کتاب آرایه های ادبی نشر دریافت (هامون سبطی)

درباره‌ی کتاب آرایه های ادبی هامون سبطی

کتاب آرایه‌های ادبی هامون سبطی از بهترین کتاب‌های کنکوری به آموزش کامل آرایه‌های ادبی متناسب با کتاب‌های درسی پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم پرداخته است. به طوری که تمام آرایه‌ها اعم از آرایه‌های لفظی (واج آرایی، سجع، جناس و...)، آرایه‌های معنوی (مراعات نظیر، تضاد، تناقض و...) و آرایه‌های علم بیان (تشبیه، مجاز، استعاره و...) در این اثر بیان شده‌اند. در آغاز کتاب آرایه‌های ادبی سبطی، شماره هر یک از دروس کتاب‌های درسی که به آموزش آن آرایه خاص پرداخته، به چشم می‌خورد تا افراد در صورت نیاز به آن قسمت مراجعه داشته باشند. آموزش مربوط به هر یک از آرایه‌ها با بیانی ساده، روان و مثال‌های متنوع صورت گرفته است.

ذکر تعاریف و مطالب پایه‌ای، نکات مهم مرتبط، توضیح و تشریح آن نکاتی که در نظر مؤلف باعث بدفهمی یا اشتباه مخاطب شده‌اند، یادآوری نکات مطرح شده سال‌های گذشته و حتی بیان ارتباط بین مفاهیم جدید و قبلی و در صورت نیاز ارائه راهنمایی‌های لازم برای دست‌یابی به پاسخ صحیح سؤالات از جمله ویژگی‌هایی است که در این اثر مورد توجه بوده‌اند تا به این ترتیب اثری کاربردی و مفید را در اختیار افراد قرار دهد. پس از توضیح و آموزش‌های لازم، نمونه سؤالات تستی به چشم می‌خورند که یا تألیفی‌اند و یا برگرفته از کنکورهای سال‌های قبل هستند.

با پاسخ دادن به این تست‌ها، ضمن مرور مباحث آموزشی، آموخته‌های فرد به چالش کشیده می‌شود و امر یادگیری به تثبیت می‌رسد. وجود پاسخ‌نامه‌ها پس از اتمام سؤالات هر درس، باعث می‌شود تا مخاطب به آسانی جهت بررسی درستی یا نادرستی جواب‌های خویش اقدام نماید، به رفع ابهامات موجود بپردازد و در نهایت بعد از برطرف کردن نقاط ضعف احتمالی، به آمادگی لازم جهت انواع پرسش و پاسخ‌ها در زمینه آرایه‌های ادبی که از موارد مهم و قابل توجه در کنکورها به شمار می‌آیند؛ برسد.

گفتنی‌ست در این کتاب، به منظور مرور و تکرار هر چه بیشتر مباحث، سه "ایستگاه دوره‌ای" وجود دارد. هر یک از این ایستگاه‌ها بنا به تناسب، حاوی آزمون‌هایی هستند که تست‌های مربوط به آرایه‌های آموزش داده شده را در خود جای داده‌اند. در مجموع 23 آزمون در این سه ایستگاه قرار دارد تا بتوانند یاری رسان افراد در کسب نتایج مطلوب در کنکور باشند. لازم به ذکر است پاسخ‌نامه تشریحی هر آزمون نیز به سبک و سیاق پاسخ‌نامه مجموعه تست‌های درس به درس در انتهای هر ایستگاه آورده شده است. شما می‌توانید برای خرید کتاب‌های کنکور زبان به سایت کتابانه مراجعه کنید.

بخشی از کتاب آرایه های ادبی هامون سبطی

مجاز

به کار رفتن اسمی به جای اسمی دیگر «مجاز» نامیده می‌شود؛ هیچ گاه چنین امری ممکن نیست مگر آن که میان آن دو واژه رابطه‌ای برقرار باشد.

برای نمونه در جمله «آنقدر گرسنه‌ام که می‌توانم تمام ظرف را بخورم». واژه «ظرف» به جای «غذا» به کار رفته است و رابطه میان این دو اسم، آن است که «غذا» در داخل «ظرف» قرار دارد.

معمولاً رابطه‌های زیر باعث می‌شود که اسمی به جای اسمی دیگر به کار رود:

1) رابطه جایگاهی: همه کلاس زدند زیر خنده (کلاس به جای دانش‌آموزان درون کلاس)

2) کل به جای جزء: ایران در مسابقات فوتبال آسیایی قهرمان شد (ایران به جای تیم فوتبال ایران)

3) جزء به جای کل: به کشتن دهی سر به یک‌بارگی (سر به جای کل وجود)

4) رابطه وسیله‌ای: ای زبان تو بس زیانی مرمرا (زبان به جای سخن)

5) رابطه هم‌جنسی: چو سوفارش آمد به پهنای گوش / ز شاخ گوزنان برآمد خروش (شاخ گوزنان به جای کمانی که از شاخ گوزن ساخته می‌شد.)

تست آموزشی: در کدام گزینه واژه مشخص شده در معنای مجازی به کار نرفته است؟

1) همی‌گوید که رزم اندر آمد به ابر          2) همی‌ریخت آب و همی خست روی

3) به یاد روی شیرین  بیت می‌گفت           4) من خویشتن اسیر کمند نظر شدم

پاسخ تحلیلی:

به ترتیب در گزینه‌های 1 تا 3، «ابر» به جای آسمان (جزء به جای کل)، «آب» به جای اشک (رابطه هم جنسی) و «بیت» به جای شعر (جزء به جای کل) به کار رفته است، اما در گزینه چهارم، «نظر» در معنای حقیقی خود (نگاه) آمده نه در معنای مجازی.

تست آموزشی: در بیت «ما را سر باغ و بوستان نیست / هر جا که تویی تفرج آنجاست» کدام واژه در معنای «مجازی» به کار رفته است؟

1) سر            2) باغ                 3) بوستان             4) تفرج

پاسخ تحلیلی:

از خود بپرسید که کدام یک از این چهار واژه به معنای معمول و حقیقی خود به کار نرفته است. معنای حقیقی واژه «سر» آشکار است و در این بیت این معنا از آن برداشت نمی‌شود، بلکه واژه «سر» در معنای «اندیشه و قصد» به کار رفته است و سر جایگاه یا وسیله اندیشیدن و قصد کردن است ← باید گزینه نخست را انتخاب می‌کردید.

مجازهای رایج در ادبیات فارسی

در ادبیات فارسی، کاربرد برخی از اسم‌ها در معنای مجازی خیلی رایج است؛ مهم‌ترین این اسم‌ها عبارتند از:

واژه        مجاز رایج از          رابطه      نمونه

سر        «فکر و اندیشه» یا «قصد و آرزو»         جایگاهی «در سر هر که ببینی، هوسی هست و هوایی» // «سر مردنم هست در پای تو»

سینه     «وجود و احساس» جزء به جای کل     سینه خواهم شرحه شرحه از فرلق

دل         «احساس، میل» یا «جرئت» جایگاهی             «در این سرما سرِ ما داری امروز / دل عیش و تماشا داری امروز» (هم «سر» در معنای مجازی به کار رفته است هم «دل»

دست     «اعمال و رفتار یا امکان و قدرت»         وسیله‌ای             «ز دست دیده و دل هر دو فریاد» // «دست برآوردن حاجاتتان را ندارم»

جگر       «جرئت»  جایگاهی «دیدی جگر عشق نداری و گذشتی»

زهره      «جرئت»  جایگاهی «تو به عارض زهره و مشتری از جان تو را / لیک کو آن زهره کایم زهره است را مشتری» (جناس حرکتی «زهره» و «زُهره» و ایهام تناسب «مشتری» هم در بیت توجه جلب می‌کند.)

زبان       «سخن» وسیله‌ای             «مر زبان را مشتری جز گوش نیست»

کف        دست     جزء به جای کل     «زلف ساقی از کف و دامان یار از دست رفت»

حرف      سخن     جزء به جای کل     «نگفتند حرفی زبان آوران / که سعدی مثالی نگوید بر آن»

کتاب آرایه های ادبی به قلم هامون سبطی و امیرمحمد دهقان توسط نشر دریافت به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب آرایه های ادبی هامون سبطی

مقدمه‌ای بر آرایه‌های ادبی

راهنمای درس به درس آرایه‌های ادبی

آرایه‌های ادبی لفظی

واج آرایی (نغمه حروف)

تست‌های تمرینی واج آرایی (نغمه حروف)

سجع (تسجیع)

ترصیع

تست‌های تمرینی سجع

جناس هم‌سان (تام)

واژه‌های ایهام برانگیز

جناس‌های ناهم‌سان (ناقص)

تست‌های تمرینی جناس

آرایه‌های ادبی معنوی

مراعات نظیر (تناسب)

تست‌های تمرینی مراعات نظیر (تناسب)

تضاد (طباق)

تست‌های تمرینی تضاد (طباق)

متناقض نما یا تناقض (پارادوکس)

تست‌های تمرینی متناقض نما یا تناقض (پارادوکس)

ایستگاه دوره‌ای 1

عکس (قلب)

لفّ و نشر

آزمون دوره‌ای 1

آزمون دوره‌ای 2

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 1

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 2

تلمیح

تلمیح‌های رایج

تست‌های تمرینی تلمیح

تضمین

تست‌های تمرینی تضمین

اغراق (مبالغه، غلو)

تست‌های تمرینی اغراق (مبالغه، غلو)

حسن تعلیل

تست‌های تمرینی حسن تعلیل

مثل، تمثیل و اسلوب معادله

مثل

تمثیل

اسلوب معادله

تست‌های تمرینی اسلوب معادله

ایهام

تست‌های تمرینی ایهام

ایهام تناسب

تست‌های تمرینی ایهام تناسب

ایستگاه دوره‌ای 2

آزمون دوره‌ای 3

آزمون دوره‌ای 4

آزمون دوره‌ای 5

آزمون دوره‌ای 6

آزمون دوره‌ای 7

آزمون دوره‌ای 8

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 3

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 4

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 5

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 6

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 7

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 8

آرایه‌های علم بیان

فرآیند تشبیه

آرایه تشبیه

اضافه تشبیهی

اضافه‌های تشبیهی رایج

تست‌های تمرینی تشبیه

مجاز

مجازهای رایج در ادبیات فارسی

تست‌های تمرینی مجاز

استعاره مصرحه (نوع اول )

استعاره‌های رایج

تفاوت مجاز و استعاره مصرحه

استعاره مکنیه (نوع دوم)

اضافه استعاری

تفاوت اضافه استعاری و اضافه تشبیهی

تفاوت اضافه استعاری و اضافه اقترانی

تست‌های تمرینی استعاره

کنایه

تفاوت مجاز و کنایه

تست‌های تمرینی کنایه

تشخیص (آدم نمایی، Personification)

تست‌های تمرینی تشخیص (آدم نمایی، Personification)

حس‌آمیزی (synesthesia)

تست‌های تمرینی حس‌آمیزی (synesthesia)

ایستگاه دوره‌ای 3

الگوهای طرح تست

آزمون دوره‌ای 9

آزمون دوره‌ای 10

آزمون دوره‌ای 11

آزمون دوره‌ای 12

آزمون دوره‌ای 13

آزمون دوره‌ای  14

آزمون دوره‌ای 15

آزمون دوره‌ای 16

آزمون دوره‌ای 17

آزمون دوره‌ای 18

آزمون دوره‌ای 19

آزمون دوره‌ای 20

آزمون دوره‌ای 21

آزمون دوره‌ای 22

آزمون دوره‌ای 23

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 9

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 10

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 11

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 12

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 13

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 14

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 15

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 16

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 17

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 18

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 19

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 20

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 21

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 22

پاسخ تشریحی آزمون دوره‌ای 23

• مولفان: دکتر هامون سبطی و امیرمحمد دهقان
• انتشارات: دریافت