کتاب بالتازار و بلموندا | ژوزه ساراماگو

درباره ی کتاب بالتازار و بلموندا ژوزه ساراماگو

کتاب بالتازار و بلموندا اثر ژوزه ساراماگو با ترجمه‌ی مصطفی اسلامیه توسط انتشارات ناهید به چاپ رسیده است. کلیت محتوای این رمان ژوزه ساراماگو، در قرن هجدهم در فضایی سرشار از خفقان، آشفتگی و فقر به وقوع می‌پیوندد؛ فضایی که مردم به دلیل اعتقادات و عقاید دینی خویش، مورد حمله‌ی بزرگان و صاحب منسبان دینی قرار گرفته، فشارهای روحی و روانی فراوانی را تحمل می‌کنند.

شخصیت های اصلی داستان، دو جوان عاشق پیشه و فقیر به نام های "بالتازار" و "بلموندا" هستند؛ بالتازار، سربازی جوان است که یکی از دستان خود را در جنگ از دست داده و پس از این واقعه، جهت گذران زندگی و کسب درآمد با مشکلات فراوانی مواجه گشته و عشق بلموندا را در قلب خود می پروراند.

نویسنده علاوه بر روایت ماجرای خواندنی و پر فراز و نشیب این عشق، در ابتدای کتاب، به شرح زندگی "دون ژوان"، پادشاه بیست و دو ساله ی پرتغال، ملقب به پادشاه پنجم، نیز می پردازد. "دونا ماریاآنا"، ملکه ی قصر دون ژوان، زنی از تبار اتریش می باشد که دو سال پیش، با هدف به دنیا آوردن وارث تاج و تخت پادشاه، از سرزمین پدری خود به کشور پرتغال آورده شده، اما صرف گذشت ماه ها، هم چنان نتوانسته فرزندی را به دنیا آورده و شاه را راضی و خشنود سازد. از همین روی مدام با توسل به اعمال و آیین مذهبی، از خداوند طلب فرزند کرده و ماجراهایی پرکشش را خلق می کند.

بخشی از کتاب بالتازار و بلموندا

دون ژوان، که در تبارنامه ی سلطنتی ملقب به پادشاه پنجم است، امشب به اتاق خواب ملکه می رود، به دیدار دونا ماریاآنا که دو سال پیش از اتریش آمد تا وارثانی برای تاج و تخت پرتغال به دنیا آورد، و هنوز هیچ اثری از بارداری اش نیست. در اندرون و بیرون قصر سلطنتی شایعاتی بر سر زبان ها ست که اجاق ملکه کور است، کنایه ی نیشداری که فقط بر زبان محرمان دربار جاری است و به شدت از گوش و زبان نامحرمان دور نگه داشته می شود.

این که عیب از شاه باشد ابدا قابل تصور نیست، چون اولا نازایی عیب مردان نیست و عیب زنان است و اغلب به همین دلیل مطروداند، دومین دلیل عمده اش، اگر چنین چیزی لازم باشد، فوج بچه های نامشروعی است که از نطفه ی شاهانه به وجود آمده اند تا قلمرو پادشاهی را پر رونق کنند و حتی در این لحظه همه در میدان شهر دور هم جمع شده اند.

گذشته از همه ی این ها، این ملکه است که همه ی وقتش را به دعا می گذارند و از خداوند طلب فرزند می کند نه پادشاه. این هم دو دلیل دارد، یکی این که یک پادشاه، به خصوص پادشاه پرتغال، چیزی را که فقط خودش می تواند به وجود آورد از کسی طلب نمی کند، و این که زن اساسا ظرفی است که باید پر شود، یک حاجت مند فطری است.

حال چه از طریق گوشه نشینی نه روزه حاجت مندی اش را نشان دهد یا با دعای گهگاهی. اما نه پشتکار پادشاه که، در صورت نبود موانع شرعی یا جسمانی، هفته ای دو بار با جدیت تکلیف شاهانه اش را انجام می دهد، نه شکیبایی و نه خاکساری ملکه، که سوای استغاثه، همیشه پس از فراغت شاه از عملیات شوهرانه، خود را کاملا تسلیم نگه می دارد تا تراوشات بارخیزانه شان بی کم ترین مانع بارور شود، که این تراوشات از جانب ملکه به خاطر کمبود شوق و حوصله، و نیز وسواس های اخلاقی، اندک و از جانب پادشاه چنان که می توان از مردی انتظار داشت که هنوز به بیست و دو سالگی عمر نرسیده، بسیار زیاد است، به هر حال این عوامل یا عوامل دیگر تا به حال موجب نشده است که شکم دوناماریاآنا بالا بیاید. اما خداوند بزرگ است.

نسخه ی بدل بازیلیکای سن پیتر شهر رم هم که شاه دارد می سازد تقریبا به همان بزرگی خداوند است. این بنا ساختمانی است بدون پی یا شالوده که بر میزی قرار دارد، که لازم نیست چنان محکم باشد که بتواند وزن ماکت مینیاتوری کلیسای اصلی را تحمل کند، قطعاتی هستند پراکنده که باید به روش قدیمی فاق و زبانه بر هم سوار شوند، و فقط چند خدمتکار مخصوص می توانند با نهایت احترام به آن دست بزنند. از صندوقی که این همه را به خود جای داده بوی بخور بلند است، و مخمل های سرخی که آن ها را جداگانه در برگرفته تا چهره های مجسمه ها بر سر ستون ها ساییده نشوند، نور شمعدان های چند شاخه را بازتاب می دهند. ساختمان تقریبا آماده است. همه ی دیوارها به هم چفت شده اند و همه ی ستون ها محکم در جای خود زیر قرنیزی قرار گرفته اند که نام و لقب پاولوس پنجم از خاندان بورگزه...

• نویسنده: ژوزه ساراماگو
• مترجم: مصطفی اسلامیه
• انتشارات: ناهید