کتاب برلنی ها

معرفی کتاب برلنی ها

میان سالهای 1915 و 1930 جمعی از اندیشمندان و آزادی خواهان ایرانی در شهر برلن زیستند و از طریق انتشار چند مجله و روزنامه اندیشه ها و موضوعاتی را مطرح کردند که از نظر سیر تاریخ اندیشه معاصر ایران دارای اهمیت بسیار است. در دو قرن گذشته، مهاجرتهای سیاسی روشنفکران موجب پیدایی کانونهای تفکری در بیرون از مرزهای ایران و در کشورهای همسایه (تفلیس، بادکوبه، اسلامبول، قاهره، و کلکته) شده بود، اما این نخستین باری بود که گروهی چنین فعال در مرکز اروپا گردهم آمدند.

این ایرانیان به دو نسل تعلق داشتند : نسل اول کسانی بودند که در پی رویدادهای زمان استبداد صغیر، اشغال آذربایجان، و شکست دولت موقت، به اسلامبول و سپس برلن مهاجرت کردند و با کمک دولت آلمان کمیته ملیون ایرانی را بنیان نهادند. گروهی نیز که میان سالهای 1910 تا 1915 به دلایل سیاسی یا به خاطر تحصیل در پاریس و ژنو و لندن اقامت داشتند، به این کمیته پیوستند. اما نسل دوم جوانانی بودند که در سالهای 1921 و 1922 به قصد تحصیل مستقیماً از ایران به برلن رفتند و نامه فرنگستان و روزنامه پیکار را تاسیس کردند.

این مهاجران از لحاظ سنی، منشا اجتماعی، تحصیلات، و تجارب سیاسی متفاوت بودند. برخی به خاندانهای روحانی و برخی دیگر به خاندانهای دیوانی یا بازاری تعلق داشتند. از لحاظ حرفه ای نیز از ادیب و شاعر و سیاست پیشه و بازرگان تا دانشجویان پرشور در میانشان دیده می شد. این روشنفکران که محمدعلی جمال زاده نام «برلنی ها» به آنها داده بود، در طول این سالها چند محفل روشنفکری در برلن تشکیل دادند.

حاصل آن گردهماییها انتشار چهار مجله و دو روزنامه بود. مجلات چهارگانه کاوه، ایرانشهر، نامه فرنگستان و علم و هنر چون حلقه های یک زنجیر، یکی پس از دیگری از 1916 تا 1928 انتشار یافتند و موضوعهایی چون اخذ تمدن غرب، تساهیل مذهبی، ساخت قدرت، وضع زنان، و اصلاحات ضروری در ایران را مطرح کردند.

(اندیشمندان ایرانی در برلن) نویسنده: دکتر جمشید بهنام  انتشارات: فرزان روز