‌_میترا_آناهیتا.

جستارهای بخش پایانی کتاب درباره‌ی مانی و کیش مانوی است. چند گفتار درباره‌ی مانی و مانویت عمدتا بر پایه‌ی متون کهن پارسی و سنجش آن‌ها با پژوهش‌های نوین مانی شناسی در پی می‌آید. افسانه‌ی سفر مانی به چین، شاپورگان مانی و مهرنامگ یا سرودنامه‌ی مانوی نیز آذین بخش این بخش از کتاب است. درخور یادآوری است که چند جستار ایران شناسی از زیر آسمانه‌های نور به اینجا منتقل شده چون ویراست سوم آن اثر شامل مطالبی پیرامون اسطوره، ادبیات و هنر است.

فهرست

کتاب چشمه های بیدار
بخش نخست: بررسی جشن های ایرانی
جشن های ایرانی
چهارشنبه سوری، جشن آتش
نوروز، آیین ها و اسطوره ها
مهرگان، جشن آفرینش
تیرماه سیزه جو و اسطوره ی تیشتر
جشن سده و برنایی خورشید
بخش دوم: فرهنگ و اساطیر ایرانی
دماوند در اساطیر ایرانی
نقش خدایان ایلامی در شکل گیری تثلیث ایزدی هرمزد_میترا_آناهیتا
تخت جمشید: از معبد تا تختگاه
نقش اجتماعی زنان در ایران باستان
بخش سوم: مانی و کیش مانوی
مانی و مانویت در روایات کهن پارسی تا سده ی پنجم هجری
افسانه ی سفر مانی به چین بر پایه ی فارسنامه ی ابن بلخی و شرفنامه ی نظامی
کیهان شناخت مانوی بر پایه ی ملل و نحل شهرستانی
اشارات مانوی در جوامع الحکایات و لوامع الروایات
شاپورگان مانی
مهرنامگ: سرود نامه ای مانوی