کتاب حقوق اساسی | طباطبایی موتمنی

درباره کتاب حقوق اساسی

حقوق اساسی رشته ای از حقوق عمومی داخلی است که در آن از شکل دولت، سازمان قوای عالیه مملکتی (مقننه، مجریه و قضاییه) وظایف و اختیارات هر یک از قوای مزبور و روابط آن ها با یکدیگر، حدود قدرت دولت و حقوق و آزادی های اساسی به گونه ای که در قانون اساسی کشور معین و مقرر شده است بحث و گفت و گو می شود.

قانون اساسی را می توان از دو دیدگاه مورد بررسی قرار داد: شکلی و ماهوی. قانون اساسی شکلی یا نوشته، به مجموع اصول و قواعد بنیادی گفته می شود که در یک متن رسمی توسط مقام مؤسس کشور به تصویب رسیده باشد و این اصول و قواعد به جهت برتری واضح آن، نسبت به قواعد و قوانین جامعه که به وسیله قانون گذاری عادی وضع می شود، و نیز مصوبات اجرائی و قضائی، نمی تواند مغایر و مخالف قانون اساسی باشد و از طرف دیگر تغییر قانون اساسی و یا تجدید نظر در آن مستلزم تشریفات ویژه می باشد.

قانون اساسی ماهوی به مجموع قواعد و قوانینی اطلاق می شود که حاکم بر ساختار سیاسی دولت و روابط قوا و نهادها و سازمان های کشور است، خواه این قواعد و احکام به صورت مدون باشد و یا به صورت عرف و آراء محاکم قضائی و نظایر آن، و خواه این قواعد توسط مؤسس کشور وضع شده باشد یا قانون گذار عادی.

بدون تردید قانون اساسی ماهوی دارای ارزش علمی است و ماهیت رژیم سیاسی کشور و حقایق آن را بهتر می نمایاند تا قانون اساسی شکلی.

کتاب "حقوق اساسی" در شش فصل با عناوین زیر به چاپ رسیده است که عبارتند از: 1- تعریف دولت و عوامل تشکیل دهنده آن 2- اشکال مختلف دولت ها، دولت بسیط و مرکب 3- طریقه ی اجرای حاکمیت 4- روابط بین قوع مقننه و قوه مجریه و مسأله تفکیک قوا 5- انتخابات و نظام های انتخاباتی 6- منشأ فلسفی دولت و طبقه بندی حکومت ها

برشی از متن کتاب حقوق اساسی

فصل اول: تعریف دولت و عوامل تشکیل دهنده آن جمعیت عامل انسانی دولت است، بدون جمعیت، دولت وجود پیدا نمی کند و جمعیت نیز به خودی خود تشکیل دولت را نمی دهد. اما منظور از جمعیت، صرف یک توده ی انسانی مستقر در یک سرزمین نیست بلکه جمعیتی است که افراد آن را پیوندها و همبستگی های عمیق معنوی و فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی به یکدیگر مرتبط می سازد و او را در عرصه گیتی به عنوان یک ملت قلمداد می کند. درباره ی ملت و چگونگی پیدایش آن عقاید و نظریه های مختلفی از طرف دانشمندان علوم سیاسی و اجتماعی ابراز شده که نظریه های مشهور در ادامه شرح داده شده اند.

فصل دوم: اشکال مختلف دولت ها، دولت بسیط و مرکب دولت ها در صحنه ی بین المللی و سیاست به اشکال مختلف خود نمایی می کنند. آن ها را می توان بر حسب چگونگی ترکیب به دو دسته ی بزرگ تقسیم کرد: بسیط و مرکب.  دولت بسیط ممکن است به صورت متمرکز و یا غیر متمرکز اداره شود. در نظام تمرکز اداری همه ی نقاط کشور تابع یک مرکز است که فرماندهی و تصمیم گیری تمام امور محلی را به عهده دارد و تمام امور توسط مأموران مرکزی اداره می شود. ولی در نظام عدم تمرکز اداری، شهرستان ها و تقسیمات کشوری از نوعی استقلال اداری برخوردار هستند.

فصل سوم: طریقه ی اجرای حاکمیت وقتی از لحاظ نظری و استدلال عقلی مبدأ و منشأ حاکمیت سیاسی معلوم شد باید دید حاکمیت در عمل به چه طریقه اِعمال می شود، یعنی فرمانروایان به چه ترتیبی برگزیده می شوند. بر حسب منشأ حاکمیت، تعیین فرمانروایان در یک کشور ممکن است انتخاباتی یا غیر انتخاباتی باشد. چنانچه در تعیین فرمانروایان، مردم هیچ نقشی نداشته باشند آن را طریقه ی انتصابی یا غیر دموکراتیک و چنین حکومتی را حکومت غیر دموکراتیک می نامند، و چنانچه مردم در تعیین فرمانروایان به طور مستقیم یا غیر مستقیم دخالت داشته باشند آن را طریقه دموکراتیک یا مردم سالاری و آن را حکومت دموکراتیک می نامند.

فصل چهارم: روابط بین قوه مقننه و قوه مجریه و مسأله تفکیک قوا علت این که حقوق اساسی بیشتر درباره روابط قوه مقننه و قوه مجریه بحث می کند، آن است که در سیاست، نقش اساسی با این دو قوه و نحوه عمل و موضع گیری آن ها در برابر یکدیگر است و قوه قضائیه در واقع نوعی عمل اجرایی است زیرا اجرای قانون دو جنبه دارد: ترافعی و غیر ترافعی که اولی با قوه قضائیه و دومی با قوه ی مجریه است. فصل پنجم: انتخابات و نظام های انتخاباتی انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان از لحاظ سن، جنس، تابعیت، صلاحیّت معنوی و اخلاقی و میزان معلومات و آگاهی سیاسی باید دارای چه شرایط و اوصافی باشد تا در عین این که در توزیع تعداد نمایندگان (بین حوزه های انتخاباتی به نسبت جمعیّت کشور) رعایت عدالت می شود، رابطه بین انتخاب کنندگان و انتخاب شونده نیز حفظ شود و انتخاب کنندگان بتوانند با آگاهی کامل از طرز فکر و سلیقه و روش سیاسی انتخاب شونده درباره ی او قضاوت کنند و رأی خود را در صندوق بریزند.  

خرید کتاب حقوق اساسی

کتاب حقوق اساسی اثر دکتر منوچهر طباطبایی موتمنی از نشر میزان را می‌توانید از سایت کتابانه خریداری نمایید.