کتاب سرگذشت شعر در ایران (فرهنگ تمدن ایرانی)

کتاب سرگذشت شعر در ایران از مجموعه‌ی فرهنگ و تمدن ایرانی تالیف علی اصغر سیدآبادی از سوی نشر افق به چاپ رسیده است.

شعر در ایران سابقه ای کهن دارد و سالیانی دراز در بردارنده ی آمال و آرزوها و مضامین بسیار دیگری بوده است. کتاب سرگذشت شعر در ایران، در پانزده فصل، تاریخچه‌ی شعر را از آغاز پیدایش تا امروز مورد بررسی قرار می دهد. اطلاعات بسیار جالبی درباره ی اولین شعری که به زبان فارسی سروده شد، شعرهایی که در مدح و ستایش پادشاهان دوره های مختلف خوانده می شد، چگونگی پیدایش شعر نو و شعر سپید، شعرای بزرگی چون فردوسی، مولانا، رودکی، حافظ ، سعدی و سبک اشعارشان در این مجموعه به چشم می خورد. در کتاب حاضر می خوانیم که؛ تاریخ شناسان با توجه به بخش هایی از کتاب اوستا که متعلق به زرتشت، پیامبر ایرانی است او را به عنوان اولین شاعر ایرانی می شناسند. همچنین به دلیل وجود رودکی شاعر نام آشنای دوره ی سامانی و سروده های بسیار زیبای وی، سامانیان را پدر شعر ایرانی می دانند. و از آن جایی که غیر از رودکی، شاعران دیگری مثل شهید بلخی که در شهر بخارا می زیستند، بخارا (پایتخت سامانیان) اولین پایتخت شعر ایرانی نام گرفت. علاوه بر این ها  اطلاعاتی درباره ی شعر در دوره ی باستان به چشم می خورد. در دوره ی ایران باستان شاعران به خوبی داستان ها را به شعر در می آوردند و یکی از بارزترین نمونه های آن شاهنامه ی حکیم ابوالقاسم فردوسی است. در فصل هفتم می خوانیم اشعاری  که فقط در مدح شاهان در دربارهای آن ها سروده می شد چگونه توسط سنایی غزنوی به بیرون از دربار و بین مردم عادی رواج پیدا کرد. بعد از بررسی سبک اشعار شاعران بزرگی چون عطار، مولانا، نظامی، سعدی، حافظ، ابو سعید ابوالخیر، خواجه عبدالله انصاری، محتشم کاشانی و ... در قسمت های پایانی کتاب سبک شاعرانی چون ایرج میرزا، فرخی یزدی، پروین اعتصامی و شعر نو را مورد بررسی قرار می گیرد. کتاب حاضر گر چه برای نوجوانان و جوانان تالیف شده است، اما برای همه ی گروه های سنی که علاقمند به شعر و تاریخچه ی آن هستند مفید و خواندنی است.

فرهنگ تمدن ایرانی مجموعه کتاب هایی است که درباره ی عناصر سازنده ی فرهنگ و تمدن در ایران امروز برای نوجوانان تالیف شده است. هر کتاب از این مجموعه به موضوعی خاص مرتبط با فرهنگ و هنر این مرز و بوم می پردازد و گزارش جذابی از سیر تکامل و تاریخی آن از گذشته تا امروز ارائه می دهد. کتاب حاضر به بررسی سرگذشت شعر در ایران می پردازد و اگر چه برای نوجوانان و جوانان تالیف شده، اما برای همه ی گروه های سنی که علاقمند به شعر و تاریخچه ی آن هستند مفید و خواندنی است.

 

فهرست

فصل اول: اولین شعر فصل دوم: افسانه ی اولین شعر فصل سوم: از شعر عربی تا شعر فارسی فصل چهام: سامانیان پدر شعر فارسی فصل پنجم: نامه ی باستان فصل ششم: شعر درباری فصل هفتم: تولد شعر بیرون از دربار فصل هشتم: داستان سرایان فصل نهم: شعر در اوج فصل دهم: بازگشت شعر به خراسان فصل یازدهم: شعر مردمی فصل دوازدهم: بازگشت به گذشته فصل سیزدهم: شعر در آستانه ی تغییر فصل چهاردهم: تولد شعر نو، تولد شعر سپید فصل پانزدهم: شعر در خیابان منابع و مراجع

برشی از متن کتاب

قاصد خبر داده بود که امیر از جایی در 30 فرسنگی شهر می گذرد و دوست دارد که نظامی را ببیند. کسی به یاد نداشت که نظامی شاعر بلند آوازه ی ایران، از شهر بیرون رفته باشد. اگر هم از شهر بیرون رفته بود، آن قدر از آن می گذشت که کسی به یاد نداشت. نظامی گوشه ی خلوتش را بیا هیچ سفری عوض نمی کرد و حتی برای رفتن به دیار امیران و شاهان نیز خلوت خود را به هم نمی زد. با این که اهل حضور در دربارها نبود، احترامش در دربارها محفوظ بود و امیران با احترما از او یاد می کردند. او نیز شاعری درباری نبود؛ اما کاری هم نمی کرد که این رابطه به هم بخورد. حالا هم امیر خواسته بود که او را در میانه ی سفرش در 30 فرسنگی شهر ببیند، نظامی به این دعوت پاسخ مثبت داد. امیر به احترامی نظامی مجلس شراب خواری و سماع خود را قطع کرد و به احترام او از جای برخاست. نظامی هم آن چه که مرسوم بود در احترام امیران به جای آورد و بر صدر مجلس نشست و امیر صحبت از شعرهای نظامی را به میان کشید. با این که نظامی در گوشه ی خلوت خود زندئگی می کرد و غرق در رویاها و خیال های رنگین خود بود و داستان های کهن را به شعرش نو می کرد؛ اما در میان مردم شاعری شناخته شده بود. نخستین منظومه ی او با نام مخزن الاسرار، به تقلید از سنایی سروده شد و اثری اخلاقی و حکمت آموز است. نظامی اگرچه با سردون این منظومه معروف می شود، اما هنوز تا سرودن معروف ترین و مشهورترین آثار او زمان باقی است. یکی از امیران محلی کنیزی به او هدیه می کند که نظامی عاشقش می شود و با او ازدواج می کند و از او صاحب فرزندی می شود. اما این زندگی شیرین طولی نمی کشد، همسرش فوت می کند و او می ماند و کودکی تنها. دوباره ازدواج می کند، اما باز هم همسرش می میرد. ازدواج سومش نیز چنین سرنوشتی پیدا می کند. این رخ دادها در زندگی و دیدگاه نظامی تاثیری به جا می گذارد و می توان در دومین منظومه ی او، خسرو و شیرین حاصل این تاثیر را دید. سومین و شاید مشهورترین منظومه ی نظامی گنجوی، لیلی و مجنون است که براساس یک داستان عاشقانه ی عربی سروده شده است و همه تقریبا از داستان آن آگاهند. هفت پیکر نام منظومه ی دیگر نظامی است که درباره ی بهرام گور است و درون گنبدهایی هفت رنگ می گذرد و خود از هفت داستان تشکیل شده است. بهرام گور هر شب با معشوقی به سر می برد  و روایت زندگی او را از زبان دختر می شنود تا این که به دنبال گور می رود و داستان تمام می شود. پنجمین منظومه ی نظامی نیز اسکندرنامه است که در دو کتاب جدا به نام های شرفنامه و اقبالنامه تالیف شده است. تصویری که نظامی از اسکندر در این کتاب ارائه می دهد، تصویری آرمانی از اوست. اسکندری که نظامی آفریده فقط یک جنگجو نیست؛ بلکه یک انسان کامل است.          

نویسنده: علی اصغر سیدآبادی انتشارات: افق