کتاب مقدمات نوروسایکولوژی | داود معظمی

درباره‌ی کتاب مقدمات نوروسایکولوژی معظمی

همواره ارتباط قوی بین مغز و روان  انسان وجود دارد و علل رفتارهایی که به روان باز می‌ گردند را می توان در مغز جستجو کرد. نوروسایکولوژی یا عصب روانشناسی یکی از شاخه‌های روانشناسی است که به مطالعه عملکرد مغز و فعالیت های آن در فرآیندهای روانی می‌پردازد و هدف اصلی آن درک رفتارهای روان شناختی مغز است.

عصب روانشناسی از روی علائم رفتاری و مکانیسم‌های مسئول، رفتارها و آسیب های مغزی را شناسایی می کند. این رشته زیر شاخه های مختلفی دارد که از جمله آنها می‌ توان: نوروسایکولوژی آزمایشگاهی،  رفتاری و بالینی را نام برد؛ هر یک از این زیر شاخه ها به مطالعه یک موضوع تخصصی می ‌پردازند برای مثال نوروسایکولوژی شناختی به مطالعه شناخت (تفکر) انسان ها می پردازد. کتاب "نوروسایکولوژی" در 21 فصل مقدمات و موضوعات اصلی عصب روانشناختی را بیان می کند که عبارتند از:

1- ساختمان، کارکرد و زیست شیمی سلول عصبی: سلول عصبی یا نورون از سه قسمت تشکیل شده است: یک جسم سلولی، چند رشته گیرنده اطلاعات به نام دندریت و معمولاً یک رشته برای انتقال پیام به نام اکسون.  از طریق دندریتها، هر نورون با هزاران نورون دیگر در ارتباط است و بوسیله آنها ممکن است تحریک یا مهار شود.

واکنش نورون در هر زمان به جمع جبری این تحریکات یا بازدارای ها  بستگی دارد که در نهایت به تحریک جسم نورون یا عدم تحریک آن  منجر می شود. چنانچه جسم  نورون تحریک می شود جریان تحریک به اکسون و از طریق آن به نورون های بعدی انتقال خواهد یافت. نورون یا نورونها بعدی نیز خود به جمع جبری تحریکی که از این نورون و سایر نورونها گرفته اند پاسخ خواهند داد و این مجموعه تشکیل دهنده یک مدار مغزی است که کارکرد معینی انجام می دهد...

 2- دستگاه عصبی ساختمان کارکرد و آسیب شناسی: دستگاه عصبی متشکل از دو قسمت است: دستگاه عصبی مرکزی و دستگاه عصبی محیطی؛ دستگاه عصبی محیطی بیشتر شامل دندریت ها و اکسون های نورونهایی است که جسم سلولی آنها در دستگاه عصبی مرکزی قرار دارد. دندریتها مربوط به نورونهای حسی اند که اطلاعات مورد نیاز دستگاه عصبی مرکزی را تامین می کنند و اکسون ها مربوط به اعصاب حرکتی یا فرمان دهنده که دستورها را به هدفهای مختلف می برند.

دستگاه عصبی مرکزی علاوه بر جسم نورونهای حسی و حرکتی شامل تعداد بسیار زیادی نورون و رشته های ارتباطی بین این نورونهاست. اطلاعات بسیار زیادی به طور دائم از خارج و داخل بدن به وسیله گیرنده های حسی به طرف دستگاه عصبی مرکزی در جریان است که پس از دریافت تجزیه و تحلیل شده، در صورت نیاز، پاسخ و واکنش لازم به وسیله نورونهای حرکتی به هدفهای مربوط ابلاغ می شود...

 3- قطعه پیشانی مغز: قشر ارتباطی مغز که حدود 85 درصد قشر مغز انسان را تشکیل می دهد، با ارتباط بسیار وسیع و پیچیده خود، اعمال بسیار مهمی همچون تفکر، استدلال، قضاوت، تجرید، تجزیه و تحلیل را انجام می دهد؛ هر قسمت از مغز یک عمل اختصاصی انجام می دهد و آسیب به هر یک از قسمت های آن بخشی از فعالیت های بدن را مختل می کند...

 4- قطعه آهیانه مغزی:   آهیانه در قسمت قدامی و تحتانی شامل نواحی حسی بدنی، نواحی دریافت حس ذائقه و احتمالا حس دهلیزی و یک قطعه باقی مانده است که جز قشر ارتباطی محسوب می شود. قطعه باقی مانده گذشته از همکاری با قشر ارتباطی سایر نواحی و انجام کارهای مغز، اعمالی را نیز به صورت اختصاصی انجام می دهد‌...

 5- قطعه پس سری مغز: کار اختصاصی قطعه پس سری مغز دریافت، تجزیه و تحلیل اطلاعات بینایی است. دریافت نور در شبکیه چشم با سلولهای مخروطی و استوانه ای انجام می شود. سلولهای مخروطی آستانه تحریک بالاتری داشته، با نورهای شدیدتر تحریک  می شوند و دید دقیق و رنگی به عهده آنهاست. سلول های استوانه ای با نورهای ضعیف تحریک می شوند و دید در شرایط نور کم و تاریکی را تامین می کنند...

6- قطعه گیجگاهی مغز: قطعه گیجگاهی مغز محل دریافت حسهای شنوایی، بویایی، احشایی و احتمالا حس دهلیزی است. قشر ارتباطی این قطعه مربوط به پردازش و ذخیره اطلاعات حسهای مذکور به علاوه حس بینایی است. مرکز حسی تکلم نیز در این قطعه قرار دارد. به علاوه قسمت هایی از دستگاه کناری در قطعه گیجگاهی قرار دارد و به همین لحاظ این قطعه با دستگاه عاطفی مغز (عواطف و رفتار جنسی) و دستگاه ضبط و یادآوری خاطرات مغز ارتباط وسیعی دارد.

 7- قطعه گفتاری مغز: برای گفتار دو مرکز در قشر مغز وجود دارد: یکی مرکز (حسی) تکلم در قسمت خلفی فوقانی قطعه گیجگاهی که منطقه یا ناحیه ورنیکه نیز نامیده می شود و دومی مرکز (حرکتی) تکلم که در قسمت خلفی تحتانی قطعه پیشانی است و به آن ناحیه بروکا می گویند. مرکز حسی تکلم محل درک کدهای کلامی و مرکز حرکتی تکلم محل بیان کلام است. در 95 درصد اشخاص این مراکز در نیمکره چپ مغز واقع شده اند. در بیش از نیمی از نوزادان ناحیه ورنیکه مغز در نیمکره چپ تا 50 درصد بزرگ تر از نیمکره راست است...

 8- دستگاه کناری و هیپوتالاموس:  دستگاه کناری، دستگاهی است ابتدایی و نیمه خودکار که مسئول عواطف و رفتار جنسی می باشد. وجه تسمیه آن این است که در (حاشیه) مغز واقع می باشد؛ یعنی اگر به سطح خارجی مغز بنگریم مانند سطح یک کره کناره و لبه ای نمی بینیم، ولی به سطح داخلی  هر یک از نیمکره ها نگاه کنیم به کناره ای می رسیم که قسمت قشریی (دستگاه کناری) یا حاشیه ای یا همان دستگاه لیمبیک است...

9- تالاموس: تالاموس که با زبان فارسی (لایه های دیدگاهی) ترجمه شده است، مجموعه نورونهایی است به شکل تخم مرغ که در دو طرف بطن سوم و پائین بطنهای جانبی قرار گرفته است. تالاموس با دستگاه های حسی، دستگاه حرکتی، دستگاه تعادلی، دستگاه کناری، دستگاه ضبط مغز و دستگاه بیدار نگهدارنده  مغز در ارتباط است و در تمام این اعمال دخالت موثر دارد...

10- هسته های قاعده مغز: مجموعه ای از نورونها در زیر قشر مغز در داخل ماده سفید قرار دارند که از این مجموعه در مورد تالاموس، هیپوتالاموس و دستگاه کناری قبلا صحبت شد. بقیه هسته های این ناحیه به حرکت اختصاص دارند که مجموعا هسته های قاعده مغز نامیده می شوند. در خارج تالاموس و در زیر بطنهای جانبی تا نزدیک هسته بادامی ادامه پیدا می کند. هسته بادامی که جزئی از دستگاه کناری نیز محسوب می شود قدیمی ترین هسته گانگلیون بازال است...

11- مخچه... 12- ساقه مغز... 13- نخاع... 14- دستگاه عصبی محیطی... 15- دستگاه حرکتی... 16- دستگاه حسی... 17- حافظه... 18- خواب... 19- برخی بیماری های نورولوژیک که از نظر روان شناسی اهمیت خاص دارند... 20- وسایل کمک تشخیصی (پاراکلنیک)... 21- شناخت روان می باشند.

کتاب مقدمات نوروسایکولوژی به نویسندگی داود معظمی در انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

فهرست

1- ساختمان، کارکرد و زیست شیمی سلول عصبی طرز کار سلول عصبی (فیزیولوژی) پرده های مغز ارتباط سلول های عصبی 2- دستگاه عصبی: ساختنان، کارکرد و آسیب شناسی ساختمان کلی دستگاه عصبی دستگاه عصبی محیطی قشر جدید مغز 3- قطعه پیشانی مغز ضایعات قطعه پیشانی مغز کار کرد اختصاصی قطعه پیشانی مغز  4- قطعه اهیانه مغز  کارکرد اختصاصی قطعه اهیانه مغزی ضایعات قطعه آهیانه مغزی 5- قطعه پس سری مغز کارکرد اختصاصی قطعه پس سری مغز ضایعات راه بینایی 6- قطعه گیجگاهی مغز  کارکرد اختصاصی قطعه گیجگاهی مغز ضایعات قطعه گیجگاهی 7- قطعه گفتاری مغز مرکز حرکتی تکلم مرکز حسی تکلم انواع دیگر اختلالات تکلم  8- دستگاه کناری و هیپوتالاموس دستگاه کناری کارکرد دستگاه کناری هیپوتالاموس ساختمان هیپوتالاموس 9- تالاموس ساختمان تالاموس کارکرد تالاموس ضایعه تالاموس هسته های قاعده مغز ساختمان هسته های قاعده مغز پردازش موازی در هسته های قاعده مغز 10- ضایعات هسته های قاعده مغز 11- مخچه ساختمان مخچه عملیات مخچه عملیات پیشخورد یادگیری حرکات ضایعات مخچه 12- ساقه مغز پایه های مغزی پل مغزی پیاز مغز تیره ضایعات ساقه مغز 13- نخاع ساختمان و کارکرد نخاع ضایعات نخاع 14- دستگاه عصبی محیطی توزیع حسی و حرکتی اعصاب مغزی قسمت نباتی دستگاه عصبی محیطی دستگاه حرکتی راه هرمی ضایعه راه هرمی هسته قرمز راه خارج هرمی نحوه منقبض شدن عضله ضایعات عضله 16- دستگاه حسی حسهای عمومی حسهای پوستی و زیر پوستی حسهای اختصاصی حس بینایی حس دهلیزی حس شیمیایی 17- حافظه  بررسی بالینی حافظه نحوه ضبط و ذخیره حافظه ضایعات حافطه 18- خواب  فیزیولوژی خواب تغییرات خواب در سنین مختلف خواب در حیوانات اختلالات خواب 19- ایمنی شناسی  20- برخی بیماریهای نورولوژیک که از نظر روان شناسی اهمیت خاص دارند  صرع علت علائم صرع عقب ماندگی ذهنی اوتیسم اختلالات روانی عضوی دلیریوم دمانس  21 - وسایل کمک تشخصی (پاراکلینیک)  توموگرافی میلوگرافی نوار مغزی ضایعه موضعی مغزی انواع صرعها پتانسیل برانگیخته پتانسیل برانگیخته بینایی مگنتو آنسفالو گرافی تحریک مغناطیسی قشر مغز دوپلر سر نوار عضلانی ضایعات عضله اسکن پِت بیوفیدبک  22- شناخت روان فیزیک زیر اتمی هولوگرافی میدان شکل ساز

• نویسنده: دکتر داود معظمی
• انتشارات: سمت