کتاب اخلاق اسلامی | دکتر دیلمی

درباره‌ی کتاب اخلاق اسلامی دیلمی و آذربایجانی

اینک "اخلاق اسلامی" کتابی است که مطابق با آخرین سر فصل‌های ارائه شده در وزارت علوم و تحقیقات در نشر معارف به چاپ رسیده است و مباحث آن به صورت سازمان یافته، و با ایجاد نوعی ترتیب منطقی، به زبانی ساده و روان به صورت عمیق مطرح شده‌اند. این کتاب جزء دروس عمومی دانشگاه به حساب می‌آید که درصدد است با توجه به شبهات ارائه شده و با استفاده از علوم مرتبط با اخلاق مانند روان شناسی و علوم تربیتی، ساختار اخلاق اسلامی و مفاهیم حوزه های اخلاقی و روش تربیتی اسلام را با استفاده از منابع دست اول دینی ترسیم نماید.

کتاب مذکور متشکل از سه بخش می باشد که عبارتند از: 1‐ مبانی اخلاق 2‐ مفاهیم عام اخلاقی 3‐ تربیت اخلاقی از دیدگاه اسلام

مؤلف در بخش اول (که خود متشکل از 3 فصل مجزا است) ابتدا به تعریف لغوی و مفهومی علم اخلاق، فلسفه اخلاق، تربیت اخلاقی، شیوه های اخلاقی و شیوه مورد قبول، پیامد های نسبیت گرایی اخلاقی، مطلق گرایی در اخلاق و دلایل آن می پردازد و در نهایت عناصر ارزشمندی عمل اخلاقی (اعم از: فعلی، فاعلی و عینی) را شرح می دهد.

در بخش دوم (که متشکل از 4 فصل است) مخاطب را با ایمان، ارزش ایمان، ماهیت ایمان، اصناف و درجات ایمان، متعلقات، شرط و اسباب ایمان، جهت گیری های نفس نسبت به خدا، نسبت به خویشتن، نسبت به فردا و نسبت به مواهب دنیوی، جهت گیری بازدارنده ی نفس، قوت نفس و حیا آشنا می کند.

در بخش سوم (که مشتمل بر 3 فصل است) روش های ایجاد محیط تربیتی مساعد، تأمین صحیح نیازها، تکریم شخصیت، دعوت به ارزش های اخلاقی، عبرت آموزی، تشویق و تنبیه و پرورش ایمان را بیان می دارد.

بخشی از کتاب اخلاق اسلامی دکتر احمد دیلمی

بخش دوم: مفاهیم عام اخلاقی

فصل اول: صفت نفسانی هدایت گر

8‐ آفات و موانع ایمان

با توجه به آن چه در باب اسباب و موجبات ایمان بیان شد، عوامل تاثیر گذار بر روی ایمان فراوانند که فقدان هر یک از آن ها می تواند آفت و مانعی ایمان باشد؛ ولی مراد ما از آفات و موانع ایمان در این جا تنها عواملی است که با جوهر هدایت گری ایمان در تعارض اند و در منابع متعارف اخلاق اسلامی در گروه صفات مربوط به قوه عاقله جای گرفته اند. شاخص ترین این قبیل آفات به شرح زیر است:

 یک- جهل: جهل اعم از بسیط و مرکب از موانع بزرگ ایمان است. مراد از جهل بسیط آن است که انسان فاقد علم باشد و بر عالم نبودن خویش نیز ازعان داشته باشد. این نوع جهالت در ابتدا مذموم و نکوهیده نیست؛ زیرا مقدمه تحصیل علم است و تا آدمی خود را جاهل نبیند به جست و جوی علم بر نمی خیزد. اما ثبات و استمرار بر این جهالت از زشتی های اخلاقی و بسیار نکوهیده است. ولی جهل مرکب عبارت از آن است که آدمی عالم نبوده و بهره ای از واقعیت در ذهن ندارد؛ ولی معتقد است که او واقعاً به حقیقت دست یافته است. او در واقع نمی داند و به هر دو امر جاهل است و به همین دلیل به آن جهل مرکب گفته اند. این نوع جهالت از شدید ترین رذیلت های اخلاقی است؛ زیرا فرد اصولاً به بیماری خویش آگاه نیست، بلکه خود را سالم می پندارد. حال آن که اولین قدم در راه اصلاح، باور به فساد است. به همین دلیل عیسی علیه السلام فرمود:

به درستی که من از معالجه کور مادرزاد و بیماری پیسی عاجز نیستم، ولی از درمان بیماری فرد احمق عاجز می‌ مانم.

 دو- شک و حیرت: شکِ ابتدایی می تواند شروع مبارکی برای رسیدن به علم و یقین باشد. آدمی تا چیزی را مسلّم می‌ پندارد و هیچ زاویه پنهان و مجهولی نمی یابد، در پی کنکاش بیشتر بر نمی ‌آید. بسا حقایق گرانسنگی که تنها پس از یک شک و تردید اولیه به دست آمده اند. بنابراین، شک گذرگاهی ارزشمند و گاه بی بدیل به سوی علم و یقین و در نهایت ایمان است و ... .

کتاب اخلاق اسلامی تالیف احمد دیلمی و مسعود آذربایجانی در انتشارات معارف به چاپ رسیده است.

فهرست

• بخش اول: مبانی اخلاق

فصل اول: کلیات فصل دوم: جاودانگی اخلاق فصل سوم: عمل اخلاقی

• بخش دوم: مفاهیم عام اخلاقی

فصل اول: صفت نفسانی هدایت گر فصل دوم: صفات نفسانی عمل کننده (1) فصل سوم: صفات نفسانی عمل کننده (2) فصل چهارم: صفات نفسانی عمل کننده (3)

• بخش سوم: تربیت اخلاقی از دیدگاه اسلام

فصل اول: روش های تربیت اخلاقی در اسلام (1) فصل دوم: روش های تربیت اخلاقی در اسلام (2) فصل سوم: روش های تربیت اخلاقی در اسلام (3)

• ویــراســـت دوم
• مولف: احمد دیلمی- مسعود آذربایجانی
• انتشارات: معارف