کتاب شعاع شمس - ابراهیمی دینانی (دو جلدی)

کتاب شعاع شمس (2 جلدی) نوشته کریم فیضی بر اساس نظریات و دیدگاه های غلامحسین ابراهیمی دینانی در انتشارات اطلاعات به چاپ رسیده است.

مولانا جلال الدین محمد بلخی، از نامدار ترین شاعران ایرانی است که به زاهد و عارف مسلکی نیز شهرت دارد. مولانا را می توان به لحاظ قدرت شاعری و هم چنین معرفت، از دانشمندان عصر خود به شمار آورد. در چهل سالگی بود که با شمس تبریزی در قونیه دیدار کرد. در این هنگام مولانا شیفته ی او شد و این دلباختگی موجب تغییر مسیر شاعری او شد. برخی ابراز داشتند که شمس از سواد و دانش بی نصیب بوده، این در حالی است که در عرفان و ادبیات، دستی توانا داشته است. سرایش اشعار عرفانی از زمان دیدار شمس در جان مولانا قوت گرفت و بُعدِ معنوی وجود او، با شمس تبریزی بود که به غلیان در آمد. بنابر این ملاقات این دو با یک دیگر، ابیاتی جاودان از سوی مولانا را به یادگار گذاشته است. شفیعی کدکنی شرحی بر غزلیات مولانا معروف به شمس تبریزی را انجام داده است که بعد از آن کریم فیضی، تفسیری نو از آن را ارائه داد. به گفته ی فیضی، کتاب دکتر کدکنی پایه ی فکری برای تالیف کتاب حاضر بوده است. تفاوت اساسی این کتاب با تالیف دکتر کدکنی، در نوع تفاسیر و شرح ابیات است. تفاسیری که در این کتاب صورت گرفته، روایتی از دکتر دینانی است که به زبان امروزی و با دیدگاه منطبق بر جامعه ی معاصر نگاشته شده است. زبان این کتاب ساده و همه فهم بوده و در استدلال برخی ابیات، از دلایل علمی و اثبات شده ی روز بهره گرفته شده است. فسلفه و عرفان مولانا و دیدگاهش به شمس، توسط نویسنده به زبانی عام مطرح شده و در عین حال که بعد ادبی ابیات حفظ شده ، شروح وارد شده بر آن ها، فهم آن ها را سهل تر کرده است. ضمن این که امروزه با وجود تفاسیر و معانی متعددی که از ابیات مولانا به عمل آمده، هنوز ابهاماتی برای خواننده در خصوص عرفان و مسلک مولانا وجود دارد؛ نویسنده سعی بر آن داشته تا با روان کردن معانی، ابهامات عرفان مولوی را برای مخاطب کمتر کند و فلسفه ی زندگی او را حتی الامکان به همگان بنمایاند. امید است این اثر ادبی بتواند گامی در جهت آشنایی مخاطب با خداوندگار شعر و ادب فارسی باشد.

برشی از متن کتاب

ای رستخیز ناگهان وی رحمت بی‌منتها ای آتشی افروخته در بیشه اندیشه‌ ها امروز خندان آمدی مفتاح زندان آمدی بر مستمندان آمدی چون بخشش و فضل خدا خورشید را حاجب تویی اومید را واجب تویی مطلب تویی طالب تویی هم منتها هم مبتدا در سینه‌ها برخاسته اندیشه را آراسته هم خویش حاجت خواسته هم خویشتن کرده روا ای روح بخش بی‌ بدل وی لذت علم و عمل باقی بهانه‌ست و دغل کاین علت آمد وان دوا این سکر بین هل عقل را وین نقل بین هل نقل را کز بهر نان و بقل را چندین نشاید ماجرا خامش که بس مستعجلم رفتم سوی پای علم کاغذ بنه بشکن قلم ساقی درآمد الصلا این غزل، غزلی در ادبیات فارسی است. هم زمان با خواندن این غزل آسمانی، توجه داشتم که با دقت به آن گوش می دادید. مایلم پیش از هر چیزی نظر شما را درباره این غزل بدانم خامش که بس مستعجلم رفتم سوی پای علم کاغذ بنه بشکن قلم ساقی درآمد الصلا چه حرف شامخی بر زبان مولانا جاری شده است! انصافا حرف های عجیبی در این غزل وجود دارد. همه این شعر و این غزل به نظرم خطاب است؛ خطاب های که مقداری از آن ها با « ای» بیان شده است. می دانید که خطاب مخاطب می خواهد و مخاطب دارد کسی را مورد خطاب قرار می دهد. فکر می کنید مخاطب در این جا چه کسی است؟ باید دید مخاطب چه کسی است. ممکن است تصور شود که مخاطب شمس تبریزی است، چون معشوق مولانا شمس است. بله مخاطب شمس است، اما کدام شمس؟ شمسی که قد و قامتی مشخص داشت؟ شمسی که روزی متولد شد و روزی هم وفات کرد؟ شمسی که روزی چند وعده غذا می خورد و در کوی و برزن راه می رفت؟ شمسی که نفس می کشید و گوش و استخوان داشت یا شمسی دیگر است؟ باید گفت: مخاطب مولانا در این غزل، هم شمسی است که آن اوصاف را دارد، هم آن شمس نیست. مخاطب این خطاب ها، در واقع« حق» است. بله. با قاطعیت باید گفت که: مخاطب مولانا، حق تعالی است. آیا همه این خطاب ها که به گفته شما کل غزل را فرا گرفته است، درباره خداوند متعال است؟ بله. خطاب های این شعر تا پایان غزل درباره حق است. ظواهر، این موضوع را تایید می کند می گوید: مطلب تویی. طالب تویی. هم چنین می گوید: هم خویش حاجت خواسته، هم خویشتن کرده روا. هم چنین به صراحت می گوید: هم منتهایی، هم ابتدا. شمس تبریزی که« مبتدا» و« منتها» نبود

فهرست

مقدمه مولف مقدمه دکتر دینانی مواجهه با« مواجهه» مواجهه با مولانا مواجهه با شمس تبریزی 1.کلید وحدت وجود 2. « ای» و « وای» 3. صلح کل 4.طوفان روح 5.طوفانی دیگر در روح 6.گویی مرا چون می روی؟ 7. شوریدن بر هستی 8. اتحاد عاشق و معشوق 9. اگر تن نبود... 10.سکوت و مقام آن 11. برهان صدیقین 12. داده های معشوق 13.سایه نور 14. در ستایش معشوق 15.حور و نور 16.آنسوی نام و ننگ 17. در راه طلب 18.سحر سامری یا اعجاز موسوی 19.آتش در فلک 20. وحدت وجود، وحدت شهود 21.رنج یا گنج 22. تشبیه یا تنزیه 23.نزاع عقل و عشق 24.عشق به شرط معشوق 25. بی پایانی 26. غزلی دشوار 27. عقل و غفلت 28. می و نگاه 29.عناصر چهارگانه 30. باز عقل، باز عشق 31. ناقوس و ناموس 32. دوگانگی در یگانگی 33.طلا و طلاکاری 34.« من» و « تو» 35. روز و شب 36. آغاز و پایان با شنیدن 37.کشش و کوشش 38.خودی و بی خودی 39.من و عالم من 40. یافته شدن 41.خانه و خواجه 42. جلال و صبح 43.می و ساقی چه باشد 44. آن سوی محدودیت 45. در نامحدودیت انسان 46.غیرت بر دهان 47. خیال و معشوق 48.زبان دل 49.دیگر بینی 50.هستی و مستی فهرست ها

شاعر: مولانا غزلیات شمس تبریزی به روایت: غلامحسین دینانی تالیف: کریم فیضی انتشارات: اطلاعات