کتاب سرچشمه های دانایی و نادانی - ریموند پوپر

کتاب سرچشمه های دانایی و نادانی نوشته ی کارل ریموند پوپر با ترجمه ی عباس باقری توسط نشر نی به چاپ رسیده است.

این کتاب متن یک سخنرانی است که سِرکارل ریموند پوپر فیلسوف انگلیسی، در روز بیستم ژانویه ی سال 1960، به دعوت آکادمی بریتانیا، در چارچوب کنفرانس فلسفی سالانه ی آن آکادمی ایراد کرد. این سخنرانی نخست در سال 1960 در نشریه آکادمی بریتانیا و سپس در سال 1961 در نشریه دانشکده آکسفورد در لندن انتشار یافت و در سال های بعد بارها تجدید چاپ شد. این متن در سال 1985 به زبان فرانسه ترجمه و به عنوان مقدمه در مجموعه رسالاتِ فرضیه ها و ردیه ها، و سپس در سال 1998، جداگانه به چاپ رسید که این ترجمه از روی آن صورت گرفته است. این اثر گرانقدر، دربردارنده ی یکی از مهم ترین نظریات فلسفیِ کارل پوپر در زمینه ی شناخت و آگاهی و شناخت شناسی و ارزش و اعتبار نسبی فرضیه ها و تئوری های علمی و قابل رد بودن آن ها و عدم قاطعیت دانسته های بشری است. ضمن آن که، چون برای سخنرانی تنظیم شده به زبانی ساده تر از آثار دیگر او و طبعاً سودمندتر برای همگان به رشته ی تحریر درآمده است.

کارل پوپر در سال 1994 در سن نود و دو سالگی درگذشت. گفتنی است که مخالفان و موافقان نظریه های او بسیارند و برخی از آنان، در هر دو جهت، تندرو و تا حدی متعصب می باشند. گفت و گو درباره ی نظریات پوپر، به ویژه هنگامی که این نظریه ها در زمینه ی علوم انسانی به کار می رود و بر جامعه های انسانی انطباق می یابد، گسترده و پردامنه است. اما در هر حال امروز هیچ اندیشمند صاحب نظری نیست که از کنار حرف های او بی اعتنا بگذرد و عقایدش را نادیده و ناشنیده انگارد، بی آنکه البته ضرورتاً با تمامی آن ها هم رأی و موافق باشد. گفتنی است که مطالعه ی این کتاب پر محتوا در هفده بخش، آمادگی جهت «بازاندیشی» و تحملِ «دگراندیشی» را برای خواننده به بار می آورد.

برشی از متن

7 مکتب افلاطون، در دوران پیش از نظریۀ حقیقت الاهیِ دکارت، که به موجب آن شهود عقلانی، انسان را فریب نمی دهد زیرا خدا حقیقت است و نمی تواند ما را بفریبد، نقش قاطعی بازی کرده است. به عبارت دیگر شعور انسان سرچشمه شناخت است، چرا که خدا منشأ شناخت است. این نظریه تاریخ درازی دارد و ریشه آن به راحتی دست کم تا هومر و هسیود بالا می رود. طبیعی می دانستیم اگر سرچشمه های این نظریه را نزد اهل علم و تاریخ دانان می یافتیم، و بی شک اندکی شگفت زده می شویم که می بینیم شاعران، بنیانگذار آنند. شاعران یونانی سرچشمه های دانایی خود را نقل می کردند. این سرچشمه ها، طبیعت الاهی دارند و همان موزها هستند. گیلبرت مورای می گوید: «شاعران حماسی یونانی نه تنها آنچه را ما الهام می نامیم بلکه حتی اگاهی های خود را در مورد واقعه ها نیز از موزها می گیرند. موزها وجود دارند و از همه چیز آگاهند؛ (...) هسیود (...) پیوسته می گوید که دانایی خود را مدیون موزهاست. البته سرچشمه های دیگری را نیز برای دانایی می پذیرد (...) اما بیشتر با موزها مشورت می کند (...) و هومز نیز هنگامی که مثلاً از تشکیلات ارتشِ نخستین اقوام یونانی سخن می گوید همین کار را می کند.» همانگونه که این متن نشان می دهد، شاعران عادتاً نه فقط به خدایان منشأ الهام خود، بلکه حتی به خدایان منبع دانایی های خویش نیز تفاخر می کردند، خدایانی که ضامن حقیقت داشتن روایت های آنان بودند. نزد دو تن از فیلسوفان یعنی هراکلیت و پارمنیدس نیز همین مراجع را باز می یابیم. هراکلیت ظاهراً خود را هم چون پیامبری وصف می کند که «از زبانی گمگشته و مسخّر خدا سخن می گوید.»، خدایی که همان زئوس، سرچشمه تمامی حکمت هاست. ...

نویسنده: کارل ریموند پوپر مترجم: عباس باقری  انتشارات: نی