کتاب یورگن هابرماس

معرفی کتاب یورگن هابرماس نقد در حوزه عمومی

کتاب "یورگن هابرماس"، نقد در حوزه عمومی حاصل نوآوری فکری رابرت هولاب است که پس از مواجهه با برخی اظهار نظرهای نادرست در خصوص هابرماس و افکار او که گاه کاملاً جانب دارانه و مخالف منظور و مقصود او بیان می‌شدند، نوشته شده است. این کتاب با طرح مشاجرات مهم هابرماس، تصویری از مهم‌ترین رودرویی‌ها ی جاری و ساری در فلسفه و اندیشه اجتماعی در قرن بیستم به دست می‌دهد.

به علاوه حاوی دو مشاجره مهم دیگر درباره ی اصلی ترین فعالیت های جنبش های دانشجویی و شیوه برخورد مناسب با پیشینه ی نازیسم در آلمان به عنوان بخش فراموش ‌نشدنی از تاریخ آن کشور است. نویسنده با تسلط کامل بر اندیشه و آثار "هابرماس"، به ویژه بر موضوع دشوار مجادلات "هابرماس" با جریان‌ های فکری و بزرگان اندیشه ی فلسفی در حوزه‌ های دیگر، توانسته است مفاهیم و اصطلاحات تخصصی "هابرماس" و طرف‌های مقایسه "هابرماس" را به خوبی به­کار برده، تشریح و مقایسه کند.

کتاب از این حیث، می‌تواند به عنوان الگو و مرجعی قابل اعتماد استفاده شود. به ویژه که "رابرت هولاب" بر اساس نوعی احساس مسئولیت در رفع پاره‌ای اتهامات و کج فهمی ‌ها، نسبت به "هابرماس" که در دهه ی هشتاد از سوی فراساخت‌گرایان علاقه­مند به مباحث جامعه‌شناسی انتقادی مطرح شده بود، کتاب را با دقت بسیار نگاشته است.

برشی از متن کتاب یورگن هابرماس

هابر ماس با لحن طعنه آمیز آشکاری آثار اخیر برخی از تاریخ نویسان محافظه کار را به عنوان موج دوم حمله ایدئولوژیک پس از شکست بیتبورگ تلقی می‌کند. از تاریخ نویسان خواسته می‌شود تا چیزی را که از عهده سیاستمداران برنیامد، انجام دهند یعنی تعبیر مثبتی درباره گذشته به دست دهند که برای سیاست‌های محافظه کارانه فعلی مشروعیتی دست و پا کند. البته هابر ماس بر این باور نیست که تاریخ نویسان مورد نظر مجریان توطئه‌ای برای پاکسازی گذشته آلمان بوده باشند. با این حال وی اشاره می کند که با تغییر دستور کار حکومت در دهه ی 1980 گرایش های راستی که بیشتر نهفته و پنهان بودند، به عنوان جزئی از یک طرح نظری برای بازنویسی دیدگاه حکومت آلمان درباره ی فاشیسم نمایان شدند.

حوزه عمومی از نظر هابرماس عرصه ای است که در آن افراد به منظور مشارکت در مباحث باز و علنی گرد هم میآیند. حوزه عمومی برخلاف نهادهایی که تحـت سـلطه خارجی قرار دارند و یا دارای روابط قدرت درونی هستند، از اصول مشارکت و نظارت دمکراتیک خبر میدهد. هابرماس در کتاب “تحول ساختاری حوزه عمومی” نظریه هـای کانت و هگل درخصوص مسائل مربوط به حوزه عمومی را بررسـی مـیکنـد. کانـت همانند بیشتر اندیشمندان قرن هجدهم بحث در مسائل عمـومی را کـار فلاسـفه تلقـی میکند که به عامه مردم دخلی ندارد. او تصور میکرد که جامعه مدنی بهطور طبیعی و بدون اعمال زور به نهاد لازم برای تضمین کارکرد درسـت و عادلانـه دولـت تبـدیل خواهد شد.

کانت به این نظر خوشبینانـة عصـر روشـنگری معتقـد بـود کـه رذایـل خصوصی به فضایل عمومی تبدیل میشود و بورژوای حوزه خصوصی بـه شـهروندیتبدیل میشود که از چشم انداز انسانیت به طورکلی میاندیشد. آثار “هگل” به انحلال الگوی لیبرالی که در آن حوزه عمومی تبـدیل و بـدین سـان تکمیل میشود اشاره دارد. هگل بر آن است که هیچگونه رابطه ضـروری میـان افکـار عامه و حقیقت در کار نیست. این در حالی است که “مارکس” تأکید دارد کـه جامعـه مدنی را نه بهعنوان مقولهای دارای وحدت، بلکه به مثابه پدیدهای تعارض آمیز و مرکب از طبقات باید در نظر گرفت.