کتاب هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر نوشته ی محمدعلی همایون کاتوزیان توسط نشر مرکز به چاپ رسیده است.
کتاب هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر به کوشش دکترهمایون کاتوزیان است که در هشت مقاله ی مختلف به بررسی آثار، تحولات و زندگانی افراد تاثیر گذار در قرن معاصر ایران می پردازد که با تحلیل و پژوهش خود او صورت گرفته است. در نخستین مقاله اش درباره ی احمد کسروی که یکی از برجسته ترین و دانشورترین پژوهندگان ایران در قرن بیستم است پرداخته شده. کسروی نویسنده ی کتابهای مهمی چون تاریخ مشروطه ی ایران و تاریخ هیجده ساله آذربایجان است. در مقاله ی دوم او به شرح و تحلیل زندگی سیاسی سید حسن تقی زاده می پردازد که در آن با سه تقی زاده آشنا می شویم. و همچنین به ترتیب به تحلیل شخصیت های زین العابدین موتمن از پیشتازان رمان نویسی تاریخی به زبان فارسی، دکتر محمد علی مجتهدی، فروغ فرخزاد، محمد حسین علی آبادی؛ دکتر حقوق و استاد دانشگاه و شاعر، ایرج میرزا و مشروعیت سیاسی و و پایگاه اجتماعی رضا شاه پرداخته شده. دکتر کاتوزیان با ظرافت و قلم شیوای خود خوانندگان را با سیر تحول و تغییرات این اشخاص برجسته ی قرن معاصر آشنا نموده. همچنین این مقالات در مجلات فرهنگی و ادبی و اجتماعی در داخل و خارج ایران چاپ شده اند.
فهرست
کسروی و ادبیات سید حسن تقی زاده، سه زندگی در یک عمر آدم و معلم در زین العابدین موتمن دکتر مجتهدی و مسائل خدمتگزاری در جامعه ی کلنگی از گناهان فروغ فرخزاد پیرهن و بی پیرهنی در شعر سه عاشق و شاعر اخوانیات عارف نامه ایرج مشروعیت سیاسی و پایگاه اجتماعی رضا شاه
برشی از متن کتاب
دوره ی تقی زاده سوم از همان کنار رفتن او از وزیر مختاری فرانسه و به دنبال آن آغاز تدریس در دانشگاه لندن شروع میشود، یعنی از حدود سال 1315 یا اواسط دهه ی 1930، یعنی از شصت سالگی به بالا. این دوره ای است که او دیگر هیچ رویایی را نه برای خود و نه برای ایران در سر نمی پروراند، اما_ شاید به همین دلیل_ نگران بلوغ سیاسی و رشد اجتماعی ایران است، و هرگونه پیشرفتی را در خارج نشدن از جاده ی اعتدال می بیند: هم با دیکتاتوری و استبداد مخالف است هم با هرج و مرج و آشوب. هم طرفدار نظم است هم خواهان آزادی توام با مسئولیت. و چون به این ترتیب درک او از سیاست، حتی به نسبت نخبگان و دست اندرکاران و روسای دولت و ملت، خیلی پیش پا افتاده است، ترجیح می دهد که از این پس فقط در حاشیه بماند و از درگیری جدی در سیاست بپرهیزد. چون حد بلوغ سیاسی جامعه چنان بود که عموما از نطق مفصل او درباره ی قرارداد1933 فقط لفط ((آلت فعل)) را گرفتند و در هر فرصتی با این عنوان به تحقیر از او یاد کردند. تقی زاده حتی تا سال های اخیر به عنوان فرماسون، کارگزار انگلیس، امضا کننده ی قرارداد 1933 و پیغمبر غرب زادگان شناخته می شد.
نویسنده: دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان انتشارات: مرکز