کتاب گفتمان و ترجمه - علی صلح جو

کتاب گفتمان و ترجمه نوشته ی علی صلح جو توسط نشر مرکز به چاپ رسیده است.

"گفتمان و ترجمه" کتابی در حیطه ی ادبیات می باشد که مطالبی خواندنی را در رابطه با تاثیر گفتمان بر ترجمه ارائه می دهد. نویسنده که خود نیز در عرصه ی ترجمه فعالیت دارد، در طول محتوای کتاب حاضر با تکیه بر تجارب خویش، مباحث مفصلی را در باب نقش گفتمان و عناصر آن در فرایند انتقال پیام بیان نموده و سپس، ضمن بهره گیری از دیدگاه ها و عقاید نظریه پردازان زبان شناسی و مطرح نمودن نکاتی برجسته و مفید بر اساس ایده های آن ها، به بررسی ساز و کار پیام رسانی در بستر و زمینه ای می پردازد که گفتمان آن را ایجاد می کند. در واقع وی با توصیف مقاصد خویش، سعی بر این دارد تا رویکرد سنتی ترجمه ی واژه به واژه را مورد انتقاد قرار داده، روش مذکور را نادرست معرفی نموده و با ارائه ی استدلال هایی منطقی و صحیح، مترجمین بزرگوار را به سوی استفاده از روشی بر پایه ی گفتمان دعوت کند تا از این طریق، هم اصل امانت داری در نگارش مورد نظر رعایت شود و هم، ترجمه ای کارآمد و گیرا به مخاطب ارائه گردد. به طور کلی، مطالعه ی این اثر ارزشمند، به تمامی فعالان عرصه ی ترجمه توصیه می شود تا با به کار بستن راهنمایی های موثر بیان شده در آن، متونی ارزشمند و قابل تامل را به رشته ی تحریر در آورند.

برشی از متن کتاب

متن و فرهنگ تفاوت ساختار متن در فرهنگ های گوناگون بنا بر اصول چهارگانه ی همکاری، که پل گرایس آن را تدوین کرده است، متن، شفاهی یا کتبی، باید تابع اصول مذکور – کمیت، کیفیت، ربط، شیوه ی بیان – باشد. در غیر این صورت، مجموعه ای بی سامان از کلمات و جمله ها خواهد بود. گرایس معتقد است دو سوی ارتباط، یعنی فرستنده و گیرنده، باید دائما در حال همکاری با یک دیگر باشند تا اررتباط بتواند صورت گیرد. همکاری نکردن هر یک از دو طرف موجب سترون ماندن ارتباط خواهد شد. در حقیقت خواننده یا شنونده هر لحظه در حال کنش متقابل با متن یا سخن است و هر دو طرف با یک دیگر را ارضا کنند. چنان چه گوینده یا نویسنده ضوابط پیام رسانی را نقض کند، و یا شنونده، عامدا یا به دلیل وجود نقصی در اندام های دریافت پیام، پیام را نگیرد، ارتباط حاصل نخواهد شد و به عبارتی فنی تر گفتمان تکوین نخواهد یافت. رعایت اصول چهار گانه ی فوق الذکر، شکل گیری ارتباط را تضمین می کند. بنا بر اصل اول، یعنی کمیت، باید در گفتار و نوشتار اندازه نگه داریم. چنان چه پر گویی یا کم گویی کنیم این اصل را نقض کرده ایم. اما پر گویی یا کم گویی – اطناب محل و ایجاز مخل – را چه عاملی تعیین می کند؟ یکی از عوامل مهم در تعیین این امر سطح مخاطب است. و دقیقا در همین جا است که بین دست یافتن به متنی که اصل کمیت در آن رعایت شده و ترجمه ی امین تعارض ایجاد می شود. متن ترجمه در اصل (زبان اول) برای مخاطبانی نوشته شده که الزاما در زبان دوم عینا دارای همان خصوصیات نیستند. ما ترجمه ی طرف خانه ی سوان را به ضرب و زور می خوانیم، اما بعید است که پروست به هنگام نوشتن این رمان خواننده ی ایرانی را نیز در ذهن داشته است. این بن بست همیشگی ترجمه است و هم چنان خواهد بود. مقاله ای را که در اروپا یا امریکا درباره ی اخرین کشفیات ژنتیکی منتشر می شود نمی توان به راحتی به زبان فارسی ترجمه کرد؛ چنین مقاله ای علاوه بر مشکلات گوناگون، از لحاظ اعمال اصول چهارگانه ی ارتباط مشکل دارد. در بخش بعد کوشیده ام با آوردن مثال هایی این مشکلات را نشان دهم. گفتمان و ترجمه یکی از تابلوهای مربوط به رانندگی در جاده ها تابلوهائی است که بر آن جمله ی Reduce Speed نوشته شده است. ترجمه ی سلیس این جمله به زبان فارسی جمله ی «از سرعت خود بکاهید» است. همان طور که ملاحظه می شود، کلمه ی «خود» در اصل وجود ندارد، اما وجود آن در جمله ی فارسی تقریبا اجباری است. به عبارتی دیگر جمله ی «از سرعت خود بکاهید» یا « سرعت را کم کنید» برای فارسی زبان سلیس نیست یا دست کم به اندازه ی جمله ی «از سرعت خود بکاهید» طبیعی و روان و به جا نیست. این نشان می دهد که نظام گفتمانی دو زبان انگلیسی و فارسی از لحاظ ساختاری یکسان نیست و تفاوت خود را در این جا در اصل اول – اصل کمیت – نشان می دهد...

فهرست

مقدمه فصل 1: زبان در عمل گفتمان چیست؟ توانش زبانی و توانش ارتباطی پیش فرض زمینه ی قبلی اصل همکاری شرط های چهار گانه چرا بیان نباید کامل باشد؟ پیوند و پیوستگی فصل 2: متن و فرهنگ تفاوت ساختار متن در فرهنگ های گوناگون گفتمان و ترجمه تجربه ی ملیناوسکی فصل 3: گفتمان ها تا چه حد می توانند به یک دیگر نزدیک شوند؟ فشار گفتمان های غربی نایدا و مخالفان او ترجمه در عمل ترجمه ی ناگفته ها درجه ی دقت در ترجمه مقایسه ی نظریه های نایدا و نیومارک و انطباق های گفتمانی نزدیک شدن گفتمان ها به یک دیگر مشکل ذاتی ترجمه کتاب نامه

نویسنده: علی صلح جو انتشارات: مرکز