کتاب امیر اعلم

معرفی کتاب امیر اعلم

دکتر امیر اعلم از پایه گذاران بهداشت نوین و یکی از پیشگامان ساخت نخستین بیمارستان ها و درمانگاه ها در ایران بود. همچنین وی علاوه بر بنیاد نهادن سازمان شیر و خورشید سرخ (هلال احمر امروزی)، از استادان دارالفنون (نخستین آموزشگاه عالی نوین در ایران) نیز بود و در سال 1314 به ریاست بخش کالبدشناسی دانشگاه تهران برگزیده شد.

او نخستین کتاب درسی کالبدشناسی نوین در ایران را با عنوان کالبدشناسی توصیفی با کمک همکارانش نوشت. امیر اعلم در تصویب قانون های بهداشتی مانند قانون آبله کوبی اجباری، نقشی اساسی داشت. کتاب فوق به معرفی این شخصیت برجسته و دیگر بزرگانی که تاثیرات چشمگیری در زمینه ی پزشکی داشتند، می پردازد.

اشخاصی چون خلیل خان ثقفی؛ نخستین کسی که لقب دکتری را در ایران دریافت کرد، دکتر یحیی عدل؛ نخستین جراح عمل قلب و عمل ستون مهره ها، دکتر سعید مالک؛ وزیر بهداری از 1323 تا 1327 بود که با کوشش هایش تاثیرات بسیاری در پزشکی نوین گذاشت و ...

مجموعه ی دانشوران دیروز و امروز با معرفی دانشمندان برتر در رشته ها و موضوعات مختلف علمی برای نوجوانان و جوانان فراهم شده است. از این مجموعه ده ها جلد کتاب منتشر شده است که در هر یک از آن ها، به طور مختصر به بیان زندگی نامه ی چند دانشمند می پردازد. مخاطب با مطالعه ی هر یک از کتاب های مجموعه ی حاضر علاوه بر آشنایی و شناخت چهره های برجسته ی علمی، می تواند پشتکار و تلاش آن ها برای رسیدن به اهدافشان را سرلوحه ی زندگی خود قرار دهد.

فهرست کتاب امیر اعلم

• بهداشت نوین
• پزشک برگزیده
• استاد دارالفنون
• درمانگاه و بیمارستان
• تا وزارت بهداری
• میراث اعلم
• برای آگاهی بیشتر
• واژه نامه
• نمایه

برشی از متن کتاب امیر اعلم

بر پایه ی گزارش های تاریخی، کهن ترین بیمارستان جهان در سده ی سوم میلادی در شهر گندی شاپور در خوزستان ساخته شد. رازی در آغاز سده ی دهم میلادی سرپرست بیمارستان ری بود. از بیمارستان های شهرهای شیراز، اصفهان، نیشابور و زرنج سیستان نیز در سندهای تاریخی یاد شده است. با این همه، در دوره ای که امیراعلم می زیست، نشانی از این بیمارستان ها نبود و بیماران در جاهایی نامناسب نگه داری می شدند.

هنگامی که امیراعلم در 1289 ش به ریاست صحیه ی نظام (بهداری ارتش) برگزیده شد، کوشید بیمارستانی برای پاسبان ها و سربازها بسازد. او هزینه ی این کار را از درآمد مطبش و کمک های مردمی فراهم کرد. او پزشکان آموزش دیده در اروپا و دارالفنون ایران را برای این بیمارستان برگزید. این بیمارستان در 1293 ش به نام بیمارستان احمدیه گشایش یافت. در این بیمارستان چند تخت برای مردم تنگ دست وجود داشت.

درمانگاه زنان از دیگر کارهای ارزشمند امیراعلم بنیان گذاری نخستین درمانگاه ویژه ی زنان (مریض خانه ی نسوان) در 1296 بود. هدف این درمانگاه فراهم کردن زایشگاه مناسب برای زنان و آموزش پرستار و ماما بود. درمانگاه در آغاز به دست ماماهای فرانسوی و انگلیسی اداره می شد. سپس در سال 1298 ش مدرسه ی قابلگی در همان جا گشایش یافت و به زودی نخستین ماماهای ایرانی آموزش دیده و مشغول به کار شدند.

درسال 1319 ش مریض خانه ی نسوان با نام بیمارستان زنان و مدرسه ی قابلگی با نام آموزشگاه عالی مامایی به دانشگاه تهران پیوست شد. در سال 1322 ش بخش بیماری های زنان به ساختمان های دیگری که بیمارستان زنان نام گرفت منتقل شد و بخش های چشم پزشکی و بیماری های گوش و حلق و بینی را جایگزین آن کردند.

این بیمارستان در سال 1323 ش به پیشنهاد پرفسور شارل اوبرلین، ریاست وقت دانشگاه تهران، بیمارستان امیراعلم نام گرفت. درمانگاه حضرتی در سال 1296 ش که امیراعلم ریاست حفظ الصحه ی دولتی را بر عهده داشت، برای بررسی وضعیت بهداشتی خراسان به آن جا سفر کرد. او با دیدن وضعیت نامناسب درمانگاه حضرتی در مشهد تصمیم به نوسازی ساختمان آن گرفت.

او به کمک نیکوکاران مشهدی، پس از کوشش چند ساله توانست آن چه را که خانه ی مرگ توصیف کرده بود، به خانه ی درمان تبدیل کند. با پیگیری امیراعلم، اقدامات اثر بخشی در مشهد انجام شد: 1) ساختمان ویران درمانگاه نوسازی شد. 2) درمانگاه به دو بخش مردانه و زنانه تقسیم شد. 3) ماماهای آموزش دیده استخدام شدند. 4) ساختمان ویژه ی جراحی ساخته شد. 5) بیماران روانی به ساختمان دیگری جا به جا شدند. 6) بخش ویژه ی شیرخوارگان بی سرپرست ساخته شد. 7) دفترهای حسابداری دقیق برای درمانگاه ترتیب داده شد.      

(بهداشت نوین در ایران) نویسنده: حسن سالاری انتشارات: محراب قلم