کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب

معرفی کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب

"توسعه و مبانی تمدن غرب" کتابی در باب توصیف معنای حقیقی توسعه می باشد که مجموعه مقالات شهید "مرتضی آوینی" با عنوان "تحقیقی مکتبی در باب توسعه و مبانی تمدن غرب" را در بر می گیرد؛ این مجموعه نگارش ها، در ماهنامه ی "جهاد" با هدف آشنا سازی عموم مردم از مفهوم توسعه و تمدن غرب به رشته ی تحریر در می آمد. نویسنده در طول محتوای اثر حاضر، سعی بر این دارد تا ضمن ارائه ی مفهومی ساده و روشن از توسعه، با نگاهی عمیق و همه جانبه به اسلام و تعالیم ارزشمند آن، مباحثی مفصل را در این زمینه شرح داده و تمدن غرب را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد.

در همین راستا، بسیاری از تفکرات و عقاید رایج در جوامع غربی را بیان نموده و سپس با استناد به منابع قابل اتکای مختلف و متعددی، نظریات مورخان و صاحب اندیشان عصر خویش را تحلیل و نقد می کند. وی معتقد است، مسلمانان باید در رابطه با مسائل و موضوعات مرتبط با توسعه، تعالیم و آموزه های اسلامی را مد نظر قرار داده و بر مبنای دستورات الهی به پرسش های مطرح در این زمینه از جمله این که چرا جامعه ی ما باید توسعه بیابد، پاسخ داده و در مسیر درستی به سوی سعادتمندی و رضایت خداوند بزرگ و متعال گام بردارند.

برشی از متن کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب

در معنای توسعه

«توسعه» در فرهنگ امروزی ما شاید از نظر لفظ تازه باشد، اما از نظر معنا تازه نیست. این معنا اگر نخستین سوغات غرب برای ما نباشد، از اولین ره آوردهای غرب گرایی و غرب زدگی در کشور ماست. لفظ «ترقی» از اولین کلماتی است که فرنگ رفته های ما از نخستین روزهای آشنایی با غرب برای توصیف آن دیار به کار برده اند. «ممالک راقیه» ـ که به معنای کشورهای مترقی و پیشرفته است ـ با آن که سال هاست از زبان و فرهنگ عام ما حذف شده، اما هنوز هم در اذهان ما چندان غریب و نامانوس نیست. برای دریافت معنای توسعه باید مفهوم این کلمه (ترقی) را دریافت، چرا که اصولاً همین اندیشه ترقی اجتناب ناپذیر بشر است که مبنای توسعه تمدن کنونی بشر در ابعاد مادی و حیوانی وجود او قرار گرفته است.

پیش از آن که به مفهوم کلمه ترقی در تفکر غربی بپردازیم، از آن جا که بسیاری از برادران ساده دل مسلمان ما لفظ توسعه یا ترقی را با معنای رشد و تعالی در قرآن مرادف می گیرند و بر مبنای همین برداشت ساده لوحانه درباره اندیشه ترقی و توسعه در اسلام نظر می دهند، باید به تحقیق در معنای «رشد» و «تکامل و تعالی» در قرآن بپردازیم. لفظ «رشد» و ترکیبات مختلف آن مجموعاً نوزده بار در قرآن مجید آمده است و آیه مبارکه ای که بیش تر از دیگران مورد استناد قرار گرفته، آیه 256 از سوره «بقره» است که «رشد» را صراحتاً در مقابل «غَی» قرار داده است: لا اِکْراهَ فِی الدّینِ قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی. راه رشد (سبیل الرَّشاد) راهی است که انسان را به سوی علت غایی وجود خویش و آن هدف خاصی که از آفرینش بشر مقصود پروردگار متعال بوده است، هدایت می کند و آن را «راه صلاح» ترجمه کرده اند.

به این ترتیب، این کلمه هرگز به معنای توسعه یا ترقی نیست (هر چند از وجهی که بیان خواهد شد، به تعالی و تکامل تاریخی بشر نیز اشاره دارد)، اما عجالتاً از این لفظ و مشتقات آن در قرآن مجید معنایی که دلالت بر ترقی و توسعه ـ به مفهوم فرنگی آن ـ داشته باشد، مراد نشده است. خود لفظ توسعه نیز مصدر ثلاثی از ریشه «وس ع» و به معنای ایجاد وسع و فراخی است و با صرف نظر از این که این کلمه در قرآن وجود داشته باشد یا نه، خود این لفظ ترجمه ای است از یک کلمه فرنگی (development)، و جست وجوی آن در قرآن هیچ مناسبتی ندارد. باید به سراغ معنای آن رفت و تحقیق کرد که آیا قرآن مجید این معنا را تایید می فرماید یا نه، و آیا در این جهت ما را راهنمایی فرموده است یا خیر. پیش از ادامه مطلب باید این تذکر عنوان شود که قرآن مجید نازله مقام علمی پروردگار و عصاره عالم وجود است و این چنین ، بدون تردید مطلبی نیست که در آن قابل جست وجو و تحقیق نباشد؛ منتها برداشت از قرآن نیاز به مقدمات و شرایطی دارد که بدون این شرایط و مقدمات هرگز نمی توان در آن دریای بی کرانه قدم گذاشت...