کتاب سفال و سفالگری در ایران | کامبخش فرد

کتاب سفال و سفالگری در ایران:

"سفال و سفال گری در ایران" کتابی درباره ی هنر سفالگری می باشد و مطالب جالبی را در این زمینه بیان می کند. به طور کلی، سفال و سفال گری قدمتی بسیار تاریخی دارد و آثار به جای مانده و کشف شده از سفال های مربوط به دوران باستان، مهر تاییدی بر این مدعا است. درواقع، این هنر یکی از ارزان ترین و زیباترین خلاقیت های بشری می باشد که برای ساخت محصولات آن از خاک رس استفاده می شود و اگر به درستی پخته شده و از خاک رس مرغوب تهیه گردد، به هیچ وجه فاسد نمی شود ولی گذشت زمان و تاثیرات عواملی هم چون، باران، برف، اشعه ی خورشید و بسیاری دیگر از این دست قبیل موارد، محصولات سفالی را دچار سایش و فرسودگی می کند. نویسنده در طول محتوای کتاب حاضر، کلیه ی مراحل تکوینی سفالگری در فلات مرکزی ایران از گذشته های دور تا عصر معاصر را مورد بررسی قرار داده و مباحث مفصلی را در این زمینه تشریح می نماید. وی در این راستا، چگونگی و دلایل پیدایش و ساخت نخستین سفال ها توسط انسان ها را توصیف کرده و ورود آن به شهرنشینی و تولیدات گسترده اش، جهت رفع نیازهای هر عصر را بیان نموده و مطالب مهمی را ارائه می دهد.

فهرست

مقدمه دوره ی نو سنگی سفال در آغاز شهر نشینی پدیده ی فرهنگی سفال خاکستری – سیاه با پوسته ی درخشان (سپیده دم تاریخ) دومین مرحل هی شهر نشینی در ایران معماری گورها در فرهنگ سفال خاکستری – سیاه (دوره ی اهن I و دوره ی آهنی II) سفال دوران ایلام میانی و جدید (1500 تا 640 قبل از میلاد) دوران تاریخی سفال و سفال گری دوران اسلامی توضیح تصاویر رنگی تصاویر رنگی نمایه

برشی از متن کتاب

پدیده ی فرهنگی سفال خاکستری – سیاه با پوسته ی درخشان (سپیده دم تاریخ) در اواخر هزاره ی چهارم قبل از میلاد مراکز شهری مرتبط با یک دیگر در دشت گرگان وجود داشتند؛ از جمله ی این شهرها تورنگ تپه، حصار و یاریم تپه بودند که با فرهنگ های هم زمان خود در نماز گاه، آفاق تپه و آلتین تپه دارای ارتباطات تجاری و فرهنگی بودند، ضمن آن که با شهرهای جنوب ایران مانند یحیی IVB شهداد نیز همین روابط را داشتند. در این دوره سفال جدیدی متداول شده بود که با استفاده از کوره های سفال گری قابل کنترل، توانسته بودند آن را به صورت خاکستری – سیاه تولید کنند. این سفال در حرارت 1100 درجه ی سانتی گراد و تحت شرایط احیا و محیط دودآلود تولید می شد. این نوع سفال در عهد شهر نشینی در جنوب و جنوب شرق ایران ظاهر شد ولی احتمالا نفوذ و رخنه ی آن از شمال شرق ایران، آسیای میانه و چین و هم چنین از ماورای جنوب غربی ایران بوده است، زیرا قبل از این زمان، با ترکیبات مشابه در بیش تر مناطقی که بعدا شهرها و مراکز حاشیه ای جاده ی ابریشم را به وجود اوردند با خطوط پیش ایلامی در شوش و سیلک نیز وارد شده بودند. با این که سفال سیاه – خاکستری در حصار II سایر میدان های باستانی دشت گرگان دیرتر از سفال سیاه سیلک به IV ظاهر گردید، ولی این دو از نظر تولید صنعتی دو نوع سفال سیاه متفاوت بودند. سفال سیاه حصار II رنگ خاکستری – سیاه و نازک در ترکیبات متنوع تنگ های گردن باریک با نشیمن های زاویه دار و بدنه های بیضی و نظایر این ها و کوسه ای داغ دار و مهره ی کشیده ی تولید شده داشت، در حالی که سفال های سیاه کهن تر سیلک IV بیش تر با اندودی از دوغاب رس سیاه یا قرمز پوشیده شده و دارای ترکیبات متفاوتی از محصولات سفالین حصار II بودند ولی در هر دو منطقه ی جنوبی رشته کوه های البرز و دشت گرگان و نیز سیلک IV این دو سفال با تفاوت زمانی و همراه با خط نشانه ای منقور که ابزار تمرکز و شهر نشینی است ظاهر گردیدند. طی کاوش های اخیری که از طرف سازمان میراث فرهنگی کشور در حصار دامغان به عمل آمد، علاوه بر کشف تعداد بسیاری مهره های مسطح، لول کوچکی از گل با غلایم منقور به دست آمد که نشان می دهد گذر از دوران سفال منقوش به سفال ساده ی خاکستری – سیاه در فرهنگ های دشت گرگان و حصار، ارتباط زیادی با دوران شهرنشینی در اواخز هزاره ی چهارم در این منطقه و جنوب غربی ایران داشته است. بنابراین پیشینه و قدمت تولید سفال خاکستری – سیاه به هزاره ی چهارم قبل از میلاد در سیلک IV و اواخر هزاره ی چهارم قبل از میلاد در حصار II (دوره ی برنز) و سایر میادین حواشی البرز و دشت گرگان بر می گردد و تولید این نوع سفال از آن به بعد هم ادامه یافته است، تا این که در اواخر هزاره ی دوم پیش از میلاد در دوره ی آهن … I

(از ابتدای نو سنگی تا دوران معاصر) نویسنده: سیف الله کامبخش فرد انتشارات: ققنوس