کتاب نواندیشان ایرانی

معرفی کتاب نواندیشان ایرانی

در تاریخ معاصر ایران چهره های بزرگ، نام آور و تأثیرگذاری سر برآورده اند که هر چند در محیط ها و زمان های متفاوتی زیستند و صاحب اندیشه ها، دانش ها و عملکردهای گوناگونی بودند، اما هر یک به گونه ای، در وضعیت و شکل گیری ساختارهای فکری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسیِ مردم و کشور ما تأثیر گذاردند. آنان، خوب یا بد، درست یا نادرست، جامعه ی ایران را زیر نفوذ دیدگاه ها، آراء و عملکردهای خود گرفتند و چه بسا افرادی از نسل هایی که از پی آنان آمدند، عقاید، راه و روش و کارکردهای آنان را تداوم بخشیدند.

پژوهش در زندگی، زمانه، اندیشه و کنشگری شماری از چهره های بزرگ ایران معاصر، موضوع اصلی و مشترک مطالب این کتاب است که در هر کدام، بنیادی ترین و تأثیرگذارترین وجوه اندیشه ی هر شخصیت برگزیده شده است. بنابراین این پژوهش ها، زندگینامه و یا دانشنامه نویسی نیست، بلکه در برگیرنده ی موضوعاتی است که در سده ی اخیر، جامعه ی ایران را با چالش ها، دگرگونی ها و تأثیرات گوناگون رو به رو کرده است.

پژوهش های مورد بحث، پیرامون اندیشه ها و کنشگری های شخصیت های بزرگی هم چون سید عبدالرحمن کواکبی، محمدحسین غروی نائینی، محمدعلی فروغی، سید محمدحسین طباطبایی، مهدی بازرگان، مرتضی مطهری، جلال آل احمد و علی شریعتی به انجام رسیده است که همه ی آن ها ایرانی، فراملی، نوگرا و تأثیرگذارند. این پژوهش ها بین سال های 1384 تا 1392 به انجام رسیده است که پنج مورد از آن ها برای نخستین بار در این کتاب منتشر می شود.

این کار پژوهشی که کلیدواژه های آن، انسان، آزادی، دین، اخلاق، دموکراسی، فرهنگ و استبداد، به عنوان بنیادی ترین موضوع ها در سپهر اندیشه ها و عمل در گستره ی ایران معاصر است، می تواند برای مخاطبان آن مفید واقع گردد و نوری بر پاره ای از ابهام ها، تناقض ها، التقاط ها، تقلیل گرایی ها و دشواری ها بیفکند.

برشی از متن کتاب نواندیشان ایرانی

• ایران دوستی

سید عبدالرحمن کواکبی، بر پایه گزارش های تاریخی، ایرانی تبار بوده است. او «از نبیره های شیخ صفی الدین اردبیلی و بنی اعمام شاه اسماعیل صفوی» بوده، اما در حلب (سوریه) زاده شده است. کواکبی زبان فارسی را آموخته بوده و زیر تأثیر سیدجمال الدین اسدآبادی قرار داشته است. رسالۀ طبایع الاستبداد و مصارع الاستعباد او در آغاز برآمدن جنبش مشروطه خواهی مردم ایران از سوی عبدالحسین قاجار به زبان فارسی ترجمه و منتشر شد. وضع کشورهای مسلمان نشین در روزگار کواکبی با یکدیگر شباهت ها و اشتراک های بسیار داشتند: این کشورها از استبداد داخلی، استعمار خارجی، عقب افتادگی و بی خبری رنج می بردند.

از این رو، مطاری طبایع الاستبداد که کواکبی در آن تأثیر استبداد را بر دین، دانش، اخلاق، تربیت، بزرگی، مال و پیشرفت کاویده و سنجیده بود، گویی با مشاهده احوال مردم، حکومت و کشور ایران نوشته شده است. اگر کواکبی در پهنه ایران زمین نیز می زیست و در اندیشه مطرح کردن بنیادی ترین مشکل ایران و ایرانیان می بود، چیزی جز طبایع الاستبداد از فکر و قلم او تراوش نمی کرد.

کواکبی با دلیریِ مثال زدنی، طبیعت و جوهر استبداد را با انگشت نهادن به جزئیات و پرهیز از کلی گویی برای مردم کشورهای مسلمان نشین آشکار ساخت و به طرح مسئله ای پرداخت که پس از سپری شدن یک سده، هنوز مشکل اصلی کشورهای مسلمان نشین است. ...

(نقد اندیشه های چالش برانگیز و تاثیرگذار در ایران معاصر) نویسنده: سید علی محمودی انتشارات: نی