کتاب قاموس خزران

معرفی کتاب قاموس خزران اثر میلوراد پاویچ

کتاب "قاموس خزران"، رمانی عاشقانه و زیبا را در سه بخش مختلف با عناوین "کتاب سرخ"، "کتاب زرد" و "کتاب سبز" ارائه کرده و حکایتی خواندنی را برای مخاطب تشریح می کند. در بخش کتاب سرخ، نویسنده از "آته"، شاهدخت زیبا و پرهیزکار خزرها، افسانه هایی جذاب را بیان می نماید؛ بر اساس یکی از افسانه ها، شاهدخت "آته" در سرزمینی به نام "خزر"، زندگی کرده و آن را اداره می کند. در سرزمین تحت حکومت وی، حروف الفبای خزری ممنوع می باشد؛ به طوری که اگر کسی آن را بخواند و یا حتی ببیند، جانش را از دست داده و در دم می میرد. از همین روی، و بنا بر اعتقادات رایج خزری ها، مبنی بر این که انسان ها به هنگام خواب در ضعیف ترین حالت خود قرار داشته و جان شان در خطر است، گروهی از نابینایان، هر شب قبل از موعد خواب "آته" نزد او رفته و حروف مذکور را روی پلک هایش می نویسند و این حروف تا صبح بر روی پلک های او می ماند تا شاهدخت را از گزند دشمنان در امان نگه دارد. هر صبح نیز، ندیمه ها چشم بسته، به اتاق "آته" رفته و او را برای حمام آماده می کردند. در نتیجه، حروف پس از استحمام پاک شده و همگان و حتی خود شاهدخت نیز از گزند آن ها محفوظ می ماند. پس از این عمل، "آته" مطابق روال همیشگی اش، با استفاده از توانایی جادویی خویش، چهره ای جدید برای خود ساخته و در مقابل عموم ظاهر می شود. در ادامه، مولف، حکایت هایی خواندنی را از او و خانواده اش ارائه کرده و داستانی پر فراز و نشیب را شرح می دهد.

برشی از متن کتاب قاموس خزران اثر میلوراد پاویچ

آته (قرن نهم) شاهدخت خزرها که در مناظره ی مربوط به دگردینی این قوم نقشی تعیین کننده داشت. نامش برای خزرها بیان گر «حالات چهارگانه ی روح» است. او هر شب روی هر پلکش یک حرف می نوشت، مثل حروفی که پیش از مسابقه روی پلک اسب ها می نویسند. این حروف، حروف الفبای خزری بود، الفبایی که ممنوع شده بود و اگر کسی از بخت بدش آن ها را می خواند، بی درنگ جان می داد. این حروف را نابینایان می نوشتند و صبح، پیش از آن که شاهدخت حمام کند، ندیمه هایش چشم بسته به خدمت او می رفتند. بدین ترتیب شاهدخت هنگام خوابیدن از گزند دشمنانش در امان بود، زیرا برای خزرها انسان در خواب بیش از هر زمانی آسیب پذیر است. آته بسیار زیبا و پرهیزکار بود و این حروف بسیار برازنده اش بودند. روی میز آته همیشه هفت جور نمک بود و هر بار که آته می خواست ماهی بخورد نوک انگشتانش را به این نمک ها می زد. این شیوه ی دعا خواندنش بود. می گویند که او هفت چهره داشت، همان طور که هفت جور نمک داشت. بنا بر یک افسانه، او صبح ها آینه ای برمی داشت و چهره اش را از روی یک الگو، که برده ای بود زن یا مرد، می آراست و هرگز یک برده دو بار الگویش نمی شد. و هر روز صبح برای خود چهره ای متفاوت می ساخت که پیش تر دیده نشده بود. طبق دیگر افسانه ها، آته اصلا زیبا نبود اما می توانست خطوط صورتش را جلوی آینه طوری بسازد که چهره اش زیبا جلوه کند. برای دست یابی به این زیبایی ساختگی، شاهدخت می بایست تلاش جسمانی بسیار زیادی به خرج می داد و به محض آن که تنها می شد و می توانست خود را رها کند، زیبایی اش هم چون نمک آب می شد. باری در قرن نهم یک امپراتوری بیزانسی، عالم و پاتریارک (بطریق) مشهور فوتیوس را «خزر چهره» وصف کرده که این می تواند دو معنی داشته باشد. یا فوتیوس با خرزها رابطه ی خویشاوندی داشته یا این که آدم دو رویی بوده است. به نظر دبمانوس، هر دو معنی نادرستند. منظور از اصطلاح «خزر چهره» آن قابلیت خدادادی است که همه ی خزرها، از جمله شاهدخت آته داشتند.یعنی می توانستند هر روز صبح در هیئتی دیگر، با چهره ای نو و ناآشنا از خواب برخیزند. این مساله موجب می شد که حتی خویشاوندان و نزدیکان در بازشناختن یک دیگر دچار مشکل شوند. مسافران نوشته اند که برعکس همه ی خزرها شبیه هم اند و هرگز چهره شان تغییر نمی کند و به همین دلیل است که دشواری و سردرگمی پیش می آید. به هر حال نتیجه یکی است: «خزر چهره» چهره ای ست که به یاد داشتنش دشوار است. با در نظر گرفتن این نکته می توانیم توضیحی برای این افسانه بیابیم که می گوید: شاهدخت آته برای هر یک از شرکت کنندگان در مجادله ی خزر، که در کاخ خاقان برگزار شد، چهره ای متفاوت داشت. وگرنه باید سه شاهدخت آته وجود می داشت – یکی برای صیاد خواب و مبلغ مسلمان، یکی برای مبلغ مسیحی و سومی هم برای مبلغ یهودی. با وجود این در یک دست نوشته ی مسیحی مربوط به آن دوران که به یونانی نوشته شده و به زبان اسلاو ترجمه شده است (زندگی کنستانتین سالونیکی – قدیس سیریل) اشاره ای به حضور آته در دربار خزر نشده است...

فهرست

درباره ی نویسنده یادداشت مترجم چند نکته پیش از آغاز تاریخچه ی قاموس خزران ترکیب قاموس روش استفاده از قاموس تکه های باقی مانده از پیش گفتار نسخه ی نابود شده ی چاپ دبمانوس قاموس ها کتاب سرخ (منابع مسیحی درباره ی خزر) کتاب سبز (منابع عربی – اسلامی درباره ی مساله ی خزر) کتاب زرد (منابع عبری درباره ی مساله ی خزر) ضمیمه ی اول پدر تئو کتیست نیکولجکسی مولف نخستین نسخه ی چاپ شده ی قاموس خزران ضمیمه ی دوم بخشی از صورت جلسه ی شاهدان در پرونده ی قتل دکتر ابوکبیر معاویه واپسین نکته

نویسنده: میلوراد پاویچ ترجمه: کورش نوروزی انتشارات: مرکز