کتاب تاریخ یعقوبی | اسحاق یعقوبی (دو جلدی)

کتاب تاریخ یعقوبی (2 جلدی):

اهمیت و ارزش این کتاب امری واضح است و نیازی به توضیح ندارد. کار یعقوبی با کار طبری و دیگران که از وی پیروی کرده اند تفاوت کلی دارد، و با مراجعه به تاریخ قبل از اسلام او روشن می شود که مسعودی از وی پیروی کرده و بسیار از او متأثر شده و از مطالبش اقتباس کرده است. یعقوبی از مؤلفان محتاط است که مطالب خود را باید بداند و به قول دیگران اعتماد نمی کند. او از شیعیان فداکار اهل بیت بوده و جان خود را بر سر این کار نهاده است. در شیعه بودن یعقوبی نیز شبهه ای نیست و مواردی از تاریخ و جغرافیای وی بر این مطلب گواه است. "تاریخ یعقوبی" روایتی خلاصه وار از آغاز تاریخ جهان تا اواسط سده سوم هجری قمری است که در دو جلد به بیان حوادث تاریخ قبل و بعد از اسلام می پردازد. مؤلف در این کتاب تنها به بیان سرگذشت پادشاهان و حوادث سلطنت ایشان بسنده نکرده، بلکه درباره ی هر ملت و قومیتی به تحقیق پرداخته و سنت ها، مذاهب، فلاسفه، دانشمندان و کتب مؤلفه ی آن ها را نیز آورده است.

جلد اول از این کتاب از خلقت آدم آغاز می گردد و ابن واضح یعقوبی، پس از ذکر سرگذشت پیامبران و شاهان بنی اسرائیل و زندگی مسیح (ع)، به تاریخ فرمانروایان سریانی و پادشاهان موصل، بابل، هند، یونان، روم، پارس، چین، مصر، بربر، حبشه، سودان، شام، یمن و حیره می پردازد. وی در قسمت انتهایی مجلد نخست، تاریخ مفصلی از قوم عرب در جاهلیت، ولادت رسول اکرم (ص)، و تاریخ زندگی و وفات آن حضرت را بازگو می نماید.

جلد دوم به تاریخ خلفای راشدین، خلفای بنی امیه و پانزده تن از خلفای بنی عباس اختصاص دارد و اطلاعات جامع و سودمندی پیرامون تاریخ صدر اسلام تا سال 259 هجری را در اختیار مخاطبان قرار می دهد. هم چنین قسمتی از خطب و رسائل، یا کلمات قصار رسول اکرم و هر یک از ائمه نیز در این جلد بیان گردیده است.

گفتنی است که مترجم، توضیحاتی را در حواشی جلد دوم کتاب آورده و فهرست اشخاص، مکان ها، طوایف و مآخذ مربوط به هر دو جلد را در انتهای کتاب ارائه نموده است.

برشی از متن کتاب

پادشاهان یمنی حیره راویان و دانایان گفته اند که هنگام پراکندگی اهل یمن «مالک» بن فهم بن غنم بن دوس در روزگار ملوک الطوایف بزمین عراق فرود آمد و در جزیره بر قومی از عرب از معدّ و جز آن ها دست یافت که بیست سال او را بر خود سلطنت دادند. سپس «جذیمه الابرش» رسید و از درکهانت و پیشگویی درآمد. دو بت بنام «ضیزنان» ساخت و طوایفی از عرب را زیر بار کشید تا آن ها را به زمین عراق آورد، طایفۀ «ایاد ابن نزار» نیز در عراق در اراضی میان جزیره تا مین بصره جای داشتند و با او به جنگ برخاستند تا آنکه «جَذِیْمه» در ناحیه ای بنام «بَقّه» در کنار فرات نزدیک انبار فرود آمد. مالک این ناحیه زنی بنام «زَبّاء» بود که در آنجا سلطنت یافته و بمردان هیچ علاقه ای نداشت، چون «جذیمه» بزمین «انبار» آمد و لشکری فراهم نمود و باصحاب خود گفت: تصمیم گرفته ام نزد «زباء» فرستاده با او ازدواج کنم و کشورش را ضمیمۀ کشور خویش گردانم. غلام کوتاهی از جذیمه بنام «قصیر» گفت اگر «زباء» شوهر می خواست دیگران تو را مجال نمی دادند. پس «جذیمه» نامه ای «بزباء» نوشت و او جواب داد که نزد من بیا تا زنت گردم، جذیمه نزد او رفت پس «قصیر» باو گفت پیش از تو مردی را ندیدم که نزد عروس برده شود، اینک اسبت «عصا» آماده است سوار شو و خود را نجات بده، جذیمه نپذیرفت و چون بر «زباء» درآمد «زباء» ران خود را برهنه کرد و گفت راه و رسم عروسی همین است که می بینی! جذیمه گفت تو را در وضع زنی نابکار و داه درازتلاق  و بی وفا می نگرم. پس «زباء» (رگهای) او را برید تا (هلاک شد) و قصیر بر اسب «عصا» سوار شد و گریخت. ...

نویسنده: احمد بن اسحاق یعقوبی (ابن واضح یعقوبی)  مترجم: محمدابراهیم آیتی انتشارات: علمی و فرهنگی