کتاب واژه نامه هنر داستان نویسی - میرصادقی

کتاب واژه نامه هنر داستان نویسی (فرهنگ تفصیلی اصطلاح های ادبیات داستانی) نوشته جمال میرصادقی و میمنت میرصادقی توسط انتشارات کتاب مهناز به چاپ رسیده است.

این کتاب با فراهم آوردن "فرهنگ تفصیلی اصطلاح های ادبیات داستانی" قصد دارد واژه نامه ای گسترده برای استفاده ی همه ی نویسندگان جهت داستان نویسی را در اختیار آن ها قرار دهد. ایده ی ایجاد چنین فرهنگی را اولین بار "دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی" به سر "جمال میر صادقی" انداخت. او نیز طبق سخن استادش شروع به کار کرد و مدتی برای نگارش این کتاب وقت گذاشت. اما به علت دشواری کار در میانه ی راه از ادامه دادن آن خسته شد و تصمیم گرفت برای تکمیل اثر از "میمنت میر صادقی" کمک بگیرد. با اضافه شدن وی، تیم همکاری دو نفره ی آن ها با قدرت بیش تری به کار ادامه داد و کتاب "واژه نامه هنر داستان نویسی" بعد از چهار سال کار بی وقفه آماده ی انتشار شد. اکنون کتابی که پیش روی شماست با بیش از چهارصد واژه تدوین شده و برای هر کدام از این واژه ها تا حد امکان مثال ها و نمونه های واضحی نیز آورده شده است. بیش تر این مثال ها از نویسندگان ایرانی و یا کتاب های خارجی که به فارسی ترجمه شده اند می باشد تا به این ترتیب درک آن ها برای خواننده ی ایرانی ساده تر باشد.

برشی از متن کتاب

استعاره استعاره (عاریت خواستن و به عاریت گرفتن) نوعی از مجاز است یعنی به کار بردن کلمه یا عبارتی در غیر معنی حقیقی خود. شاعر یا نویسنده از طریق به کار بردن استعاره، مفهوم کلمه را تغییر می دهد. در حقیقت، استعاره جا به جا کردن کلمه از  معنی متداول و معمول خود به معنی جدیدی که قوه تخیل شاعر یا نویسنده به آن می‌بخشد. این جا به جایی کلمه از مفهومی  به مفهومی دیگر به واسطه شباهت انجام می گیرد به این معنی که در استعاره رابطه بین دو معنی حقیقی و مجازی شباهتی است که بین آن دو وجود دارد. از این جهت استعاره در حقیقت نوعی تشبیه است با این تفاوت که در آن از همه اجزای تشبیه، تنها مشبه به وجود دارد و به این ترتیب تشبیه خلاصه و فشرده می شود. در استعاره چهار جزء مستعار، مستعارمن، مستعارله و جامع وجود دارد. در بیت «هر شب ستاره ای به زمین می کشند و باز این آسمان غم زده غرق ستاره هاست.» ستاره می تواند مفهومی چون انسانی شجاع یا شریف و والا داشته باشد. در این جا اجزای استعاره به این ترتیب مشخص می شوند. ستاره یعنی لفظی که برای توصیف شجاعت و والا بودن به کار رفته، مستعار و در عین حال مستعارمنه یا مشبه به است. مفهوم درخشندگی را که صفت ستاره است، جامع یا وجه شبه می ‌نامند. انسان شریف و والا که تشبیه در مورد او به کار رفته، مستعارله یا مشابه نام دارد. استعاره نیز مانند دیگر انواع مجاز نیاز به قرینه ای دارد که ذهن را از معنی حقیقی به معنی مجازی هدایت کند. در این جا این که حقیقت ستاره واقعی را نمی توان از آسمان به زمین کشید، قرینه ای است که ذهن را متوجه معنی مجازی ستاره می کند. یک نمونه از کاربرد استعاره در داستان کوتاه روانشناسی نوشته کاترین منسفیلد ، 1888 -  1923 نویسنده انگلیسی، ترجمه شیرین تعاونی خالقی: اما مرد ناگهان برگشت و نگاهش کرد و به سرعت فاصله گرفت. می خواهی سیگار بکشی؟ من هم می ‌روم زیر کتری را روشن کنم. حتما خیلی هوس چایی کرده ای، نه؟ نه. نه آنقدر. خوب، من که کرده ام. امان از تو. با مشت روی بالشتک ارمنی کوفت و خود را به سنگینی روی کاناپه انداخت و افزود: تو یک چینی تمام عیاری. زن با خنده گفت: البته که هستم. من هم مثل مردهای قهاری که هوس شراب می کنند هوس چای می کنم. چراغی را که حباب نارنجی بزرگی داشت روشن کرد. پرده ها را کشید و میز مخصوص چای را جلو آورد. دو پرنده در کتری چهچه می زدند. چه چه زدن پرنده ها استعاره ای است که برای صدای جوشیدن آب در کتری به کار رفته است و این واقعیت که پرنده ها نمی توانند در کتری جا بگیرند و چه‌چه بزنند، قرینه ای است برای دور کردن ذهن خواننده از مفهوم حقیقی و تلاش برای یافتن مفهوم مجازی آن. بسیاری از استعاره ها بر اثر کاربرد مکرر، خصوصیت مجاز بودن خود را از دست می ‌دهند و تنها به عنوان کلمه ای معمول و متداول به کار می روند و با اندکی دقت می ‌توان به معنی مجازی اولیه آنها پی برد. صفحه 18

(فرهنگ تفصیلی اصطلاح های ادبیات داستانی) مولفان: جمال میرصادقی - میمنت میرصادقی (ذوالقدر) انتشارات: کتاب مهناز