
رمان کوری (Blindness)، نخستین بار در سال 1995 منتشر شد و نقش بسیار پررنگی در اهدای جایزه نوبل ادبی به «ژوزه ساراماگو» داشت. داستان در این کتاب از این قرار است که، افراد با قرار گرفتن هالهای سفید رنگ در مقابل چشمانشان، بینایی خود را از دست میدهند و این مسئله، کم کم به یک اپیدمی دهشتناک در جامعه مبدّل میشود. ساراماگو در شاهکار خود برای هیچ یک از شخصیتها اسم انتخاب نکرده و هر یک را با مشخصههایی خاص، به مخاطب معرفی میکند. جالب اینجاست که چنین رویکردی در این کتاب، به پیچیدگیهای دشوار منجر نشده و خواننده به راحتی میتواند با کاراکترهای داستان ارتباط ذهنی برقرار نماید. برای آشنایی بیشتر با کتاب کوری، در ادامه با ما همراه باشید.
همانطور که پیش از این گفته شد، شخصیتهای این رمان، فاقد نام هستند و صحبت در مورد آنان، با استفاده از برخی ویژگیها امکان پذیر میشود. شخصیتهای اصلی داستان عبارتند از:
داستان از یک ترافیک در یک شهر بینام شروع میشود. رانندهای به طور ناگهانی دچار نوعی نابینایی عجیب (کوری سفید) شده و پس از او، دیگر افراد شهر به ترتیب یکی پس از دیگری، نابینا میشوند و به چشم پزشک مراجعه مینمایند. چشمپزشک با معاینه مردم متوجه میشود که چشمان این افراد سالم است؛ اما آنها هیچ چیز را نمیبینند! بنابراین متوجه میشود که نابیناییِ در حال رشدِ مردم شهر، دلیل و توجیه جسمانی ندارد! دولت که با مشاهده چنین وضعی احساس خطر کرده، بعد از مدتی دستور میدهد، تمامِ افراد کور شده، که شامل خود چشم پزشک نیز میشود، در یک آسایشگاه قرنطینه شوند تا از سرایت بیماری آنها به دیگران ممانعت گردد. تنها فردی که بینا باقی مانده، همسر چشمپزشک است که او هم با تظاهر به نابینایی، به آسایشگاه منتقل میشود تا در کنار شوهرش باشد. ماموران دولت آب و غذا را تا جلوی درب آسایشگاه برای افراد کور میبرند و تقسیم آن را به عهده خودشان میگذارند. مردم کور بر سر تقسیم غذا نزاع میکنند و ادامهی چنین وضعیتی، به تدریج خوی و خصلت حیوانی انسانها را بیدار میکند. با گذشت مدت زمانی کوتاه، فلاکت و فحشا آسایشگاه را در بر میگیرد! تعدادی از نابینایان با عهدهدار شدن تقسیم غذا، آن را به دیگران میفروشند. وضع تا جایی پیش میرود که کورها برای زده ماندن و دریافت غذا، زنان خود را در اختیار زورگیران قرار میدهند! در چنین شرایطی، همسر چشمپزشک، به عنوان تنها فرد بینای جمع، شاهد تمام این فجایع است؛ اما نمیگذارد کسی از بیناییاش مطلع شود. او زمانی که مرگ یک زن را در اثر تجاوز میبیند، رئیس زورگیران را میکُشد و این اتفاق باعث بهم ریختن آسایشگاه و فرار افراد قرنطینه میشود. نابینایان با بیرون آمدن از آسایشگاه، متوجه اتفاق هولناکی میشوند: تمام مردم کشور کور شدهاند! تمام خانهها خالی و خیابانها به غایت کثیفاند. اجساد در گوشه و کنار خیابانهای شهر افتادهاند و هر کس تنها برای نجات خودش در تلاطم است. در چنین وضعیت اسفباری، تعدادی از مردم در کلیساها گرد هم آمدهاند و برای بهبود وضعیت و گذار از بحران، به قدیسان متوسل شدهاند؛ همسر چشمپزشک نیز به آنها ملحق شده و در آنجا متوجه میشود که چشمان تمام نقاشیها و مجسمههای موجود در کلیسا، با رنگ سفید و یا با دستمال پوشانده شده! او با زیرکی مردم را از این مسئله مطلع میکند و اینجا یکی از نقاط شگفتانگیز داستان است؛ مردم از نابینایی قدیسان و ملائک به وحشت میافتند و از عبادتگاه میگریزند و...
در هنگام مطالعه و پس از اتمام کتاب کوری، آنچنان تحت تاثیر قرار میگیرید که، بارها و بارها، بابت نعمت بینایی سپاسگزاری خواهید کرد؛ اما این رمان تنها برای یادآوری نعمت بینایی، به معنی دیدن خود و دیگران، نوشته نشده؛ داستان تلخ، و حتی گاهی عذاب دهنده رمان کوری، نمادی از اجتماع کنونی و انتقادی برای ارزشها و مسائلی است که جهان امروز، آنها را تحت عنوان «هنجار» برای ما تعریف نموده است. مسائلی نظیر گرسنگی و بیماری از نکات مهمی میباشند که ساراماگو در بیان و انتقاد از آنها کوشیده است. نویسنده با طعن و کنایه، جهان متمدن و توسعه یافته اکنون را زیر سوال میبرد و ناتوانی آن را به هنگام گرفتاری در یک بحران، به خوبی توصیف میکند. آسایشگاهی که نابینایان در آن حبس میشوند، نمادی از زندانهای کنونی ماست. به بیانی واضحتر، شاید بتوان گفت که کوری سفید، نمادی برای جهل و نادانی است که هنگام فراگیر شدن آن، دیگر توفیری میان زندگی مردم عادی و زندانیان و نابینایان وجود نخواهد داشت. در یک برداشت سیاسی نیز میتوان اهداف بیهوده و خودخواهانه احزاب حکومتها را در داستان دید که بدون توجه به سرنوشت مردم جامعه، تنها به فکر پیشبرد اهداف خود هستند. محبوس نمودن نابینایان در یک آسایشگاه و رها کردن آنها به حال خود، با علم بر اینکه چه بر سر آنها خواهد آمد، اشارهای به رفتار وحشیانه و نژادپرستانهی جامعهای دارد که ژوزه ساراماگو در آن زندگی نموده! در نگاه فلسفیِ ساراماگو، جهالت، کاملا شبیه به یک بیماری مسریِ وحشتناک است که به تدریج تمام مردم یک جامعه را به درون منجلاب خود خواهد کشید. او با کور کردن یک چشمپزشک، سعی در فهماندن نکتهای عمیق به مخاطبین خود دارد: اینکه روشنفکران و متفکرین یک جامعه نیز ممکن است در طول زمان، چشمان خود را بر نواقص و امراض اجتماعی ببندند؛ حتی با اینکه کاملا از نتایج چنین چیزی مطلعاند!
انتخاب رنگ سفید برای کوری افراد در این کتاب، چنان هوشمندانه و زیباست که به گفته متخصصین، انتخاب هر رنگ دیگری بجای آن، ارزش و اعتبار رمان را تا حد قابل توجهی کاهش میداد. «عباس پژمان» در مورد انتخاب این رنگ برای نابینایی افراد در این رمان میگوید: «میدانیم که رنگهای زرد، قرمز و سبز از رنگ سفید به وجود میآیند. اگر نور سفید را توسط منشور تجزیه کنیم، نورهایی با طول موجهای مختلف پدید میآیند که هر کدام رنگ خاصی دارد و از جمله اینها زرد و قرمز و سبز است. بنابراین، به زبان فلاسفه یونان، رنگ سفید هیولا یا خاویه رنگهای زرد و قرمز و سبز میشود. پس سفیدیای که در کوری همه جا را فرامیگیرد و به قول نویسنده مثل دریای شیر همه چیز را در خود غرق میکند، همان خاویه یا بینظمی اول است – هم به معنی فلسفی آن و هم اسطورهای آن».
ساراماگو نویسندهای است که از کلیشههای زبانی پیروی نمیکند و اغلب اوقات در تلاش است تا در این حوزه نوآورانه عمل کند. در رمان کوری، نویسنده به صورت عامدانه از بسیاری از نشانههای نگارشی استفاده نمیکند. او تنها دو نشانه نقطه و ویرگول را به کار میبرد. چنین کاری، همراه با استفاده از جملات طولانی (به قدری طولانی که گاهی مرجع سخنان فراموش میگردد!)، تغییر زمان افعال در میانهی جملات طولانی و ورود ناگهانی جملات یک شخصیت به مکالمات دو شخص دیگر و تبدیل شدن به نقل قول غیرمستقیم، درک مطلب را تا حدودی دشوار مینماید. ساراماگو همچنین نقل جملات کاراکترها را از یکدیگر جدا نکرده و بلافاصله بعد از جملهی یک شخصیت، جمله شخصیت بعدی را نوشته است. خواندن این رمان به زبان انگلیسی، به سبب شروع جملات با حروف بزرگ، مطالعه آن را آسانتر میکند؛ ولی در زبان فارسی نیز با خلاقیت مترجمین، روشهایی برای جدا کردن جملات شخصیتها از هم، در نظر گرفته شده است.
ترجمه رمان کوری، کار دشواری است و خلاقیت زیادی میطلبد. برخی از بهترین ترجمه های کتاب کوری عبارتند از:
قیمت کتاب کوری با توجه به هزینهی تمام شده برای هر ناشر، متفاوت است. شما همراهان همیشگی کتابانه، با جستجوی ترجمه دلخواهتان، از قیمت کتاب کوری و دیگر مشخصات آن مطلع خواهید شد.
برای خرید اینترنتی کتاب کوری یا دیگر رمان های خارجی محبوب، از وبسایت فروشگاه اینترنتی کتابانه، نام کتاب را با ترجمه مورد نظرتان در کتابانه جستجوی کنید و با افزودن آن به سبد خرید و ثبت سفارش، در سریعترین زمان ممکن، آن را درب منزل تحویل بگیرید.