کتاب شرح خطبه البیان امام علی بن ابیطالب (ع)

کتاب شرح خطبه البیان امام علی بن ابیطالب (ع)، اثر علامه محمد بن محمود دهدار شیرازی (ره) و به اهتمام محمدحسین اکبری ساوی توسط انتشارات صائب به چاپ رسیده است.

این اثر ترجمه و شرحی بر خطبه‌ای است که منسوب به حضرت علی (ع) می‌باشد که گویا آخرین خطبه‌ای بوده که حضرت ایراد نموده است.

در بیان و شرح این خطبه آراء و نظرات گوناگونی وجود دارد؛ برخی آن را منسوب به حضرت علی (ع) می‌دانند که آخرین این خطب بوده و در شهر بصره یا کوفه ایراد شده است و مضمون آن عباراتی شامل تعریف ویژگی‌های رسول اکرم (ص) و معرفی خود ایشان، پیش‌گویی‌هایی در مورد آینده و نشانه‌های آخرالزمان که منجر به ظهور حضرت مهدی (عج) می‌گردد؛ وجود دارد. اما برخی از بزرگان دینی و شیعی چون محتوای این خطبه در منابع پیشین و معتبر از جمله نهج البلاغه، ذکر نشده است؛ و یا تنها بخشی از عبارات آن در منابع معتبر موجود است و جعل کنندگان، این عبارات را از منابع قدیمی معتبر جهت مستند ساختن نوشتارشان در این اثر گنجانده‌اند؛ از پرداختن به آن خودداری نموده و آن را از خطب جعلی می‌دانند که توسط حضرت بیان نگشته بلکه عباراتی است که نمونه‌ی آن در منابع غالیان به چشم می‌خورد و از آن‌جایی که خط سیر فکری و نوع بیانات این خطبه با بیانات و خطب امیرالمؤمنین را یکسان نمی‌دانند پس معتقدند که نمی‌تواند مربوط به حضرت باشد. به‌هر حال خواننده باید با دانستن این مقدمات به مطالعه‌اش بپردازد. هرچند که شارح این اثر - علامه دهدار شیرازی- و نیز مصحح آن -جناب اکبری ساوی- این دیدگاه مخالفان را نپذیرفته و آن را مرتبط به جعل و انتساب بی‌مورد به حضرت علی (ع) ندانسته و معتقدند با وجود منابع در دسترس به‌طور قطع خطبه‌ای است که توسط خود حضرت ایراد شده و غالیان در آن دخل و تصرفی نداشته‌اند چرا که این اثر، دارای کلمات، عبارات و معانی عمیق و پرباری است که تنها از عهده‌ی شخصیت والا و دارای نطق عالی همچون امیرالمؤمنین (ع) برمی‌آید و همان‌طور که حضرت را مخلوق خدا می‌داند بیانات ایشان را هم هم‌پایه قرآن که کار غالیان است؛ نمی‌بیند.گفتنی است که در کتاب «الزام الناصب» این خطبه به‌طور کامل‌تر و مفصل‌تر از سایر آثاری که شرح آن را آورده‌اند، نقل شده است و این کتاب در دسترس‌ترین کتابی است که خطبه البیان در آن آورده شده است که نویسنده آن متوفای 1333 ق می‌باشد. در هر حال خطبه شامل عبارات پرمعنایی است که در این اثر، به شرح مفصل هر عبارت با توجه به منابع قرآنی و روایی و آموزه‌های دینی پرداخته شده است.

برشی از متن کتاب

و قال (ع): انا الّذی عنده علم الکتاب علی ما کان و ما یکون می‌فرماید: منم آنکه چون به وجود خود پردازم و حقیقت خود را کتاب مطلق جامع جمیع کتب وجودی نشئات و کتب علمی ادوار و اکرار و کتب کلامی شهادی و کتب معنوی غیبی عوالم الهی بینم؛ از صور آن حقایق مراتب کلّیه وجود و از آیات آن اسرار ظهور و بطون علم و قدرت و از کلمات آن تجلیات شئون کلیه الهیه و غایات آن مطالعه نمایم؛ پس علم قرون و ادوار ماضیه نزد من باشد که مصداق کریمه: « عِلمُها عِندَ ربّی فی کِتابٍ لا یَضِلُّ ربّی و لا یَنسی» منم و علم نشئات مستقبله را حاوی باشم که کواکب اسماء الهی در فلک حقیقت من سیر و دور و قرانات سباعی و غیرع و اتصالات و انظار دارند و حال من در تحقق در جمیع شهود است، و الله اعلم.

فهرست

پیش‌گفتار سخن مصحح کتاب دیباچه کتاب تمهید مقدمه شارح شرح خطبه البیان قصیده مرحوم دهدار یادداشت‌ها

شارح: علامه محمد بن محمود دهدار شیرازی (ره) به اهتمام: محمدحسین اکبری ساوی انتشارات: صائب