کتاب دو مسئله ی بنیادین اخلاق | آرتور شوپنهاور

درباره‌ی کتاب دو مسئله ی بنیادین اخلاق از آرتور شوپنهاور

کتاب دو مسئله ی بنیادین اخلاق، که یک کتاب فلسفی می‌باشد، در واقع حاوی دو رساله در باب آزادی اراده و در باب بنیان اخلاق است. آرتور شوپنهاور آنها را به ترتیب برای مسابقات رساله‌نویسی انجمن سلطنتی علوم نروژ و انجمن سلطنتی علوم دانمارک نوشت و بعدا در 1841 تصمیم گرفت آنها را در یک مجلد منتشر کند.

کتاب دو مسئله ی بنیادین اخلاق، احتمالا یکی از مهمترین آثار در فلسفه ی اخلاق است و متن آن، بدون آن که تظاهر و مهابت اخلاق اسپینوزا را داشته باشد، در عین ساده بودن و وضوح کلام، از حیث مقدمه چینی و برهان آوری و دقت به ریاضیات پهلو میزند و علاوه بر استدلال، پیشاپیش ایرادات و اعتراضات را بر می شمرد و به تفصیل به آنها پاسخ می گوید.

رساله ی اول در دفاع از جبر نوشته شده و رساله ی دوم دلسوزی را به عنوان بنیان اخلاق مطرح می کند. البته شوپنهاور هر دو این ایده ها را پیشتر در کتاب اصلی اش نیز مطرح کرده بود ولی دفاع نظام مند از آنها و بحث مفصل و جامع درباره ی هر کدام مستلزم تألیف کتابی علیحده بود و مسابقه های رساله نویسی بهانه و فرصتی شد برای اینکه شوپنهاور درباره ی هر کدام رساله ای مجزا بنویسد. نثر شوپنهاور در این کتاب نیز مثل دیگر آثارش کاملا واضح و ساده فهم و روان و خوش خوان است و مغلق گویی و دراز نفسی در آن راه ندارد.

---

بخشی از کتاب دو مسئله ی بنیادین اخلاق

خود آگاهی یعنی چه؟

پاسخ: آگاهی از خویشتن خود، در مقابل آگاهی از دیگر چیزها که همان قوه ی معرفتی باشد. این قوه در واقع حتی پیش از آن که آن دیگر چیزها رخ دهند شامل صورت های معین حالت و شیوه ی این رخداد می شود، صورت هایی که لذا شرایط امکان هستی عینی آنها، یعنی هستی شان به مثابه ی اعیانی برای ما هستند.

معلوم است که این صورت ها زمان و مکان و علیت اند. حالا گرچه این صورت های معرفت یا شناخت در خود ما واقع می شوند، این صرفا برای آن است که ما را قادر سازد از دیگر چیزها به همان صورتی که هستند آگاه شویم و در نسبتی دقیق با آنها قرار بگیریم. بنابراین هرچند این صورت ها در ما واقع می شوند، نباید آنها را صورت هایی متعلق به خود آگاهی قلمداد کنیم، بلکه باید آنها را میسر سازنده ی آگاهی از دیگر چیزها یعنی میسر سازنده ی معرفت یا شناخت عینی بدانیم.

به علاوه من به هیچ وجه اجازه نخواهم داد معنای دوپهلوی واژه ی conscientia (وجدان، اگاهی)، که در مسئله ی مطروحه به کار رفته، طوری گمراهم سازد که آن احساسات اخلاقی مألوف آدمیان را، که ذیل عنوان وجدان و حتی عقل عملی قرار می گیرند، و امرهای مطلق کانتی آنها را با خوداگاهی مرتبط سازم. از سویی به این دلیل که چنین چیزهایی تنها در نتیجه ی تجربه و تامل یعنی در نتیجه ی آگاهی از دیگر چیزها به وجود می آیند، و از سوی دیگر چون خط منقسم میان آنچه اصلا و ذاتا به طبیعت انسانی تعلق می گیرد و آنچه به واسطه ی آموزش اخلاقی و مذهبی افزوده می شود هنوز به دقت و قطعیت ترسیم نشده است.

وانگهی، مسلم است که قصد انجمن سلطنتی این نیست که وجدان را در خود آگاهی داخل کند، و در نتیجه شاهد جابجا شدن مسئله به حوزهی اخلاقیات و تکرار برهان یا پیش فرض اخلاقی کانت دربارهی آزادی از قوانین اخلاقی از پیش معلوم، با استنباط «می توانی انجام دهی، چون باید انجام دهی» باشد.

کتاب دو مسئله ی بنیادین اخلاق اثر آرتور شوپنهاور با ترجمه‌ی رضا ولی یاری توسط نشر مرکز به چاپ رسیده است.

فهرست

فهرست کتاب دو مسئله ی بنیادین اخلاق

یادداشت مترجم

مقدمه بر ویراست اول

مقدمه بر ویراست دوم

رساله ی ممتاز در باب آزادی اراده

یک

تعریف مفاهیم

1) آزادی یعنی چه؟

2) خود آگاهی یعنی چه؟

دو

اراده پیش از خودآگاهی

سه

اراده پیش از آگاهی از دیگر چیز ها

چهار

پیشینیان

پنج

نتیجه گیری و دیدگاه بالاتر

رساله ی ممتاز در باب بنیان اخلاق

یک

مقدمه

1) درباره ی مسئله

2) بازنگری کلی

دو

نقد بنیانی که کانت برای اخلاق بنا نهاد

3) بازنگری

4) در باب صورت آمرانه ی اخلاق کانتی

5) درباره ی فرض تکالیف برای خودمان به طور اخص

6) درباره ی بنیان اخلاق کانتی

یادداشت

7) در باب بالاترین اصل اخلاق کانتی

8) در باب صورت های استنتاجی بالاترین اصل اخلاق کانتی

9) آموزه ی وجدان کانت

10) آموزه ی شخصیت عقلی و تجربی کانت- نظریه ی آزادی

یادداشت

11) اخلاق فیشته به مثابه ی آیینه ی درشت نمای کاستی های اخلاق کانت

سه

بنیان نهادن اخلاق

12) لوازم

13) نقطه نظر شکاکانه

14) محرک های ضد اخلاقی

15) معیار اعمال اخلاقی ارزشمند

16) شرح و اثبات تنها ممحرک اخلاقی حقیقی

17) فضیلت عدالت

18) فضیلت مهربانی عاشقانه

19) تایید های بنیان فوق الذکر اخلاق

20) در باب تفاوت اخلاقی شخصیت ها

چهار

به سوی تفسیر متافیزیکی اولین پدیدار اخلاقی

21) توضیح این ضمیمه

22) بنیان متافیزیکی

رای انجمن سلطنتی علوم دانمارک

تغییرات در ویراست های مختلف

یادداشت ها

گاه شمار زندگی شوپنهاور

• نویسنده: آرتور شوپنهاور
• مترجم: رضا ولی یاری
• انتشارات: مرکز