کتاب مالیه عمومی - توکلی

کتاب مالیه عمومی تألیف دکتر احمد توکلی توسط انتشارات سمت به چاپ رسیده است.

اقتصاد بخش عمومی یا مالیه عمومی تلاشی اثباتی و هنجاری است درباره نقش دولت در اقتصاد و قلمرو آن، مطالعه مناسبات بین بخش خصوصی و بخش عمومی و تعیین مرز مناسب برای هر کدام  در پی توصیه سیاست هایی است که به کارایی کل اقتصاد و عدالت اجتماعی و حصول سایر اهداف مرتبط منجر می گردد. امروزه با بروز نارساییهای بازار در تامین کارایی، عدالت و سایر ارزشهای انسانی، نقش دولت به تدریج در زمینه اقتصاد و بسترسازی های اولیه در این زمینه پررنگ تر شده است.

در کتاب "مالیه عمومی" ابتدا نقش اقتصادی دولت ارزیابی می شود و سپس به دنبال آن قلمرو اقتصاد بخش عمومی تحلیل و تبیین می گردد و در خلال بحث، سهم دولت در اقتصاد و نیز تعریف مالیه عمومی مورد بررسی قرار می گیرد. نویسنده در بخش های بعدی تعیین ملاک برای ارزیابی کارکرد بازار و دولت را مرکز توجه خود قرار داده و اقتصاد بازار و دولت را تشریح و مورد قیاس قرار می دهد. خواننده در کتاب مالیه عمومی با نقش های مختلف دولت در قانون اساسی، نقش قانون گذاری، نقش ثبات بخشی، تخصیصی، عدالت خواهی و هدایتی آشنا خواهد شد. همچنین می آموزد که با شکست بازار چه مرجعی باید جایگزین شود و یا سیاستمداران و رای دهندگان در موقعیت بحرانی چه تصمیماتی را اتخاذ می کنند، چرا دولت شکست می خورد، چرا دولتها بودجه بندی می کنند و سیر اندازه بودجه دولت در جهان و ایران چگونه است. در بخشی از این کتاب نویسنده مواردی از ناکارآمدی نظام مالیاتی موجود را مورد بررسی و نقد قرار می دهد و در نهایت با بیان بخشی از نامه امام علی (ع) به مالک اشتر، به تبیین روش ایشان در حوزه مالیات و عدالت پرداخته است.

این کتاب حاوی اطلاعات و نکات مهمی می باشد که دوستداران عرصه سیاست و اقتصاد و همچنین دانشجویان این رشته میتوانند از آن بهره جویند.

 

فهرست

فصل اول: کلیات مقدمه دولتها از نظر اقتصادی چه اهمیتی دارند؟ اقتصاد بخش عمومی به چه می پردازد اقتصاد بازار- اقتصاد دولت فصل دوم: شکست بازار ضرورت بخش عمومی مقدمه کارایی اقتصادی آیا بازار همیشه کارا عمل می کند؟ کالای عمومی بی ثباتی اقتصادی فصل سوم: نقش اقتصادی دولت مقدمه نقشهای دولت ابزار ایفای نقش و هزینه آن خلاصه و نتیجه گیری فصل چهارم: دولت در قانون اساسی جمهوری اسلامی مقدمه نقشهای مختلف دولت در قانون اساسی خلاصه و نتیجه گیری فصل پنجم: بخش عمومی چگونه تصمیم می گیرد؟ مقدمه با شکست بازار چه مرجعی باید جایگزین شود؟ نظریه انتخاب عمومی خلاصه و نتیجه گیری فصل ششم: شکست دولت؛ چاره چیست؟ مقدمه چرا دولت شکست می خورد؟ شکست دولت در تامین عدالت و ارتقای اخلاق و ارزشها سرانجام مردم سالاری لیبرال؛ حاکمیت اقلیت محدود راه نجات: اقتصاد و سیاست اخلاقی؛ مردم سالاری دینی راههای فنی: تحلیل هزینه - فایده اجتماعی خلاصه و نتیجه گیری فصل هفتم: بودجه؛ مخارج دولت مقدمه چرا دولتها بودجه بندی می کنند؟ اصول بودجه سیر اندازه بودجه دولت در جهان و ایران ترکیب بودجه خلاصه و نتیجه گیری فصل هشتم: بودجه؛ منابع و عملکرد مقدمه طبقه بندی منابع دولت در آمدها فروش دارایی سرمایه ای و ثروت بیعی وام گیری فروش سهام و اسناد بدهی کسری بودجه خلاصه و نتیجه گیری فصل نهم: مقدمه تعریف انواع و هدف مالیات اصول مالیات ضوابط نظام مالیاتی مناسب خلاصه و نتیجه گیری فصل دهم: مالیات چند مبحث مهم دیگر مقدمه بار مالیاتی- تعلق مالیاتی کارایی یا عدالت مالیات در ایران نگاهی به روش امام علی علیه السلام خلاصه نتیجه گیری فهرست جدولها: جدول1-6: معمای دو زندانی جدول1-7: نسبت بودجه عمومی دولت به تولید ناخالص داخلی به قیمتهای جاری جدول2-7: اعتبارات هزینه ای و تملک دارایی سرمایه ای و سهم آنها از ... جدول1-8: دریافتهای بودجه کل کشور بر اساس طبقه بندی قدیم 1380 جدول 2-8: خلاصه منابع بودجه کل کشور 1381 جدول 3-8: اجزای درآمد عمومی دولت 1386 جدول 4-8: تراز عملیاتی دولت خلاصه درآمدها و هزینه ها 1386 جدول5-8: کسری عملیاتی بودجه عمومی دولت 1381-1386 جدول 6-8: داد و ستد دارایی مالی وام گیری و داد و ستد سهام و ... جدول 1-9: مالیات بر مصرف فرضی از جهت عدالت عمودی جدول 1-10: طبقه بندی درآمد مالیاتی 1386 عملکرد فهرست شکلها: شکل 1-2: منفعت کل اجتماعی و منفعت نهایی اجتماعی از مصرف کره شکل2-2: هزینه کل اجتماعی و هزینه نهایی اجتماعی در تولید کره شکل 3-2: نقطه کارای تولید کره شکل4-2: نقطه کارای کل اقتصاد شکل 5-2: شدت تمرکز در برخی صنایع ایالات متحده امریکا 1992 شکل 6-2: ناکارایی بازار انحصاری شکل 7-2: هزینه خارجی و تولید ناکارا شکل8-2: منافع خارجی و تولید ناکارا شکل 9-2: نسبت کارایی با عدالت شکل 10-2: جمعیت زیر خط فقر در امریکا 2000-2006 شکل 11-2: نابرابری فزاینده در امریکا شکل12-2: نابرابری فزاینده در جهان 1820-2005 شکل 13-2: نابرابری کاهنده در ایران 1367- 1384 شکل 1-7: نسبت هزینه دولت به GDP در کشورهای صنعتی 1990 شکل 2-7: روند نسبت بودجه عمومی دولت به تولید ناخالص داخلی 1381- 1386 شکل 3-7: هزینه های جاری و عمرانی بودجه عمومی دولت 1381- 1386 شکل 4-7: سهم اعتبارات عمرانی در بودجه عمومی دولت ایران 1381- 1386 شکل 5-7: طبقه بندی عملیاتی شکل 1-8: سهم اجرای درآمد عمومی دولت 1386 شکل 2-8: روند سهم کسری عملیاتی از اعتبارات هزینه ای 1381-1386 شکل 3-8: سهم نفت در تامین منابع بودجه عمومی دولت 1380-1386 شکل4-8: روند صعودی مصرف گازوئیل و بنزین در ایران 1380-1386 شکل 5-8: اثر کاهش درآمد نفتی بر هزینه های عمرانی 1362 1368 1372 1378 شکل6-8: بدهی دولت و بخش دولتی به بانک مرکزی و نظام بانکی 1378-1386 شکل 1-9: نرخ مالیاتی تصاعدی ثابت شکل 2-9: منحنی ارتباط نرخ مالیات و درآمد مالیاتی شکل 3-9: فراز مالیاتی به قیمت ثابت 1338-1378 شکل 1-10: بار اضافی مالیاتی با اثر رفاهی مالیات شکل 2-10: تعلق مالیاتی شکل3-10: فرق تعلق مالیاتی در کالای ضروری و تجملی شکل 4-10: ارتباط بهره وری با بهداشت و نیروی کار شکل 5-10: نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی ایران 1381- 1386 شکل 6-10: تغییرات سهم مالیاتهای مستقیم و غیر مستقیم 1381- 1386 شکل7-10: سهم مالیاتهای مختلف در درآمد کل مالیاتی 1381

برشی از متن کتاب

نگاهی به روش امام علی علیه السلام برای آشنایی مختصری با جنبه های نظری و سیره عملی اسلام در امر مالیات، نامه بیست و پنجم نهج البلاغه که امام علی علیه السلام آن را خطاب به ماموران جمع آوری مالیات نگاشته است، و نیز بخشی  از نامه مالک اشتر که هنگام نصب آن بزرگوار به حکومت کشور مصر نگاشته شده است، در اینجا نقل می شود. دقت در همین دو سند، هر دانش پژوه و انسان منصفی را به اعجاب وا می دارد. تکریم انسان، احترام به حقوق انسانها، رعایت عدالت حتی درباره چهار پایان، دقت در حفظ اموال عمومی، مدارا با مردم، تاکید بر رشد و آبادانی ، پافشاری بر همدوش ساختن کارایی و عدالت، اصرار بر رشد محبت بین حاکمیت و ملت، اعتماد به مردم، دقت در تربیت دینی ماموران مالیاتی  و مالیات دهندگان، افزایش کارایی منابع مالیاتی و دقت در امانتداری کارگزاران ، دقایقی است که در این دو نامه در امر مالیات و مالیات ستانی ، در مکتب امیر مومنان بر آن تاکید می شود. اموری که بشر چهارده قرن پس از صدور این نامه ها به بخشی از آنها رسیده است. تکیه بر ضوابط دینی که در قرآن و سنت پیامبر و امامان علیهم السلام آمده است. همراه با بهره گیری از تجربه های بشری، راه روشنی برای اصلاح وضع کشورمان پیشروی ما می گشاید.

• نویسنده: دکتر احمد توکلی
• انتشارات: سمت