کتاب کلیات سبک شناسی - شمیسا

درباره‌ی کتاب کلیات سبک شناسی دکتر شمیسا

کتاب کلیات سبک شناسی، جلد اول از سه جلد مجموعه سبک شناسی می باشد که دو جلد بعدی با عنوان های سبک شناسی شعر و سبک شناسی نثر موجود هستند. در این جلد به کلیات موضوع سبک شناسی پرداخته شده تا دانشجویان رشته زبان و ادبیات فارسی به این علم اساسی ادبیات، که روز به روز در حال توسعه است بیشتر آگاهی و علاقه کسب نمایند.

سبک در اصطلاح، تحقق ادبی یک نوع ادراک در جهان، که خصایص اصلی محصول خویش-اثر منظوم یا منثور- را مشخص می سازد است. سبک شناسی نیز علمی از ادبیات می باشد و پرداختن به آن که روش کاربرد لغت و دستور است کمک شایانی به زبان شناسان می نماید. از این رو تالیف کتابی در این رابطه بسیار حائز اهمیت بوده که باعث بوجود آمدن مجموعه سبک شناسی توسط دکتر شمیسا شده است.

کتاب کلیات سبک شناسی تالیف دکتر سیروس شمیسا توسط انتشارات میترا به چاپ رسیده است.

فهرست

فصل اول: تعاریف سبک دشواری تعریف سبک کوشش در تعریف سبک نگرش خاص گزینش عدول از هنجار هنجار گریزی زبان معیار پانوشت ها تمرینات فصل دوم: توضیحاتی درباره تعاریف سه گانه اتحاد سه تعریف رفع شبهه لوگوس رابطه اندیشه و زبان نظر مولانا درباره لوگوس علم بیان نوعی سبک شناسی نمونه هایی از بیان شب و روز شدن در گرشاسپنامه و شاهنامه نرم و انحراف از آن نظر ریفاتر درباره نرم باز هم درباره سبک پانوشت ها تمرینات فصل سوم: مفاهیم سبک مقدمه سبک دوره سبک شخصی یا فردی سبک ادبی پانوشت ها تمرینات فصل چهارم: برخی دیگر از مسائل مربوط به مفاهیم سه گانه سبک مختصات سبکی اضطراب سبک نظم و شعر فرق سبک ادبی با سبک های دیگر انشانویسی یا آیین نگارش سبک شناسی و تصحیح متون مقایسه چند اثر متحدالمضمون پانوشت ها تمرینات فصل پنجم: مکاتب سبک شناسی سبک شناسی ادبی و سبک شناسی زبان شناختی دو جریان مهم در سبک شناسی جدید سبک شناسی توصیفی سبک شناسی تکوینی نظر من درباره روش اسپیتزر سبک شناسی نقش گرا سبک شناسی ساختگرا سبک شناسی تأثری سبک شناسی ریفاتر فرمالیسم روسی آرای بارت نظریه کنش کلامی پانوشت ها تمرینات فصل ششم: سبک و سبک شناسی در ایران مقدمه مفهوم سبک در آثار قدما نمونه ایی از بحث های سبکی خان آرزو سبک شناسی بهار پانوشت ها تمرینات فصل هفتم: روش بررسی سبک شناختی متون سطح زبانی سطح آوایی یا سبک شناسی آواها سطح لغوی یا سبک شناسی واژه ها سطح نحوی یا سبک شناسی جمله سطح فکری سطح ادبی مقایسه سبک شناسانه غزلی از حافظ و سعدی سطح زبانی سطح فکری سطح ادبی پانوشت ها تمرینات فصل هشتم: مختصات زبان فارسی کهن مقدمه مختصات آوایی الف اطلاق یا اشباع کسره اضافه صامت میانجی تلفظ واو عطف تلفظ اعداد مسائل کهن عروضی چسبیدن چه و به و دو به کلمه بعد از خود تغییر مصوت تلفظ های قدیمی تشدید مخفف تخفیف مشدد در افزودن حرفی به کلمه حذف از کلمه تلفظ ذال به جای دال است به کسر اول تغییر در تلفظ های عربی اسکان ضمیر اماله تلفظ واو معدوله به صورت a فتحه به جای کسره وجود دو تلفظ مختلف از یک واژه تغییر در تلفظ کلمات عربی انتقادات شمس قیس رازی مختصات لغوی استعمال لغات پهلوی لغات نزدیک به پهلوی استعمال نام های جهات اربعه به درستی استعمال برخی از کلمات عربی به جای فارسی معمول کمی لغات عربی استعمال لغات فارسی قدیمی استعمال لغات مهجور فارسی استعمال مصادر غربی ساختن مصدر با یاء مصدری از کلمات عربی کثرت پسوند کاف لغات در معانی خاص معانی حروف اضافه افزودن الف به آغاز کلمات املای کهن کلمات بینی از ادات تحسین و شگفتی لغات مرسوم هر دوره مختصات نحوی آوردن واو عطف در آغاز کلام جمع انواع «ی» «ازین» بیان جنس چون+صفت+ی حرف اضافه مضاعف ضمیر قید عدد انواع «را» «یکی» علامت نکره آن و این در نقش حرف تعریف آن و این با اسم نکره صفت تفضیلی مطابقه صفت و موصوف صفت و موصوف مقلوب به صورت مضاف صفت مرکب فاعلی به صورت غیر مرخم جابه جایی صفت مفعول فعل «نیستی» فعل «بودی» فاصله افتادن بین «می» و فعل مقدم داشتن «می» بر نون نفی فعل جمع و مفرد فعل مضارع فعل امر فعل ماضی مصدر فعل مجهول فعل دعایی فعل نقل حکایت لازم و متعدی افعال در معنی اصلی یا کهن یا خاص افعال غریب و مهجور فعل منفی جمله بندی ایجاز یا کوتاهی جملات تکرار پانوشت ها تمرینات فصل نهم: فرهنگ سبک شناسی پانوشت ها فهرست و راهنماها راهنمای جواب تمرینات لغتنامه معادل لغات و اصطلاحات غربی نمایه اصطلاحات نمایه کلمه ها و تعبیر ها نمایه اشخاص نمایه کتاب ها و نشریات

برشی از متن کتاب

سبک محصول گزینش خاصی از واژه ها و تعابیر و عبارات است. نویسندگان مختلف برای بیان یک معنی واحد، تعابیر مختلف دارند و از واژه ها و عبارات گوناگونی استفاده می کنند و بدین ترتیب بین سبک آن ها اختلاف است. مثلا در زبان فارسی برای بیان این مفهوم که «فلانی مرده است» می توان از امکانات زبانی متعددی استفاده کرد: فلانی مرد، درگذشت، به ملکوت اعلی پیوست، خرقه تهی کرد، دار فانی را وداع کرد، به سرای باقی شتافت، فوت کرد، مرغ روحش از قفس تن پرواز کرد، فلانی هم رفت، شمع وجودش خاموش شد، گل وجودش پرپر گشت، عمرش را به شما داد، به جوار رحمت حق پیوست، دعوت حق را لبیک گفت، جان به جان آفرین تسلیم کرد، به خواب ابدی فرو رفت، به رحمت ایزدی پیوست و... هر کدام از این عبارات از نظر شدت احساس و عاطفه و تأثیر و درجه وضوح و خفا در معنی و القا و به قول فرنگیان در قدرت بیان با یکدیگر تفاوت دارند. مثلا «فلانی مرد» تقریبا بی ادبانه است و «فلانی هم رفت» صمیمانه. از دیدگاه زبانشناسی نویسنده آزاد است در محور جانشینی دست به گزینش های هدف داری بزند. در جمله «من بچه ام را دوست دارم» می توان به جای بچه، فرزند، کودک، طفل، پسر، دختر را جانشین کرد و با توجه به این که بحث مترادف در سبک شناسی منتفی است و بین لغات به ظاهر مترادف هم به هر حال اختلافات ظریف معنایی است، هر گزینشی باید مبین هدفی یا نشانگر سبکی باشد. همین طور جملات هم معنی هم، به لحاظ احساس و عاطفه و تأثیر یا سبک با هم فرق می کنند. «سحر چون خسرو خاور علم بر کوهساران زد» (حافظ) با «سحر چون خورشید روی کوه پیدا شد» متفاوت است.

نویسنده

سیروس شمیسا زاده 1327 در رشت استاد ادبیات فارسی و نویسنده پرکار ایرانی است که تاکنون بیش از 40 اثر خلق کرده است. وی تحصیلات عالی خود را در دانشگاه شیراز آغاز کرد و چند سالی پزشکی خواند، ولی پس از چندی تغییر رشته داد و در همان جا مدرک کارشناسی خود را در ادبیات فارسی گرفت. پس از ورود دوره دکتری ادبیات فارسی دانشگاه تهران شد و در سال 1357 از رساله خود به راهنمایی دکتر خانلری دفاع کرد. او در سال 1380 یکی از چهره های ماندگار ایران لقب گرفت. برخی از آثار ایشان عبارتند از: نقد ادبی، داستان یک روح، سبک شناسی نثر، انواع ادبی، نگاهی به فروغ فرخزاد، کلیات سبک شناسی و...

مولف: دکتر سیروس شمیسا انتشارات: میترا