درباره‌ی کتاب ساختار و تاویل متن

سه آیین جدید نظریه‌ ادبی یعنی ساختارگرایی، شالوده‌شکنی و هرمنوتیک که در دهه گذشته زمینه و روش پژوهش در جستارهای هنری و به‌ویژه ادبی را تعیین کرده‌اند، در کتاب ساختار و تاویل متن به قلم بابک احمدی به‌خوبی معرفی شده‌اند. این سه روش با وجود ناهماهنگی‌های بسیاری که بینشان وجود دارد در نهایت به هم نزدیک شده‌اند. البته در مورد این روش‌ها به زبان فارسی منابع انگشت‌شماری در دسترس است. تکامل تاریخی روش ساختاری پژوهش متون ادبی بخش اول این کتاب را تشکیل می‌دهد و بخش دوم از اندیشه‌هایی می‌گوید که مهم‌ترین نظریه‌پردازان ساختارگرا در سه دهه اخیر در زمینه بررسی متن ادبی ارائه کرده‌اند.

در بخش بعدی شالوده‌شکنی متن بررسی می‌شود و در بخش آخر درباره تکامل تاریخی و مباحث اصلی آیین هرمنوتیک بحث شده است. در این کتاب متن هنری به معنایی گسترده به کار رفته و یه هیچ وجه محدود به متن ادبی نیست. اما مشخص است که محور اصلی بحث متن و سخن ادبی است. در این کتاب مثال‌های مهمی که نویسندگان سه آیین مورد بحث قرار دادند، آورده شده است. گاهی این نمونه‌ها در شکل‌گیری مبانی هنری کارشان اهمیت تعیین کننده‌ای دارند. همچنین شماری از احکام کتاب هر بار از زبان یکی از نظریه پردازان در فصل‌ها تکرار شده است.

کتاب ساختار و تاویل متن به قلم بابک احمدی در نشر مرکز به چاپ رسیده است.

برشی از متن

تودورف در کتاب نظریه ادبی دو گرایش اصلی را در خواندن متون ادبی از یکدیگر جدا دانست. گرایش نخست در خود متن ادبی، معنا را می‌جوید؛ دیگری هر متن را همچون بیان ساختاری تجریدی می‌یابد. تودورف مورد نخست را تاویل متن می‌خواند و عناوینی چون تفسیر، توضیح متن، خواندن و نقد را مترادف با آن می‌داند. هدف این روش یافتن یکی از معناهای متن است. تودورف همچون بارت به معنای یکه متن بی باور است: متن در جریان دو بار خواندن یکسان نمی‌ماند؛ در هر بار خواندن معنایی تازه می یابد. و این علیه پوزیتیویسم در علوم اجتماعی است که معنای نهایی و قطعی را می‌جست. معنای نهایی نه این‌که دست یافتنی نیست، بلکه اساسا وجود ندارد. گرایش دوم، اما، در چارچوب کلی علم جای می‌گیرد: موضوع مرکزیش نه توصیف یا یافتن معنای اثر ادبی خاص و منفردی، بلکه دستیابی به آن قوانین همگانی است که متن خاص، نتیجه آن‌هاست. درون این گرایش دوم می‌توانیم شکل‌های متعددی بیابیم: تحلیل‌هایی که استوارند به روانکاوی، جامعه‌شناسی و پایه آن‌ها نیز بر تاریخ عقاید است. این تحلیل‌ها را کسانی انجام می‌دهند که اساسا به منش مستقل ادبی باور ندارند و متن را بیان قانون‌هایی می‌دانند که خارج از اثر وجود دارد، و به روان، جامعه، یا روح انسانی مرتبط می‌شوند. هدف نهایی بررسی، یافتن شیوه‌ای است که اثر ادبی در آن بیانگر چیزی خارج از خویش است. ماهیت چنین تحلیلی بسته به این‌که به کدام سخن وابسته باشد تفاوت می‌کند. شباهت این روش به علم در این است که موضوعش نه پدیداری خاص، بلکه قانونی خاص است. نظریه ادبی، همواره در محدوده این توازی تاویل و علم جای داشته است. این نظریه در پی معنا نیست، بلکه قوانین همگانی را می‌جوید، قوانینی که بر زایش هر اثر خاص حاکمند. سخن نقادانه در تقابل با علوم، آن قوانین را صرفا درون خود ادبیات می‌جوید. نظریه ادبی، بدین سان هم "تجریدی" است و هم "درونی". موضوعش ویژگی‌های سخنی خاص است که سخن ادبی خوانده می‌شود. اثر بیان یا بازتاب ساختاری تجریدی و همگانی است و این ساختار نه اثر موجد، بلکه "آثار محتمل" را در برمی‌گیرد، نه اثر ادبی بلکه "ادبیت" اثر را. هدف نظریه ادبی، دستیابی به نظریه‌ای است در مورد ساختار و کارکرد سخن ادبی.

فهرست

پیشگفتار  درآمد  زبان و نشانه: سوسور، پیرس، موریس  ارزش شکل فرمالیست روسی  زبان و شعر: یاکوبسن  منطق مکالمه: باختین  روش بیان: موکاروفسکی، لوتمن، ولفلین، اسپیتزر  شکل و معنا: پروپ، یولس، گرماس، برمون  درآمد  ساختار و معنا: لوی استروس، فوکو  لذت متن:بارت  لذت نقد: تودورف  نشانه و سخن: ژنت، کریستوا  نشانه و تاویل: اکو  درآمد  متافیزیک حضور: دریدا  کلام و معنا: نیچه، هوسرل، هیدگر، فروید  فراسوی معنا: باتای، بلانشو، بلوم، هارتمن، دمان  موقعیت پسامدرن: لیوتار، دلوز  درآمد  تاویل و دانایی: از متون کهن تا فروید  تاویل و شناخت: شلایر ماخر، دیلتای  تاویل و راز متنک هوسرل، هیدگر  تاویل و معنا: گادامر، هرش  لذت تاویل: ریکور  افق متن: آیزر، یاس  پیوست یک  پیوست دو  پیوست سه  برابرنامه واژگان فرانسوی به انگلیسی و فارسی  برابرنامه واژگان فارسی به انگلیسی و فرانسوی  نمایه نام‌ها  نمایه درون مایه‌ها  افزونه چاپ دوم

نویسنده

بابک احمدی در سال 1327 در تهران متولد شد. او نویسنده، مؤلف، مترجم، منتقد و پژوهشگر است. "از نشانه‌های تصویری تا متن" و "موسیقی‌شناسی" دو کتاب معروف از این نویسنده است، او کتاب‌های بسیار دیگری نیز دارد.

• نویسنده: بابک احمدی
• انتشارات: مرکز