کتاب قهرمانان ملی ایران | عبدالرفیع حقیقت (جلد اول)

درباره ی کتاب قهرمانان ملی ایران جلد 1

تاریخ، همواره با تاریخ‌سازان زنده است و چنانچه قهرمانان و عاملان اصلی حادثه‌ای خلق نکنند و کاری از پیش نبرند، تاریخ هم الزاماً به سکوت روی آورده و حرفی برای گفتن نخواهد داشت، تمام وقایع تاریخی که در آن‌ها افراد حرف اول را می‌زنند، برآمده از شخصیت‌های قهرمانی و اسطوره‌ای است که گاه جنبه‌ی مثبت و گاه جنبه‌ی منفی آن‌ها بارزتر از دیگر خصائص انسانی‌شان نمایان می‌شود. هر چند این قهرمانان مانند سایر انسان‌ها دارای روحیات و احساسات، خلق و خوی و رفتارهای بشری هستند، اما توانسته‌اند در رخدادها و اتفاقات بزرگ اجتماعی، خود را نشان دهند و از خود نامی به نیکی یا بدی بر جای گذارند. تاریخ‌نویسان نیز با ثبت این اعمال و وقایع این اتفاقات را به نسل‌های بعد انتقال داده و در این امر نقش پررنگی را دارا هستند؛ اما برخی از تاریخ‌نگاران برخود فرض می‌دانند تا چهره‌ی اسطوره‌ها را بنا به دینی که بر جامعه و ملت دارند، به افراد بشناسانند و از این رو اقدام به نگارش کتاب یا کتاب‌هایی نموده‌اند. در همین راستا عبدالرفیع حقیقت که پس از تألیف و گردآوری آثاری در زمینه‌ی تاریخ، متوجه درخشندگی این چهره‌ها در طول تاریخ شده است، و لزومی که در آگاهی ایرانیان نسبت به سرنوشت قهرمانان ملی احساس نموده، تا آنان را از رشادت‌ها، ازخود گذشتگی‌ها و شهامت‌های این اسطوره‌ها مطلع سازد؛ کتاب «قهرمانان ملی ایران» را در سه جلد تألیف نموده و در آن شرح حال و قهرمانی تمام افرادی را که به نوعی در سرنوشت این مرز و بوم دخیل بوده‌اند را گنجانده است. در جلد اول این مجموعه، سرگذشت‌ها و تاریخ دوره‌ای را بیان نموده که با مبارزات کاوه‌ی آهنگر آغاز شده و تاریخ این برهه از ایران باستان را گاه به نثر و گاه به نظم (از شاعران نامداری چون فردوسی)، به تصویر می‌کشد. از فریدون و مردم‌دوستی‌اش تا قهرمانی‌های آرش کمان‌گیر و هفت‌خان رستم سخن‌ها رانده و سورنا و جان‌فشانی‌هایش را بازگو می‌کند. علاوه بر تاریخ قهرمانان ایران‌باستان، قهرمانان دینی و گوشه‌هایی از دلاوری‌های اسطوره‌ها را در این زمینه بیان کرده و جنگ‌ها و اتفاقات مهمی که در حکومت مسلمین با ایرانیان مسلمان گره خورده را شرح داده و از توطئه‌چینی‌های سودجویان که چطور باعث از بین رفتن فرزندان این مرز و بوم شده یا اتحادی که رمز پیروزی‌های بسیار گشته، داستان‌ها و سرگذشت‌ها بیان می‌کند. از ویژگی‌هایی که می‌توان برای این کتاب برشمرد، علاوه بر متن روان و ساده‌ی آن که برای همگان قابل فهم و درک است؛ ارجاعاتی است که در پائین صفحه داده شده تا هم متنی مستند ارائه شود و هم دسترسی مخاطب برای پژوهش‌های بیشتر در آن زمینه‌ی خاص آسان‌تر بنماید.

برشی از متن کتاب

رستم پسر زال، پهلوانی مشهور از اهالی زابلستان که قهرمان ملی ایران در دوران باستان است. نام پهلوان داستانی ایران که جنگ‌ها و دلاوری‌های او در شاه‌نامه آمده و او را رستم دستان و رستم زال نیز گویند. وی پهلوان معروف از سرداران لشکر کیکاوس است که روستم و رستهم و روستهم نیز گفته‌اند. گاهی او را رستم زال و گاهی رستم دستان و گاهی رستم زابلی و زاولی گویند. در شاه‌نامه حکیم ابوالقاسم فردوسی و دیگر متن‌های فارسی رستم را با صفت‌های زیر یاد کرده‌اند: رستم پهلوان، رستم پیلتن، رستم تیز چنگ، رستم جنگ‌جو، رستم دیوبند، رستم زابلی، رستم زال، رستم زاولی، رستم سرافراز، رستم سوار، رستم شیردل، رستم شیرمرد، رستم کینه‌خواه، رستم نامدار، رستم نامور. رستم= رستهم = روستهم = روستم مرکب از دو جزء: رس = را و در دهه (بالش و نمو) (رستن و روئیدن از همین ریشه است) + تهم = تخمه. در پارسی باستان و گات‌ها و دیگر بخش‌های اوستا به معنی دلیر و پهلوان. تهمتن نیز از این ریشه است. به معنی بزرگ پیکر و قوی‌اندام و در حقیقت تهمتن معنی کلمه رستم است. بنابر آنچه نوشته شد رستم یعنی کشیده بالا و بزرگ‌تن و قوی پیکر... نام جهان پهلوان ایرانی پسر زال پسر سام. هرتسفلد رستم را با گندفر پادشاه سکستان (سیستان) یکی می‌داند... استاد هنینگ در مجله‌ی السنه‌ی شرقی... در معرفی و نقد کتاب (مذکور) هرتسفلد گوید: «سرگذشت جذاب گوندفر و قصر واقع در کوه خواجه» (سیستان) بار دیگر در سخنرانی (هرتسفلد) شرح داده شده است. ما می‌دانیم نام اروستم (قرن پنجم میلادی) چاپ و نیز سال 1914 صفحه 333 و تاریخ بی‌نام سریانی- که هوبشمان در دستور ارمنی 71 نام برده... یاد شده. این‌ها قدیمی‌ترین مواضعی هستند که نام مزبور در آن‌ها آمده و نشان می‌دهد که در قرن پنجم میلادی شکل و هیأت دو هجائی رستم معمول بوده. در هر حال احتیاجی نیست که درباره‌ی قدمت شکل روتستهم که در کتاب‌ها آمده؛ شک کنیم بلکه باید بگوییم که این کلمه حداقل به شکل لغت و صفت، بیشتر مستعمل بوده است. به نظر می‌رسد که مدارک کتبی فرضیه را که مبتنی است بر اینکه نام رستم، رابطه‌ی مستقیم با گوندفر دارد؛ رد کند و اجازه می‌دهد که فرض کنیم داستان رستم قدیم‌تر و مستقل‌از افسانه‌ی اخیر باشد. مطلبی که قابل توجه و تذکر می‌باشد، این است که بزرگترین و نام‌آورترین پهلوانان ایران در حماسه‌های ملی ایران از سیستان برخاسته‌اند. این پهلوانان از خاندان بزرگی بودند که نژادشان به جمشید می‌پیوست. جمشید هنگام فرار از ضحاک با دختر کورنک شاه زابلستان تزویج کرد و از او پسری به نام تور پدید آمد. از تور، شیدسپ و از شیدسپ، طورگ و از طورگ، شم و از شم، اشرط و از اشرط، گرشاسب و از گرشاسب، نریمان و از نریمان، سام معروف به سام یک زخم و از سام، زال و از زال، رستم...

فهرست

کاوه آهنگر  مردم‌گرائی فریدون پیشدادی آرش کمان‌گیر  رستم دستان  هفت‌خان رستم در شاه‌نامه فردوسی  سورن (سورنا) در دوره اشکانیان   جنگ کارّه یا حرّان  رستم فرخ‌زاد   جنگ مهران   جنگ قادسیه  نامه رستم فرخ‌زاد به برادرش   نامه رستم فرخ‌زاد به سعد وقاص  هرمزان  نخستین جلوه همکاری ایرانیان با علویان  تأسیس و اداره دیوان محاسبات اسلامی به دست هرمزان ایرانی   وضع تاریخ هجری قمری با کمک فکری ایرانیان   ابومسلم خراسانی   فعالیت محرمانه‌ایرانیان در خراسان   فعالیت ابومسلم ایرانی   خروج زید بن علی بن حسین بر ضد بنی‌امیه   خروج یحیی‌بن زید در خراسان  علل سقوط امویان  نهضت به‌آفرید  آئین به‌آفرید   جنگ زاب یا بانگ تاریخی سقوط دولت بنی‌امیه   دوره خلافت ابوالعباس سفاح  شهادت ابومسلم ایرانی   دسائس عباسیان بر ضد ابومسلم خراسانی  دوره خلافت ابوجعفر منصور  قتل ناجوانمردانه ابومسلم به دست منصور  دوران انقلاب و انتقام خونخواهی ابومسلم خراسانی  قیام سنباد مجوس  قیام اسحاق ترک   قیام راوندیان   قیام پرشور استاذسیس   قیام المقنع   قیام یوسف برم   طاهر ذوالیمینین   اختلاف آشکار بین امین و مأمون   خلع خلافت از محمدامین در شهرهای مکه و مدینه  محاصره شهر بغداد توسط طاهر ذوالیمینین  کشته شدن محمد امین  نفوذ عجیب فضل بن سهل سرخسی در مأمون   مرو پایتخت مورد علاقه مأمون  خروج ابونصر خارجی   قیام و خروج ابوالسرایا   اعلام ولی‌عهدی حضرت علی‌بن موسی‌الرضا (ع)  اعلام خلافت ابراهیم عموی مأمون در بغداد   شهادت فضل بن سهل سرخسی   شهادت علی بن موسی‌الرضا (ع)   ورود مأمون به بغداد و اعلام تغییر سیاست وی   طاهر ذوالیمینین حاکم جزیره و شام و مصر   طاهر خراسانی رئیس پلیس دولت مأمون   تهیه مقدمات حکومت طاهر ذوالیمینین بر خراسان   استقرار حکومت طاهریان در مشرق ایران   مرگ ناگهانی و بی‌موقع طاهر خراسانی   سال‌های آخر خلافت مأمون و مرگ او  بابک خرم‌دین   آئین خرم‌دینان   آغاز کار خرم‌دینان   جاویدان پسر شهرک   نژاد بابک خرم‌دین  افشین اسروشنی   افشین مأمور سرکوبی بابک گردید   جنگ‌های بابک و افشین  محاصره قلعه بذ   فرار بابک از قلعه بذ  آخرین تلاش‌های بابک  ماجرای دستگیری بابک   روزهای آخر زندگی بابک و مرگ دلاورانه وی   تشکیلات خرم‌دینان بعد از بابک   حماسه بابک (شعر)   مازیار طبرستانی   آغاز فرمانروایی مازیار در طبرستان   مازیار فرمانروای کل طبرستان   اختلاف آشکار بین افشین و طاهریان   قیام آشکار مازیار بر ضد خلیفه عباسی   اختلاف مازیار با عبدالله بن طاهر  عقیده و دین مازیار   جنگ بین عبدالله بن طاهر و مازیار   سازش کوه‌یار برادر مازیار بر ضد مازیار   دری سردار نام‌آور مازیار   ماجرای دستگیر شدن مازیار   کوه‌یار به سزای اعمال ناپسند خود رسید   مازیار را به نزد عبدالله‌بن طاهر بردند   اعزام مازیار به سوی عراق   افشین در صدد نابودی خلیفه   ورود قافله حامل مازیار به شهر سامره  محاکمه تاریخی افشین  اعدام مازیار فرمانروای طبرستان  اعدام افشین اسروشنی  یعقوب لیث صفار   یعقوب لیث فرمانده کل سپاه سیستان   عقیده مذهبی یعقوب لیث   آغاز فرمانروایی یعقوب لیث در سیستان   جنگ یعقوب لیث با عمار خارجی   آغاز کامیابی یعقوب لیث   تسخیر هرات به وسیله یعقوب لیث   جنگ یعقوب با سپه‌سالار خراسان   آغاز سرودن شعر پارسی   یعقوب عازم تسخیر کرمان  تسخیر فارس به دست یعقوب لیث صفار  مرگ خلیفه معتزبالله   خلافت احمد معتمد  قیام زنگیان مقیم عراق به سرداری یک نفر ایرانی   تسخیر بلخ در بخارا توسط یعقوب لیث صفار   سرکوبی و اضمحلال دولت طاهریان توسط یعقوب لیث صفار  دستگیری آخرین فرمانروای طاهری به دست یعقوب لیث صفار  شمشیر یعقوب به جای فرمان خلیفه  یعقوب لیث صفار فرمانروای کل مشرق ایران  یعقوب لیث صفار عازم گرگان گردید  فرار حسن بن زید علوی از ترس یعقوب لیث  قیام مردم چالوس بر ضد یعقوب لیث بازگشت یعقوب لیث از طبرستان عجز یعقوب لیث از مقابله با حسن بن زید علوی در طبرستان  نگرانی خلیفه معتمد از پیشرفت یعقوب لیث به سوی بغداد  تأثیر شعر حنظله بادغیسی در احمد بن عبدالله خجستانی  اختلاف آشکار بین یعقوب و برادرش عمرو لیث بار یافتن سفیران کشورهای خارجی به حضور یعقوب لیث  توطئه‌چینی دستگاه خلافت بر ضد یعقوب لیث   یعقوب لیث عازم بغداد پایتخت دولت عباسیان گردید  آغاز پیکار یعقوب لیث با خلیفه عباسی  خدعه و نیرنگ نابکارانه خلیفه معتمد در مقابله با یعقوب لیث صفار   حماسه غرورانگیز ملی ایران توسط یعقوب لیث   یعقوب لیث احیاء کننده تاریخ قدیم ایران و بنیان‌گذار اولیه شاه‌نامه فردوسی   آرامگاه یعقوب لیث   حماسه یعقوب لیث صفار (شعر)   مردآویج زیاری   طلوع آل‌زیار   ظهور مردآویج سردار نام‌آور ملی ایران  استقرار حکومت مردآویج پسر زیار  توسعه متصرفات مردآویج  کشته شدن مقتدر خلیفه عباسی   خلع قاهربالله و آغاز خلافت راضی بالله  آرزوهای ملی و مرگ نابهنگام مردآویج زیاری   معزالدوله و عضدالدوله دیلمی   گسترش متصرفات دیلمیان   حکومت محمد الیاس در کرمان  تسلط دیلمیان بر بغداد   تسخیر بغداد به دست دیلمیان   فرمانروایی عضدالدوله دیلمی   اقدامات سیاسی و نظامی عضدالدوله  رقیب و دشمن سرسخت دولت شیعه مذهب دیلمیان  کشمکش و مقابله دیلمیان و سامانیان در گرگان و خراسان  تجزیه خراسان  وفات معزالدوله   خلافت طائع   عضدالدوله فاتح پراقتدار بغداد   تجلیل خلیفه عباسی از عضدالدوله دیلمی در بغداد   آرمان مقدس دیلمیان   مرگ عضدالدوله دیلمی   سیاست دیلمیان   ستایش‌نامه منظوم قهرمانان ملی ایران (شعر)