کتاب حکمت و معیشت

معرفی کتاب حکمت و معیشت

"حکمت و معیشت" کتابی در باب عرفان و تفسیر نامه های امام علی علیه السلام به فرزند بزرگوار خویش، امام حسن علیه السلام می باشد که سرشار از مطالب و آموزه هایی موثر و کارآمد در زندگی دنیوی و اخروی بوده و مسیر صحیح زندگی را به مخاطب نشان می دهد.

حضرت علی (ع) الگوی ویژه ای برای انسان هاست و از جایگاه ویژه ای نزد خداوند بزرگ برخوردار می باشد؛ تمامی اعمال، رفتار و نظرات و عقاید ایشان، همانند چراغی فروزان، آدمی را از گمراهی و خطا نجات بخشیده و به سوی خوشبختی جاودان رهنمون می سازد.

بنابراین کلیه‌ی افراد می توانند با بهره گرفتن از سخنان و کردار علی (ع) به سوی سعادت گام برداشته و رضایت و خشنودی خداوند را برای خویش به ارمغان آورند. در همین راستا، نویسنده تمامی نامه های نوشته شده توسط این شخصیت بلند مرتبه را که خطاب به فرزندش امام حسن (ع) هستند را مورد تفسیر و تحلیل قرار داده و با شرح مفصل محتوای این نگارش ها، خواننده را با اصول حقیقی و صحیح زندگی از دیدگاه و منظر قابل ستایش امیرالمومنین آشنا ساخته و در نتیجه او را از عقاید فکری و نظری ایشان بهره مند می سازد. به طور کلی، حکمت و معیشت در چهار دفتر ارائه شده است که کتاب حاضر، دفتر دوم از این اثر می باشد.

فهرست کتاب حکمت و معیشت

• درس بیستم: بدایت هدایت
• درس بیست و یکم: خدود عقل؛ رسوخ در علم
• درس بیست و دوم: هدایت؛ روش ها و موانع
• درس بیست و سوم: وحدت پیام انبیا دلیل وحدت باری
• درس بیست و چهارم: مهابت و لطافت خداوند جلیل و جمیل
• درس بیست و پنجم: دواعی خوف از خدا
• درس بیست و ششم: حاجات انسان به خدا
• درس بیست و هفتم: اخلاق، زیبا شناسی و عرفان / 1
• درس بیست و هشتم: اخلاق، زیبا شناسی و عرفان / 2
• درس بیست و نهم: انسان، مسافر، اصل اصیل اخلاق
• درس سی ام: معانی رزق
• درس سی و یکم: تقدیر رزق
• درس سی ودوم: سبک باری و سنگین باری در قیامت
• درس سی و سوم: دعا / 1
• درس سی و چهارم: دعا / 2
• درس سی و پنجم: دعا / 3
• درس سی و ششم: احوال مرگ
• درس سی و هفتم: نظریه ی غفلت
• درس سی و هشتم: انسان شناسی امام علی (ع)
• نمایه

برشی از متن کتاب حکمت و معیشت

درس بیست و سوم

دونکته را در بحث پیشین توضیح دادیم. نکته ی اول این بود که وقتی کسی از سر تحقیق پا در جاده ی هدایت می گذارد و عزم تقلید ندارد، در درجه ی اول باید خود را از دل بستگی های ناصواب رهانیده باشد زیرا که در مراحل و منازل مختلف آن دل بستگی ها راهزنی خواهند کرد و تحقیق و تفکر آدمی را ناخودآگاه به سویی متمایل خواهند نمود که توجیه گر آن علای پیشین باشد، به طوری که فرد در نهایت بر تن امیال و هوس های خود قبای خیر و صلاح می دوزد و چنین گمان می برد که به طاعت به جا می آورد. مثالی هم از یکی از حکمای معاصر مغرب زمین آوردیم و تصریح کردیم که برای نقد آرای متفکران به علایق و امیال و انگیزه های آنان نمی توان رجوع کرد، بلکه در مقام داوری فقط باید  به ادله و حجت های آنان توجه نمود.

به عبارت دیگر، به هیچ متفکر ی نمی توان گفت که چون رای شما ناشی از فلان علایق و دل بستگی ها است، پس مردود و نامقبول است؛ رد یا قبول اندیشه ها در گرو و برسی ادله ی آن ها است و کنجکاوی در امیال و انگیزه هی روانی متفکران ناصواب ترین راه بررسی اندیشه ها است، این همان چیزی است که بدان خلط انگیزه و انگیخته می گوییم. گاهی انگیزه نیکو است اما انگیخته (یعنی محصول و نتیجه ی آن) ناصواب است و بر عکس انگیزه ناصواب است اما انگیخته صواب و صحیح است.

بدین ترتیب اخلاقا و منطقا از یکی به دیگری نمی توان پل زد. ما در برابر کسانی چون راسل که معتقد بودند خدا گرایی برآمده از جهل و ترس آدمیان است همین را می گوییم که اگرچه جهل و ترس ممکن است انسان ها را متوجه خدا کرده باشد اما این انگیزه ها هیچ ربطی به انگیخته ندارند؛ یعنی در صحت این مدعا که خداییی وجود دارد، خلل و تردیدی ایجاد نمی کند.

تفاوت و انفصال منطقی انگیزه و انگیخته به همین معنا است. اگر آدمیان به دلیل بیماری یا ترس از مرگ علم طب را بنا کرده باشد، علم طب، علم مذمومی نمی شود. انگیزه ی این علم بیماری است و بیماری نیز امر نامطلوب و ناگواری است اما علم طب ناپسند و ناگوار نیست. شاید انگیزه ی بسیار ی از مردم از انجام امور نیکو و عالی در جهان امور زشت و پست باشد، اما این انگیزه ها به علو، رفعت، زیبایی و مقبولیت انگیخته ها لطمه نمی زند.

لقمان نیز ادب را از بی ادبان آموخت. و پاره ای از پادشاهان با انگیزه ی جاه طلبی و نام دوستی و ارضای شهوات، بناهای عالی و مساجد بزرگ و کتاب خانه های مهم پدید آوردند. پس به خاطر علایق و انگیزه ها و دل بستگی های یک متفکر نمی توان اعمال یا اندیشه های او را زیر سوال برد و محکوم و مردود دانست ولی ...