کتاب دانشنامه مصور دنیای شگفت انگیز سنگواره ها

معرفی کتاب دانشنامه مصور دنیای شگفت انگیز سنگواره ها

در این اثر مخاطب کودک و نوجوان با دنیای فسیل ها یا سنگواره ها آشنا می شود و از مراحل تشکیل یک سنگواره اطلاعاتی خواندنی کسب می کند. سنگواره به بقایای باقی مانده از یک حیوان یا گیاه گفته می شود که به شکلی طبیعی حفظ شده اند. روند تبدیل شدن به سنگواره سال های متمادی به طول می انجامد و گاهاً سنگواره ای یافت می شود که قدمتش به میلیون ها سال قبل باز می گردد.

به طور کلی می توان گفت روند ایجاد یک فسیل به این گونه است: 1- جانور مرده به بستر دریا می رود و بقایایش کم کم زیر لایه های رسوبی دفن می شود. 2- لایه های رسوبی زیرین سنگ می شوند و بقایای درون جانور سخت می شود. 3- پس از میلیون ها سال سنگ ها چین می خورند و فرسوده می شوند. 4 - در نهایت سنگواره ها بر روی سطح زمین می رسند و نمایان می شوند. این اثر مملو از تصاویر زیبا از فسیل های جانوران مختلف است که برخی از آنها متعلق به موجوداتی است که 150 میلیون سال قبل می زیسته اند، تمامی فسیل ها حقایق جالبی از زندگی موجودات ما قبل تاریخ و روند تغییرات آن ها از زمان حیاتشان تا به حال در اختیار دانشمندان قرار می دهد. در این بین فسیل هایی از گونه های مختلف جانوران منقرض شده و همچنین انسان های نخستین و ابزار آلات آن ها به دست آمده است.

برشی از متن کتاب

سنگ شدن فرایند تبدیل شدن از جانداری زنده به سنگواره میلیون ها سال طول می کشد. سنگواره سازی فرایندی بسیار تصادفی است. به محض این که جانور یا گیاهی می میر، فساد یا پوسیدنش شروع می شود. اجزای سخت صدفها، استخوان ها و دندان های جانوران؛ چوب گیاهان - بیشتر از بافت های نرم دوام می آورند. اما بیشتر وقت ها جانوران، باد یا جریان آب پراکنده شان می کنند. برای این که جانداری سنگواره شود باید خیی زود و پیش از فاسد شدن، معمولا زیر موادی رسوبی مثل ماسه یا گلی که باخود می آورند، دفن شود. بعضی از سنگواره ها بعدتر وا می پاشند و بعضی هم به لحاظ شیمیایی تغییر می کنند یا فشار و دمای بالا شکلشان را عوض می کند. فق تعداد کمی از سنگواره ها آن قدر دوام می آورند که کسی کشفشان کند.

صدف سیاه مثال خوبی برای توضیح فرایند سنگواره شدن است. 1صدف سیاه زنده صدف های سیاه خودشان را با رشته هایی تارکی به سنگ ها و دیگر سطوح سخت دریایی می چسبانند. دو کفه گچی قسمت های نرم بدن این جانوران را در میان گرفته اند. گاهی صدف سیاه همه ی عمرش را یک جا می گذارند و کنار انبوه هم نوعانش بستری صدفی می سازد. اگر صدف از تکیه گاهش جدا شود ممکن است بمیرد، مخصوصا اگر جریان آب آن را به محیطی متفاوت ببرد. 2در حال فاسد شدن وقتی صدف سیاه می میرد، دو کفه گچیش مثل بال های پروانه باز می شوند. قسمت های نرم جانور، که تا این زمان درون صدف ها پنهان بودند، خیلی زود یا فاسد می شوند یا خوراک جانوران مردارخوار. 3قسمت های سخت باقی می مانند وقتی اجزای نرم جانور از بین رفتند، اجزای سخت - صدف هایش - باقی می مانند. 4به سوی سنگواره شدن بیشتر وقت ها، جریان های آبی صدف های جانور مرده را با خود می برند و آن ها را کنار سنگ ریزه ها و ماسه ها یک جا تل انبار می کنند و «ساحل صدفی» می سازند.

در بعضی نمونه ها، بافتی سخت به نام رباط دو کفه صدف را کنار هم نگه می دارد. اما در بعضی این رباط پاره می شود و دو کفه از هم جدا می افتند. جریان های پیوسته ی آبی هم ممکن است بعضی صدف ها را خرد کنند. هه این ها زیر مواد رسوبی دفن می شوند و کم کم سنگواره می شوند. 5صدف های سنگواره شده خیلی از صدف های کوچک، درون سنگ ها پنهان می شوند. معمولا در طول فرایند سنگواره سازی، رنگ صدف از بین می رود. جهان متغیر جهان صحنه ی رونمایی حیاتی است که از زمان پیدایش در حدود 6/4 میلیارد سال پیش، پیوسته در تغییر بوده است. پوسته ی زمین به چند صفحه تقسیم شده است که نسبت به یکدیگر متحرک هستند. بیشتر زمین لرزه ها و فوران آتش فشانی روی مرزهای میان این صفحه ها اتفاق می افتند.

برآیند جا به جایی های صفحه های کوچک متعدد به رانش های قاره ای، برخورد صفحه ها و پیدایش کوه ها و چند پاره شدن قاره ها انجامیده است. قاره ها امروز هم در حال حرکت هستند. آمریکای شمالی با سرعت نزدیک به 2 سانتی متر در سال از اروپا دور می شود. سطح آب دریاها و شرایط اقلیمی بارها و بارها تغییر کرده است. به همین سبب است که سنگواره های جانوارن دریایی را در خشکی می یابیم و سنگواره های گیاهان گرمسیری را در سرزمین های سرد.    

• نویسنده: پال دی تیلر
• مترجم: الهام شوشتری زاده
• انتشارات: سایان