کتاب آسیا در برابر غرب - داریوش شایگان

کتاب آسیا در برابر غرب نوشته ی داریوش شایگان توسط نشر فرزان روز به چاپ رسیده است.

این کتاب شامل دو بخش می باشد: «نیهیلیسم و تأثیر آن بر تقدیر تاریخیِ تمدّن های آسیایی» و «موقعیت تمدّن های آسیایی در برابر سِیرِ تطوّر تفکر غربی». چنان که از عنوان بخش نخست این رساله بر می آید، این دید ناظر بر سیر نزولی تفکر غربی است که برخی از متفکران بزرگ آن را «نیهیلیسم» (نیست انگاری) نامیده اند. منظور از «نزولی»، اشاره به بستر تحول تفکر غربی است که سیری منظم از زَبَر به زیر، از تفکر شهودی به جهان بینی تکنیکی، از آخرت نگری و معاد به تاریخ پرستی داشته است. حکم کردن به اینکه، این تطوّر در جهت پیشرفت بوده است یا سقوط، وابسته به دیدی است که ما از تاریخ و سرنوشت بشریت داریم. غور چندین ساله در ماهیت تفکر غربی که از لحاظ پویایی، تنوع، غنای مطالب و قدرت مسحور کننده، پدیده ای تک و استثنایی بر کره ی خاکی است، ما را به این امر آگاه ساخت که سیر تفکر در جهت بطلان تدریجیِ جمله ی معتقداتی بوده است که میراث معنوی تمدن های آسیایی را تشکیل می دهند. تمدن های آسیایی دروضع کنونی شان، در دوره ی فترتند. دانستن اینکه این دوره فترت چگونه است و چه ماهیّتی دارد، موضوعی است که در این کتاب به طور کامل مورد واکاوی قرار می گیرد. تمدن های آسیایی خواه ناخواه مقهور نیروی نابود کننده ای هستند که در نحوه ی صدور و تکوینش، کوچک ترین دخالتی نداشته اند.

در بخش دوم، نگارنده کوشیده است تا این پرسش که "آیا می توان سخن از جوهر مشترک تجربه ی معنوی آسیا به میان آورد؟" و اگر ممکن است، این جوهر مشترک چگونه است و چه وجه افتراقی با تفکر تطوّریِ غربی دارد، را پاسخ دهد. فقط پس از روشن کردن این سؤال و دانستن اینکه ماهیت فرهنگ آسیایی چیست و چه سنخیت و یا عدم سنخیّتی با تفکر غربی دارد، می توان کیفیت کنونیِ این تمدن ها و جهت دگرگونیشان را دریافت و با توجه به عناصر غالب تفکر خودمان، نشان دهیم که نسبت به جهت کلی تقدیر تاریخی غرب، ما اینک در چه مرحله ای از آن تاریخ قرار داریم و سیر بعدی ما در چه جهت خواهد بود.

برشی از متن کتاب

فصل سوم

دورۂ فترت

در فصل اول و دوم گفته شد که غرب زدگی بنیاد تمدنهای آسیایی را از بُن دگرگون و خاطرۀ قومی را نابود می کند. بُرد نیروی ناآگاهی که همچون قانون وراثت، امانت را به بازماندگان می سپرد، به تدریج رو به زوال می رود و چراغ امانت خاموش می شود. و نیز گفته شد که توهم مضاعف که خود زادۀ دو گمان است به دو وجه منفی غرب زدگی و بیگانگی از خود بروز می کند و دورة فترت را پدید می آورد. دورۂ فترت هم دوره بیگانگی است؛ بیگانگی از آن جهت که شیفتگی ما به غرب و فلج ذهنی ما در مقابل فرآورده های خیره کنندۀ آن، تذکری را که مستلزم تفکر سنتی ما بوده و ما را، به قول حکمای اسلامی، به مشکات انوار نبوت راهبر بوده است، از میان می برد، از این رو، راه ما هم به کانون تفکر غربی بسته است و هم به کانون تجلیات خاطرۀ قومی. تقدیر تاریخی ما این است که نه این را داریم و نه آن را. در مقدمه گفتیم که برخی از متفکران غربی آخرین وجه نیهیلیسم را که ظهور پوچی و «اَبسورد» است به دورۀ فترت، دورۀ نه این نه آن، تعبیر می کنند. اگر تمدن غربی نیز به همان بن بست رسیده باشد، پس فرق میان فترت آنها و دورۀ فترت ما چیست؟ فرق عمدۀ این دو در هشیاری عمیق غریبان نیست به بُرد و بُعد اضطراب انگیز مسئله و ناهشیاری ما نسبت به آن است. دیالکتیکِ نه این نه آنکه برخی از متفکران به کار می برند، منجر به انکار هم این و هم آن می شود و سرانجام این دیالکتیک منفی به نفیِ نفی می انجامد. این نفی، هشیارانه و آگاهانه صورت می گیرد. دورۀ فترت غرب، به عبارت دیگر، یک مرحلۀ بیمارگونۀ آگاهی است که دیگر نه تابع دنیاست نه آخرت، و در نتیجه، همه چیز را انکار می کند و سرانجام منکر انکار هم می شود. ...

فهرست

نیهیلیسم و تأثیر آن بر تقدیر تاریخیِ تمدنهای آسیایی

فصل 1- تقدیر تاریخی چیست؟ فصل 2- آثار بروز غرب زدگیِ جمعی در آسیا فصل 3- دورۀ فترت فصل 4- تفکر بی محمل فصل 5- هنر بی جایگاه فصل 6- رفتارهای ناهنجار فصل 7- رند وارونه

موقعیت تمدن های آسیایی در برابر سیر تطور تفکر غربی

فصل 1- چرا تمدن های آسیایی دیگر با هم ارتباط ندارند؟ فصل 2- چهار کانون بزرگ فرهنگ آسیایی فصل 3- آیین رهایی و تفکر فلسفی فصل 4- برگذشتن از مرگ و مقابله ی با آن فصل 5- جمال حق و نبوغ انسان فصل 6- حریم و حیا، مرز و فاصله فصل 7- تاریک اندیشیِ جدید

نویسنده: داریوش شایگان  انتشارات: فرزان روز