کتاب خرده خاطرات | ژوزه ساراماگو

درباره ی کتاب خرده خاطرات ژوزه ساراماگو

کتاب خرده خاطرات اثر ژوزه ساراماگو با ترجمه‌ی اسدالله امرایی توسط انتشارات مروارید به چاپ رسیده است. همان‌طور که از عنوان کتاب نیز برمی‌آید، این اثر دربرگیرنده‌ی بخش‌هایی از خاطرات شخصی "ژوزه ساراماگو"، نویسنده‌ی صاحب‌نام پرتغالی است و روایت‌هایی زیبا و خواندنی را از دوره‌ی کودکی و نوجوانی او، برای مخاطب نقل می‌کند.

ساراماگو، با بهره گیری از توانایی سرشار خویش در هنر نویسندگی، خواننده را همراه با خود به زادگاهش، "آزیناگا" می برد؛ دهکده ای کوهستانی، فقیرنشین و سرسبز با درختان زیتون و خانه هایی ساده که رودی قدیمی به نام "آلموندا" در آن جریان دارد و آب خود را به رودخانه ی "تژو" سرازیر می کند. ژوزه، هنگامی که کودکی دو ساله است، همراه با والدینش از این سرزمین مهاجرت کرده، به "لیسبورن" می رود. جایی که ساراماگو، با آن غریبه می باشد و همواره، ریشه ی خود را به دور از این سرزمین، و در آزیناگا می بیند.

مدتی پس از مهاجرت، ژوزه به آزیناگا و نزد مادربزرگ و پدربزرگ مادری اش، "ژوزفا" و "زرونیمو" بازمی گردد و لحظات خوش و خاطره انگیزی را تجربه می کند؛ لحظاتی که ساراماگو ، با ذوق و لذتی وصف ناشدنی از آن ها سخن می گوید. وی در بخشی دیگر، از خاطرات خود در سن پانزده سالگی اش سخن می گوید؛ زمانی که به دلیل عشق و علاقه ی شدیدش نسبت به دختری که در آن سوی رودخانه ی تژو زندگی می کرد، سوار بر قایق به آن جا می رفت. به طور کلی، نویسنده علاوه بر توصیف سرنوشت خود در دوران کودکی و نوجوانی، خاطراتی جسته و گریخته از زندگی دوستان و اطرافیان خود از قبیل پدربزرگ و مادربزرگش نیز شرح داده، خواننده را مجذوب روایت های خویش می سازد.

بخشی از کتاب خرده خاطرات؛ انتشارات مروارید

گاهی می مانم برخی خاطره ها واقعا مال من است یا این که خاطرات کس دیگری است که ناآگاهانه، بازیگرش من بوده ام و بعدها، حاضران در واقعه، آن را برایم تعریف کرده اند یا کسانی که خودشان هم در صحنه نبوده اند، از دیگری شنیده اند و سپس به من گفته اند. قضیه ی مدرسه ی خصوصی در طبقه ی چهارم یا پنجم در روا مورائی سوارش بود. قبل از اسباب کشی به روا دوس کاوالی یروس در آن جا بودیم.

اولین حرف های الفبا را آن جا آموختم. روی صندلی کوتاهی نشسته بودم و به آرامی، حرف ها را روی سنگ لوح دنبال می کردم. من به جای سنگ لوح می گفتم (pedra) - سنگ -، چون واژه ی اصلی (ardosia) بود. واژه ی پر تکلف که به طور طبیعی از دهان کودک بیرون نمی آمد. در واقع، حتی الان هم بلد نیستم. تصویر کامل خاطره ای واقعی و شخصی، کیف مدرسه ام آن را کامل می کند که از جنس کرباس قهوه ای بود و بندی داشت که روی شانه می انداختم.

با دو جور گچ تحریر روی لوح می نوشتیم که در نوشت افزار فروشی ها بود. نوع ارزان تر به سفتی همان سنگی بود که روی آن می نوشتیم ولی نوع گران تر نرم بود و به سبب رنگش اسمش را مداد شیری گذاشته بودیم، خاکستری روشن شیری. نه در ماه های اول بلکه پس از ورود به مدرسه و شروع دوره ی آموزش رسمی، انگشتانم با نوشت افزار امروزی آشنا شد. نمی دانم بچه های امروزی چطور فکر می کنند، اما وقتی که ما بچه بودیم، زمان را ملال آور و پایان ناپذیر می دانستیم. سال ها گذشت تا فهمیدیم هر ساعت فقط شصت دقیقه است و بعدها یاد گرفتیم همه ی دقیقه ها بدون استثنا سر ثانیه ی شصتم تمام می شود.

در آن زمانی که در روا سابینو د سوسا در منطقه ی آلتو دو پینا در لیسبون زندگی می کردیم عکسی از من و مادرم گرفته بودند (متاسفانه حالا گم شده). در آن عکس، من و مادرم جلو در مغازه ی بقالی بودیم. مادرم روی نیمکتی نشسته، من کنارش ایستاده و به زانویش تکیه داده بودم. کنارمان کیسه ای سیب زمینی قرار داشت که رویش با کاغذ دست نویسی نوشته بودند: کیلویی پنجاه اسکودور یا پنج تستیو. آن وقت ها و سال ها بعد، این کاغذها مشتری را از قیمت کالا آگاه می کردند تا پیش از ورود به مغازه، بداند چقدر پول بدهد.

سه ساله بودم و قدیمی ترین عکسم همان بود. عکسی هم از برادرم فرانسیسکو دارم، همان برادرم که بر اثر سینه پهلوی عفونی، در دسامبر 1924 در سن چهار سالگی مرد. گاهی به سرم می زد، بگویم عکس من است و با این کار سابقه ی خودم را غنی تر کنم، اما این کار را نکردم. شاید حالا با مرگ والدینم، ساده ترین کار باشد، به خصوص که دیگر کسی نمانده که دستم را رو کند اما دزدیدن عکس میت بی حرمتی و توهینی نابخشودنی است مال قیصر را به قیصر و مال فرانسیسکو را به فرانسیسکو برگردانید.
به خانواده ی روستایی ام برمی گردم...

• نویسنده: ژوزه ساراماگو
• مترجم: اسدالله امرایی
• انتشارات: مروارید