کتاب هفت کشور - فخری هروی

کتاب هفت کشور اثر فخری هروی به کوشش ایرج افشار و مهران افشاری در نشر چشمه به چاپ رسیده است.

فخری هروی حدود سه سال برای نگارش این اثر خود زمان گذاشت او این کتاب را در زمان شاه اسماعیل صفوی نوشت و در مقدمه نیز به مدح او و وزیرش پرداخته است؛ البته علاوه بر مدح شاه و وزیر، به حمد و ستایش پروردگان و پیغمبر اسلام نیز پرداخته که باعث شده مقدمه شامل 115 بیت شعر شود محتوای کتاب حاوی حکایت هایی است که هروی از کتاب های تاریخ جمع آوری کرده است و به بیانی دیگر مطرح نموده است او کتاب را به چندین بخش تقسیم کرده است که در مجموع شامل هفت منزل، هفت کشور و شش مسافرت شده این اثر از جمله آثار تمثیلی محسوب می شود و اشعاری که آورده شده غالبا سروده ی خود شاعر هستند محتوای داستان نوعی سفرنامه ی خیالی است ابن تراب قهرمان کتاب است که به همراه عقیق الدین به هفت کشور جهان سفر می کند و در گفت و گوهایش با پادشاهان داستان ها و روایت هایی تو در تو تعریف می کند ابن تراب که پسر خاک معنی می دهد را می توان تمثیلی از آدم نیز دانست شیوه ی حکایات همچون هزار و یک شب است، یعنی داستان در داستان و حکایت در حکایت که همگی حاوی پند و اندرز و نکات اخلاقی هستند کتاب علاوه بر ارزش ادبی که دارد، از بعد تاریخی و جغرافیایی نیز دارای اهمیت بوده و می تواند اطلاعاتی درباره ی گذشته ی تاریخی کشور به ما بدهد.

برشی از متن کتاب

حکایت خواجه حسن میمندی و سلطان محمود غزنوی در تاریخ عجم مذکور است در زما[نی که] سلطان محمود سبکتکین بر سریر شهریاری و مسند جهانداری قرار گرفت در میمند قریه ای است از دههای غزنین و حسن نام جوانی از بزرگ زاده های آن ده میل تعلیم سیاق کرده در اندک فرصتی چنان که می بایست علم سیاق را به دست آورد و او را از برای [امتحان] مهارت، مساحت ملک و حساب مال [144الف] کشور و تحقیق مواجب لشکر به خاطر رسید و در اندک فرصتی بر تمامی احوال و اوضاع ممالک مطلع گردید اتفاقا هنوز سلطان محمود را وزیری به استحقاق نبود و سلطان محمود غزنوی از برای وقوف احوالات مملکت آن کار را به مردم بی وقوف فرموده بود و چون آن جماعت را پر وقوف نبود آن مهم در غایت اشکال می نمود تا آنکه روزی سلطان محمود از لشکر و حشر جدا افتاده تنها بدان قریه رسید خواجه حسن میمندی را دید که با جمعی از خدما و غلامان مست چنان که عادت مستان است با او زبان به طرز هندویان گشاده و خواجه حسن در برابر ایستاده و ایشان به الفاظ لطیف خوب و عبارات مرغوب او را نوازش می کنند سلطان محمود را صفت او به غایت خودش نمود و چون نظر خواجه حسن میمندی بر سلطان محمود غزنوی افتاد سلطان را به علم فراست شناخته زمین خدمت ببوسید و سلطان را به خانه ی خود طلبید و در مقام بندگی و خدمت ایستاد سلطان محمود که آن حال ازو مشاهده نمود متعجب گردید و با خود گفت که در چنین قریه ای [و] روستایی آدمی بدین حسن اخلاق و فراست تمام غریب است سلطان محمود غزنوی خواست که در حق او انعامی کند، از خواجه حسن پرسید که مال این قریه چه مبلغ تواند بود.

فهرست

با یاد دوست گزارش نو معرفی قهرمانان و شخصیت های کتاب مقدمه ی نویسنده آغاز داستان هفت کشور و تاریخ سلاطین بحر و بر حکایت فرهنگ و شباهنگ حکایت حسن و طالب حکایت حکایت قصه ی مراد و داعی حکایت سکندر و آب زندگانی حکایت کیخسرو و ملک شام حکایت حکایت همای قصه  و داستان ملک زاده ی یمن حکایت ضحاک و ماران و پادشاهی فریدون منزل اول  خدمت حکایت سلطان ابراهیم ادهم منزل دوم  در صفت ادب حکایت مرتبه یافتن سلطان ابراهیم ادهم حکایت منزل سیم در صفت حلم و نتیجه ی آن قصه و پادشاهی سلیم و احوال آن منزل پنجم  در صفت صلاح حکایت نامجوی و کامجوی منزل ششم در صفت قول راست حکایت نعیم و منعم منرل هفتم در صفت افعال نیکو و نتیجه ی آن حکایت عبدالمومن کشور اول در صفت رعیت پروری و تاریخ سکند ذوالقرنین و قصه ی دارا و بستن سد یاجوج و ماجوج و اسامی بلاد آن کشور قصه ی دارا و اسکند ذوالقرنین مسافت اول در آنچه پادشاهی را باید و تاریخ پادشاهی فیروزین یزدجرد و پادشاهی هرمز و جنگ بهرام چوبین ملک ترک و پادشاه شدن خسرو پرویز حکایت حکایت ملک غور و سلطان مسعود حکایت قصه ی فیروز و ملک هیاطله کشور دوم در پیدا شدن قضات و صفت علما و تاریخ پادشاه شدن شدید و شداد و اسامی بلاد آن کشور حکایت قاضی و زاهد حکایت شدید و قاضی مسافت دوم در صفت علو همت و اعتقاد و حق نمک نگاه داشتن و تاریخ پادشاهی اسمعیل سامانی و لیث صفار حکایت عبدالحمید حکایت پادشاهی سامان حکایت پادشاهی لیث صفار کشور سیوم در ضبط و ربط و سیاست و بیان هزیمت کردن افراسیاب از زوبن طهماس و پیدا شدن ایام عید و خطبه خوان ملوک و تاریخ پادشاهی منوچهر و فریدون و صفت طوفان نوح و اسامی بلاد آن کشور و غیره حکایت افراسیاب و زوبن طهماس حکایت ملک حبشه حکایت پادشاهی منوچهربن مشحور حکایت حضرت نوح پیغمبر -علیه السلام- و پسرش مسافت سیوم در صفت پیدا شدن آسمان ها و زمین ها و بهشت و دوزخ و عجایب و غرایب عالم و پادشاهی هوشنگ و ترتیب اسباب سلطنت حکایت در صفت آفرینش عالم حکایت قصه هوشنگ ابن سیامک کشور چهارم در نگاه داشتن خاطرها و مرتبه یافتن سطان سنجر ماضی رحمه الله علیه و اسامی بلاد آن کشور حکایت مرتبه یافتن سلطان سنجر ماضی رحمه الله علیه مسافت چهارم در صفت فراست زنان و قصه ی حضرت سلیمان و حکایت بلقیس و تاریخ پادشاهی شاپوربن اردشیر و حکایت نصیره حکایت نصیره و شاپوربن اردشیر حکایت حضرت سلیمان پیغمبر (ع) و بلقیس کشور پنجم در باب قضا و قدر و تاریخ سلطان ابراهیم ادهم و اسامی بلاد آن کشور قصه ی تولد یافتن سلطان ابراهیم ادهم مسافت پنجم در صفت منشیان صاحب کمال و احوال مباشران و عمال اعران حکایت فریدون و بخت آرای حکایت آصف بن برخیا و حضرت سلیمان قصه ی نظام الملک و حکایت سلطان ملکشاه حکایت خواجه ابوزرجمهر حکیم کایت و قصه ی روشن رای وزیر حکایت خواجه حسن میمندی و سلطان محمود غزنوی حکایت مانی نقاش حکایت استاد نقاش و استاد زرگر حکایت سلطان محمود غزنوی مسافت ششم در بیان سوالات صحیفه که جبرئیل (ع) به انگشترین مملکت به حضرت داود-علیه السلام - آورد و حضرت سلیمان علیه السلام جواب گفته انگشترین را تصرف نمود حکایت حضرت سلیمان پیغمبر (ع) شراب و خاتمه ی کتاب حکایت پادشاهی جمشید حکایت آفرینش حضرت آدم-علیه السلام-و قصه ی هاروت و ماروت فهرست ها 1فهرست اشعار متن 2فهرست اشخاص و تیره ها (اساطیری، داستانی، تاریخی) 3فهرست نام اشخاص برساخته 4فهرست نام جاهای جغرافیایی 5فهرست نام های جغرافیایی برساخته 6فهرست کتاب های مذکور در متن 7فهرست لغات و ترکیبات 8 فهرست اسامی منازل سفر عرفانی

نویسنده: فخری هروی انتشارات: چشمه