کتاب هنر سخن آرایی - راستگو

کتاب هنر سخن آرایی (فن بدیع) تألیف سید محمد راستگو توسط انتشارات سمت چاپ شده است.

در میان آموزه ها و دانش های ادبی، هیچ کدام به اندازه معانی، بیان و بدیع- سه شاخه دانش بلاغت- بنیادی و کارآمد نیستند. در کتاب فوق روی صحبت با فن بدیع می باشد، واژه بدیع که به معنی نو، نوآور، زیبا و شگفت آور است؛ امروزه در زبان ادب همراه با معانی و بیان، یکی از اساسی ترین شاخه ها ی دانش بلاغت می باشد.

کارایی و بایایی این سه آموزه تا آنجاست که بی آشنایی شایسته ای با آنها، و بی آگاهی بسنده و بایسته ای از آنها، نه ادیبان و سخنوران می توانند به شایانی کارهای ادبی- هنری برجسته و برازنده ای پدید آورند و نه سخن سنجان و ادب ورزان می توانند بدرستی سخن را برسنجند و بیازمایند و برازندگیها و برجستگیها و فراز و فرودهای آن را بازنمایند و نه سخن دوستان و ادب خوانان می توانند به همواری از چم و خم های آن برآیند و راز و رمزهای آن را دریابند و از شیرینیها و شگرفیهای آن کام بستانند. در مجموعه فوق، دانش بدیع یا هنر سخن آرایی جور دیگری دیده شده و با نگرشی نو پژوهیده شده و از این روی در بخش بندی آرایه ها، نام گذاری آنها و همچنین در گزارششان طرحی نو درانداخته شده و از شیوه ی دیگری استفاده کرده اند. با آن همه چون این کتاب، کتاب درسی نیز هست، پدید آورندگان کوشیده اند تا پیوند آن با بدیع سنتی گسسته نگردد و خواننده همراه و هماهنگ با این طرح تازه و در کنار اصطلاحان و نام های نو، اصطلاحات و نام های بدیع سنتی را نیز بیاموزند و از آنها بریده نگردند.

 

فهرست

فصل اول: واج آرایی کونه های واج آرایی واج آرایی یک جایه واج آرایی چندجایه هم نوازی فصل دوم: هجا آرایی شیوه ها و گونه های هجا آرایی واژه آرایی گونه های واژه آرایی واژه آرایی با واژگانی بیگانه واژه آرایی با واژگانی همگون و هم مایه چند یادآوری درباره جناس شیوه های واژه آرایی با واژه های همگون فصل سوم: گروهه آرایی فصل چهارم: مصرع آرایی فصل پنجم: بیت آرایی فصل ششم: بند آرایی فصل هفتم: چینش آرایی چینش آرایی تک زمینه ازدواج پی آوری چینش آرایی چند زمینه چینش آرایی چند زمینه جدا جدا چینش آرایی چند زمینه آمیخته فصل هشتم: همخوان آرایی گونه های همخوانی همخوانی آوایی همخوانی سیمایی همخوانی معنایی زیرگروه های همخوانی معنایی همخوانی آوا-معنایی همخوانی سیما معنایی همخوانی ساخت معنایی فصل نهم: فریب آرایی گونه ها و زیرگروه های فریب آرایی استثنای منقطع رجوع ایهام شیرین کاری شیوه گردانی مشا کله فصل دهم: چند رویه آرایی چند معنایی چند پهلویی چند ساختاری چند پیوندی چند گونه خوانی چند وزنی فصل یازدهم: دلیل آرایی فصل دوازدهم: مثل آرایی فصل سیزدهم: آیه آرایی یا حدیث آرایی فصل چهاردهم: چشم زد آرایی فصل پانزدهم: گرافه آرایی گونه های بزرگ نمایی فصل شانزدهم: فزونه آرایی فصل هفدهم: چند آرایه دیگر ابداع تهاجل عارف تجرید حسن طلب حسن مقطع

برشی از متن کتاب

آرایه های درونی آرایه های درونی یا معنوی شگردهایی هستند که بخش درونی سخن را می پروند-بخش درونی سخن همان معنی و پیامی است که از بخش برونی آن دریافت می شود-بنابراین هر شگردی که معنی و مضمون سخن را پرورده و پرداخته سازد تا ذهن و ذوق آن را بیشتر و بهتر بپسندد و بپذیرد، آرایه درونی و صنعت معنوی خواهد بود. آرایه های برونی بر ساختار صوتی و سیمایی سخن استوارند، از این روی اگر این ساختار دگرگون گردد، هر چند معنی دگرگون نشود، ناگزیر از میان خواهند رفت؛ اما آرایه های درونی چون نه بر ساختار صوتی و سیمایی که بر ساختار معنایی سخت بیان دارند، اگر بی آنکه معنی دگرگون شود، ساختار صوتی و سیمایی دگرگون گردد، بر جای خواهند ماند و آسیبی نخواهند دید. نمونه را در این بیت سایه (سیاه مشق) از داد و وداد آن همه گفتند و نکردند  یارب چقدر فاصله دست و زبان است واژه های «داد» و «وداد» سخن را هم به آرایه برونی «جناس» و هم به آرایه درونی «تناسب» آراسته اند. پیداست که اگر این دو واژه را با دو واژه هم معنی و هم حال و هوا مثلا «عدل» و «وفا» جابه جا کنیم، بیت از آرایه برونی جناس عاری می گردد- زیرا عدل و وفا جناس ندارند- اما به آرایه درونی تناسب همچنان آراسته می ماند- زیرا عدلو وفا تناسب دارند.

(فن بدیع) نویسنده: سید محمد راستگو انتشارات: سمت