کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی | فاطمه جان‌احمدی

درباره‌ی کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی جان‌احمدی

کتاب تاریخ و فرهنگ و تمدن اسلامی مطابق با سرفصل‌های دروس عمومی دانشگاه می‌باشد. این کتاب از نشر معارف در 9 فصل گردآوری شده که در ادامه توضییحات مختصری دربار‌ه‌ی آن ارائه می‌دهیم. در فصل اول به بیان اصطلاحات تاریخی که به موضوع این درس نزدیک است مثل: تاریخ، فرهنگ، تمدن، ارکان و علت‌های فروآمدن به طور عام پرداخته است. در بخش دیگر این کتاب محدوده‌ی جغرافیایی، تاریخی و تأثیر فرهنگ و تمدن‌های قبل از پیدایش تمدن اسلامی از اهم موضوعات به حساب می‌آید.

انقلاب شکوفایی علمی، تاریخچه‌ی آموزش در اسلام، هنرهای اسلامی و بررسی ابعاد و تحولات آنها از دیگر مباحث اشاره شده در این کتاب است.

بخشی از کتاب تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی فاطمه جان‌احمدی

معنای اصطلاحی تجدد:

تجدد نوعی نظم اجتماعی جدید و یا فرهنگ نوینی است که پس از طی یک دوره تمدنی جامعه سنتی، پدید می‌آید. این نظم اجتماعی جدید به دلیل ویژگی های تازه اش لزوماً امنیت و قطعیت جامعه سنتی را - که ناشی از عادات و سنن دیرینه بود – ندارد، بلکه به شیوه‌ای ناشی از دانش عقلانی می کوشد تا جامعه را به جلو هدایت کند. بنابر همین ویژگی، برخی محققان معتقدند که تجدد، فرهنگِ خطر کردن است.

پس از سپری شدن عصر ملوک الطوایفی در اروپا، نخستین نهادها و شیوه‌های جدید تمدنی پدید آمد و از قرن بیستم میلادی به بعد نیز نخستین تجلیات فرهنگِ جدید بروز جدّی نمود و به سرعت ره جهانی شدن پیمود.

در ایران و سایر کشورهای مجاور از قرن نوزدهم میلادی به بعد واژه تجدد در متون و ادبیات آنها نمایان شد. متفکران و اندیشمندان نوگرا بر مبنای الگو های خارجی به فکر افتادند تا در جامعه دگرگونی ایجاد کنند. جریان تجدد خواهان، نخست در روسیه به بار نشست و بعدها در ژاپن و سرانجام در عثمانی شکل گرفت. افراط در پذیرش الگوی جدید و تَرک سنت‌های فرهنگیِ ریشه دار و دیرینه، باعث گسست در همین جوامع شد؛ چه آنکه پذیرش کورکورانه بسیاری از مفاهیم جدید، مستلزم ترک میراث ملی و شعائر فرهنگی پیشین بود و همین خود می توانست زمینه ایجاد بحران هویت فرهنگی و یا تزلزل ارزش‌های اخلاقی در جامعه را فراهم آورد.

نهادهای آموزشی در جهان اسلام:

1- مسجد

نیاز مسلمانان به داشتن مکانی برای عبادت و انجام فرایض مربوط به آن و کانونی برای گردهمایی سیاسی، فرهنگی و نظامی، توجه آنان را به ساخت مسجد معطوف نمود. بنابراین ساخت مسجد از آغاز تنها برای عبادت نبود، بلکه از چند سو جایگاه ویژه‌ای را در تمدن اسلامی به خود اختصاص داد. گزیده ای از نقش های متعدد مسجد بدین قرار است:

نهاد دینی و عبادی، نهاد اجتماعی، نهاد دولتی، پایگاه قضایی، نهاد حسبه یا نهاد نظارت و رسیدگی به بازار، نهاد جهاد و نهاد آموزشی. نخستین اقدام پیامبر اکرم (ص) در بدو ورود به محله قبا و مدینه منوره در سال نخست هجرت، ساختن مسجد برای انجام فرایض دینی و فعالیت‌ های سیاسی بود. مسجد مدینه خیلی زود - به عنوان نخستین کانون سیاسی و اجتماعی، مرکزیت صدور جهاد و گردهمایی فرهنگی - فعالیت جدّی خود را آغاز نمود. بعدها در عصر خلفا همین اقدام پیامبر (ص) سرلوحه فاتحان اسلامی قرار گرفت و در سرزمین های فتح شده به نشانه پیروزی، مساجدی بنا کردند.

منشاء هنر:

منشاء و زادگاه هنر منبعث از استعداد و نبوغ انسان، و وسیله‌ای برای بیان عواطف و احساسات و زاییده روح و احساس متعالی آدمی است. اساس هنر میل به کمال جویی، ذوق به درک و وصول به زیبایی است؛ چنان که روح آدمی جلوه ای از عظمت آفریدگار و پرستش تنها معبود جهان هستی است. در واقع از همین روست که بسیاری از محققان اصل و اساس هنر را «هنر دینی» می دانند؛ هنری که موجَد حرکت انسان است و آدمی را از زوال و پستی رهانیده، به اوج و تعالی می رساند.

هنر منشاء و وسیله‌ ای است برای بیان همه خوبی ها و بدی ها، پیشرفت ها و پسرفت ها و بیداری ها و غفلت ها. هنر می‌تواند جامعه ای را بسازد و یا ویران کند، خادم فضیلت ها و یا رذیلت ها باشد، روح جمع گرایی را تقویت کند و یا روحیه انزوا و عزلت را پرورش دهد. بر اساس این تعاریف، هنرِ یک سرزمین یا قوم نشان دهنده فرهنگ آن جامعه است.

فهرست

بخش اول: کلیات بخش دوم: تمدن اسلامی بخش سوم: نهضت علمی در تمدن اسلامی بخش چهارم: نهادهای آموزشی در تمدن اسلامی بخش پنجم: هنر در تمدن اسلامی بخش ششم: تاثیر تمدن اسلامی بر تمدن غربی بخش هفتم: ضعف و انحطاط تمدن اسلامی بخش هشتم: ظرفیت های موجود در جهان اسلام بخش نهم: انحطاط معنوی دنیای مدرن کتابنامه