کتاب اخلاق اسلامی | محمدعلی سادات

درباره‌ی کتاب اخلاق اسلامی سادات

انسان در بدو تولد حیوان بالفعل و انسات بالقوه است. یعنی بعد حیوانی انسان که متضمن حفظ و اداره‌ی حیات در اوست، به صورت بالفعل موجود است، اما بعد انسانی او در این هنگام به صورت بالقوه است، عنی مانند بذرهایی است که در درون او پاشیده شدع و در صورت پرورش، به صورت آنچه ارزشهای والای انسانی یا فطرت انسانی نامیده می‌شود، در خواهد آمد. همچنان که اگر این بذرها در درون انسان، در زیر زنگارهای غفلت و فراموشی دفن گردد و یا به دست خود انسان ضایع شود، وی از مرز حیوانیت فراتر نمی‌رود و چه بسا به مراحلی پست‌تر از حیوانا نیز تنزل خواهد کرد.

بنابراین، در بدو تولد گرچه انسان از نظر ساختمان جسمانی و ظاهر، انسان است؛ اما از نظر روحی و معنوی هنوز انسان نیست. او زمانی از نظر شخصیت درونی، انسان خواهد بود که بذر ارزشهای انسانی را درون خود رشد داده و انسانیت را فعلیت ظهور رسانده باشد.

از این رو می‌توان گفت که از نظر ساختار روحی و معنوی یک مرحله از ساختار جسمانی و حیوانی خود عقب‌تر است. ساختار جسمانی و حیوانی انسان در دوران جنینی شکل می‌گیرد، حال آنکه ابعاد روحانی انسان باید در مرحله‌ی بعد از تولد رشد داده شود.

بنابریان می توان گفت انسان، به جهت داشتن اختیار، می‌تواند ماهیت‌های گوناگونی بپذیرد، حال آنکه موجودات دیگر از قبیل حیوان و نبات چنین خصوصیتی ندارند. یک هسته‌ی سیب در مسیر تربیت تنها یک ماهیت در پیش روی خود دارد. یک جوجه‌ی مرغ تنها توانایی تبدیل شدن به مرغ را داراست، در صورتی که انسان راههای بی‌شماری در پیش روی خود دارد که می‌تواند یکی از آنها را براساس اراده و اختیار خود برگزیند.

از این رو می‌توان گفت در عالم انسان، انسانهایی با ماهیتهای درونی و شخصیتهای کاملا متفاوت و گاهی متناقض مشاهده می‌کنیم که هر یک در مسیر تربیت به راهی رفته و ماهیتی برگزیده‌اند، ولی تردیدی نیست که در میان ماهیتهای گوناگونی که انسان می‌تواند برگزیند، یک ماهیت است که به جهت انطباق بر فطرت انسانی او، ماهیت انسانی است. یعنی انسانیت انسان در گرو تحصیل چنین ماهیتی است که جز در سایه‌ی پرورش متعادل و شکوفایی هماهنگ استعدادهای درونی و ابعاد روحی و فطری به وجود نمی‌آید.

بخشی از کتاب اخلاق اسلامی محمدعلی سادات

اهمیت اخلاق در مراکز علمی و دانشگاهی

در اینجا باید به این نکته اساسی توجه داشت که نیاز مراکز علمی و دانشگاهی به سازندگی اخلاقی بیش از هر جای دیگر است، زیرا:

1. نقش رهبری اجتماعی و فرهنگی که صاحبان دانش و تخصص در سطوح گوناگون جامعه بر عهده دارند، ایجاب می‌کند که این قشر بیش از هر قشر دیگری از صفات عالی انسانی برخوردار باشند تا علم و دانش و موقعیت اجتماعی حاصل از آن در خدمت مصالح عمومی و رشد فرهنگی قرار گیرد. در صورتی که فقر اخلاقی در میان این قشر گسترش یابد، علم و تخصص در خدمت مطامع نفسانی قرار می‌گیرد و مفاسد بی‌شماری به دنبال می‌آورد. نگاهی به وضع قشر تحصیل کرده به روشنی نشان می‌دهد که در بسیاری موارد علم، تنها برای ثروت اندوزی و حتی عاملی برای اجحاف و چپاول است و غالبا آن انسانیت و معنویتی که از صاحبان دانش مورد انتظار است، در میان نیست. در چنین شرایطی چگونه می‌توان انتظار داشت که علم در خدمت پیشرفت و اعتلای جامعه و تامین رفاه عمومی قرار گیرد؟
2. برای اینکه علم در تکامل روحی و معنوی عالم منشا اثر واقع شود، باید آمیخته با معنویت و انسانیت و پارسایی شود، درغیر این صورت صاحبان دانش را از دانش خود بهره‌ای واقعی نخواهد بود، سهل است که دانشمنهای اخلاق روز به روز بر خود خواهیهای آنها افزوده و جز ظلمت و انحطاط حاصلی نخواهد داشت. در این صورت است که جهل جاهل، از علم چنان عالم، برتر و به نجات و رستگاری نزدیک‌تر خواهد بود.

فهرست

مقدمه

فصل اول: کلیات

فصل دوم: کمال انسان

فصل سوم: انس با خدا

فصل چهارم: اسارت در خود

فصل پنجم: عواطف انسانی

فصل ششم: خویشتن شناسی اخلاقی

فصل هفتم: آثار معاصی و نقش توبه

فصل هشتم: تقوا

• ویـــراســـت 3
• مولف: محمدعلی سادات
• انتشارات: سمت