کتاب شاه در شطرنج رندان

درباره‌ی کتاب شاه در شطرنج رندان

مقالاتی که در کتاب شاه در شطرنج رندان جمع‌آوری و توسط نشر نگاه معاصر به چاپ رسیده است، عمدتا، ناظر به دموکراسی و راه‌های گذر به آن، از یک سو، و لوازم یا تبعات آن از جمله توسعه، از سوی دیگر، می‌باشد که هر دو موضوع مخالفینی چنان که گفته شد دارد. عده‌ای دموکراسی را تحفه‌ی غرب برای کشوری می‌دانند که به وسیله‌ی آن مشروعیت سنتی یا کاریزماتیک آن‌ها را مخدوش نمایند و توده‌های مردم را به صورت طلبکارانی از دولت درآورند، و، با تعبیه‌ی قواعد مهار و موازنه، دست‌و‌پای دیوانیان را ببندد.

همچنین اخیرا که توسعه را معادل توطئه خواندند که ریشه‌ی آن به سبک‌های مدرنیزاسیون بعد از جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد که غرض از آن یارگیری برای غرب در جنگ سرد بوده است: یعنی همان ادامه‌ی اصل چهار ترومن یا طرح مارشال. و لذا، حتی از به کار بردن لفظ توسعه نیز ابا دارند و به جای آن از واژه‌ی اشتراکی "تعالی" که بار دینی نیز دارد استفاده می‌کنند. و وقتی، حتی در الفاظ، اشتراکی بین نخبگان وجود ندارد آیا می‌توان از منافع ملی و مصالح ملی سخن به میان آورد؟

این نگاه مثله شده و شیزوفرنیک به مقولات بنیادی باعث درجا زدن و حتی قهقهرا خواهد شد. اگر مجموعه‌‌ی حاضر بتواند گامی کوچک در جهت ایضاح بعضی از بنیان‌های نظری که به ترقی و ارتفاع سطح معشیت و استانداردهای زندگی مردم می‌انجامد بردارد و نیز راه را برای ‌گذار به دموکراسی هموار کند تکلیف خود را ادا کرده است. این مجموعه مقالات متفرقی بوده است که گه‌گاه در این سو و آن سو به چاپ رسیده است.

---

بخشی از کتاب شاه در شطرنج رندان

بعد از ترور ناصرالدین شاه آواری از مصائب و مسائل بر سر درباریان باریدن گرفت که از جمله‌ی آن‌ها تقاضای مشروطه‌خواهی نخبگان جامعه از شاه فرتوت و ضعیف‌النفس بعدی_یعنی مظفرالدین شاه_ بود که، بالاخره، منتهی به صدور فرمان مشروطیت شد. مشروطیت با خود دستاوردهایی به همراه داشت.

فهرست

اصلاح‌طلبی و مشروطه‌طلبی
جامعه‌شناسی سیاسی
در باب دولت
در باب دموکراسی
توسعه
تاملات سیاسی
صلح طلبی
تحلیل افراد