کتاب معماری ایران و جهان در سپهر فرهنگ ایران

کتاب معماری ایران و جهان در سپهر فرهنگ ایران تألیف دکتر رضا نوری شادمهانی توسط انتشارات مهکامه به چاپ رسیده است.

در کتاب حاضر درباره معماری ایران، از عصر نوسنگی تا اواخر قاجار صحبت شده است؛ هدف این کتاب، ارائه شناختی دقیق از تاریخ درازدامن انواع بناهای ایران است. اما یادآوری این مطلب لازم است که شناخت تاریخی ارائه شده، فقط ویژگی های فنی ساختاری و تزییناتی ابینه را دربرنمی گیرد؛ بلکه بعضا شواهدی از باستان شناسی، مردم شناسی و تاریخ نیز دخیل می باشند. زیرا چنانچه اشاره شد بنا فقط محل نیست بلکه هم زمان، رخداد و نشانه نیز محسوب می شود. همچنین این کتاب در درجه نخست برای استفاده دانشجویان رشته های وابسته به جهانگردی به نگارش درآمده است، اما در نوشتن مطالب و به کارگیری اسناد دیداری، به ریشه ها، دگرگونی ها و مفاهیم برخاسته از معماری ایران نیز پرداخته ایم.

فهرست

فصل اول: از آسمان اسطوره تا زمین تاریخ شهر اورارتویی شهرهای مانایی شهرهای مادی شهرهای هخامنشی شهرهای اسلامی فصل دوم: رو به سوی آسمان معبد مهرکده کلیسا آتشکده مسجد محراب منبر مقصوره مناره مسجد جامع ورامین مسجد گوهرشاد مسجد امام (شاه) اصفهان مسجد امام (شاه) تهران فصل سوم: در جستجوی جاودانگی آرامگاه ها در اعصار پیش از اسلام آرامگاه ها در دوره ی اسلامی آرامگاه امیران سامانی فصل چهارم: حال در خانقاه و قال در مدرسه کاخ ها و سرای دولت مردان خانه های دانش وران کتاب فروشی ها و رواقی ها رباط ها خانقاه مدارس مدرسه ی نظامیه ی خرگرد مدرسه ری ویژگی های فضای معماری مدارس مدرسه امامی مدرسه غیاثیه خرگرد مدرسه ی چهار باغ یا مدرسه ی سلطانی مدرسه و مسجد سپهسالار فصل پنجم: شاخه های تَر در بهار جان نام گذاری گاه نگاری ساختار باغ ایرانی سروستان چهل ستون اصفهان نام گذاری ساختار و تزئینات نقاشی ها باغ شاهزاده ماهان فصل ششم: در پیچاپیچ راسته های زندگی ریشه شناسی واژه ی بازار انواع بازار پیشینه ی بازار عناصر تشکیل دهنده ی بازار راسته ها چهار سوق حجره سرا تیمچه قیصریه دالان بازار تبریز فصل هفتم: در امتداد روز تا سکوت شب وجه تسمیه سیمای تاریخی کاروان سرا فضاهای کالبدی کاروان سرا کاروان سراهای پوشیده ی مناطق کوهستانی کاروان سراهای کرانه ی پست خلیج فارس کاروان سراهایی با میان سرای مرکزی کاروان سراها با تالار ستون دار کاروان سراهایی با طرح متفرقه عملکرد کاروان سرا کاروان سرای دیرِگچین فصل هشتم: در پناه بلندای دیوارها معمار ی دژهای ایران نمای خارجی دژهای کوهستانی قلعه دختر فیروزآباد قلعه الموت فصل نهم: خنکای آب بر شعله های آتش موقعیت حمام در بافت شهر ساختار کالبدی حمام نحوه ی استفاده از حمام حمام و جامعه حمام گنجعلی خان فصل دهم: رسیدن به آن سوی فاصله ها پل و پل سازی در ایران پیش از اسلام پل و پل سازی در ایران اسلامی کاربردهای پل نحوه ی ساخت پل آب بُرها بدنه پل جان پناه میل راهنما کتیبه تریینات پل دزفول پل بند امیر پل شهرستان پل الله وردی خان فصل یازدهم: قلبی باز به سوی آسمان شکل کالبدی خانه های کویری اصل بهره گیری از مواهب طبیعی مانند: آسمان، آفتاب، آب و باد اصل هم جواری و نزدیکی فعالیت های سازگار اصل دوری و  تمایز فعالیت های ناسازگار اصل حفظ سلسله مراتب فعالیت ها و فضاها اصل بهره گیری از عناصر آمودی فصل دوازدهم: دوستی با طبیعت آب انبار آب انبار های میان راهی آب انبارهای قلعه ای آب انبارهای بیابانی آب انبارهای خصوصی آسیاب کبوتر خانه فصل سیزدهم: معماری جهان در سپهر فرهنگ ایران مصر یونان ایتالیا بغداد اسپانیا مدینه الزهرا الحمراء ترکیه هند مجتمع یشیل

برشی از متن کتاب

نوشتیم که در سرزمین ایرانِ بزرگ، کم تر شهری را سراغ داریم که استحکاماتی نداشته باشد. وجود ارگ (کهن دژ) شهرستان و حومه که با باورهای سترگ و برج های بلند محصور می شدند، نمایی چون دژ (قلعه) به شهرستان های ایران می بخشید. این نمای دژگونه نباید ما را دچار خطا سازد که شهر را در میان دژها طبقه بندی نماییم، چرا که دژ از جنبه های کارکردی با شهر متفاوت است. استحکاماتی که برای پادگان نظامی، راهداری، زندان، انبار ذخایر و مهمات جنگی یا برای حفظ اشیاء گران بها ساخته می شد را با نام دژ یا قلعه می خوانند. از این منظر، دژها حتی از قلعه های مستحکم و اقامت گاه های محصور خان ها و رؤسای محلی که در سراسر نواحی ایران ساخته می شدند نیز، قابل تمایز هستند. این نوع استحکامات را میتوان به دو دسته تقسیم نمود: 1) دژهای جلگه ای 2) دژهای کوهستانی. قلعه هایی که در دشت، برای محافظت ازکاروان ها و یا برای استفاده ی سربازان بنا می شد، عموماً طرح هندسی مشخص داشتند و دارای نقشه های مربع، مستطیل، چندضلعی و مدور بودند. (معماری دژهای ایران)

نویسنده: دکتر رضا نوری شادمهانی انتشارات : مهکامه