کتاب زیر آسمانهای جهان - داریوش شایگان

کتاب زیر آسمانهای جهان (مجموعه گفتگوها با رامین جهانبگلو) نوشته ی داریوش شایگان با ترجمه ی نازی عظیما توسط نشر فرزان روز به چاپ رسیده است.

این اثر، سومین کتاب از «مجموعه ی گفتگوهایی با اندیشمندان امروز جهان» می باشد که به مصاحبه با داریوش شایگان اختصاص دارد. داریوش شایگان، بیش از آنکه فیلسوف به معنای دقیق کلمه باشد، شخصیتی واقعی است که اطرافیانش هرگز نتوانسته اند به درستی جایش را تعیین کنند. رامین جهانبگلو کوشیده است تا شخصیت ایشان را از خلال این مصاحبه ها نشان دهد. این مصاحبه ها مدت دو هفته، در مکانی جادویی با رایحه ی مسحورکننده ی تغزل پرووانسی، پیشِ نگاه فریبای مارکی دوساد صورت گرفته است. این مصاحبه ها با مراجعه به مراحل عمده ی شکل گیری جهان فکری اندیشمندی هم چون شایگان می کوشد به پرسش هایی پاسخ دهد که در روزگار کنونی و در نتیجه مواجهه ی فرهنگ های مختلف با یکدیگر پدید آمده اند. موضوع اصلی این گفت و گوها بیشتر تنوع فرهنگ ها قرار داده شده است تا جست و جوی وحدت گرایی. با این همه، خط جست و جوهای آن ها از مرزهای یک روایت واحد فرا می گذرد و همزمان به مسائلی می رسد که تاریخ قرن بیستم برایشان مطرح می سازد. این گفت و گوی آزاد به صورت بازی مداوم پرسش و پاسخ میان دو روشنفکر از دو نسل مختلف تظاهر می یابد که در شامگاه رویارویی سنت و مدرنیته، خود را بازتاب گاه نامنتظر گفتاری واحد می یابند. پس طبیعی است که مرکز ثقل چنین گفت و گویی مباحث کنونی جهان باشد. در میان این مباحث، جای عمده ای به مسئله ی دموکراسی و کثرت گرایی فرهنگی و سیاسی نیز اختصاص داده شده است.

افق دید داریوش شایگان بسیار وسیع است، و حتی به نحوی برجسته به روی تمام اشکال دیگر فرهنگ باز است. درواقع داریوش شایگان فردی است با چندین حقیقت. اینکه او پسِ افکار یونگ، هایدگر، یا کُربن پناه می گیرد، به خوبی نشان می دهد که آثارش در تلاقی گاه معارفی قرار دارد که شاخص تجربه درونی انسان مذهبی هستند. بنابراین، در نظر شایگان، تجربه ی درونی یکی از شروط تفکر و یکی از وجوه زندگی است. این چیزی است که به او این امکان را می دهد که تبعید درونی اش را نسبت به این «سرزمین اوهام» که شاهد تولد آن بوده است، بسنجد. می توان گفت که او در صحرای زمان، فانوس به دست، در جست وجوی اوراق کنده شده ی کتاب تاریخ است. سراسر زندگی او تبعیدی است میان غربت سرزمینی غایب و آرزوی دستیابی به قلل رفیع تفکر کنونی؛ به همین جهت او یکی از آن آوارگان رمانتیکی است که «سرنوشت نادیدنی جهان ما» را رقم می زنند.

برشی از متن کتاب

مشخصات بارز فلسفه هندو

رامین جهانبگلو: امروز، پیشنهاد می کنم که درباره جایگاه هند در آثار شما سخن بگوییم. نخستین تماس شما با این کشور چگونه بود؟ - داریوش شایگان: نخستین تماس من با هند، چنانکه قبلاً گفته ام، به سالهای تحصیلاتم در ژنو بر می گردد که با ژان هربر آشنا شدم. آموختن سانسکریت و مطالعه متون مهم مقدس هند به نوشتن کتابی به زبان فارسی منجر شد که در سال 1346 در دو جلد انتشار یافت و عنوان آن ادیان و مکتب های فلسفی هند بود. این کتاب، به نوعی، نتیجه همه این کوشش های من بود. باید بگویم که هندوستان به من بسا چیزها آموخته است. به من توانایی نوعی نگرش زنده و ارگانیک به جهان را بخشیده است، ذهن مرا به زبان اساطیر گشوده است، مرا با کیهان شناسی آشنا کرده، و به من فهمانده است که در آئین هندو کوششهای روشنفکرانه اگر راه به نوعی رستگاری و حتی به نوعی طریق نجات نَبَرد، هیچ ارزشی نخواهد داشت. همچنین دریافته ام که فلسفه در معنای هندی اش، نظامی فرو بسته به شیوه ای که در غرب می شناسیم نیست، بلکه بر ادراک های دیگر از واقعیت گشوده است. از این روست که وقتی شش مکتب بزرگ برهمایی را بررسی می کنیم متوجه می شویم که این نظام های تفکر، با واقعیت از نقطه نظرهای متفاوت روبه رو می شوند. به یک معنا، دیدگاههای واقعیت اند. بنابراین، بین این مکاتب تناقضی وجود ندارد، زیرا مکمل یکدیگرند، چنانکه گویی پله های نردبان درجات مختلف وجودند. به علاوه، غایت همه این مکاتب رسیدن به رهایی است. رهایی (موکشا)، به یک معنا، هم تفکر و هم فلسفه را موجه می سازد؛ ارزش اعلایی است که نه تنها بر وجود پیشاپیش هستی مطلق صراحت دارد، بلکه همچنین مقام هستی شناختی انسان و انسانیت او را به گونه ی «زنده - آزاد» تعیین می کند - «زنده – آزاده» کسی است که در سلسله جدید حیات ها (سامسارا) گذرگاهی یافته است. بنابراین، موکشا یا رهایی، به طور کلی آن ارزش غایی است که مذهب و فلسفه را با هم و به یکباره بنیاد می گذارد. ...

فهرست

مقدمه از تهران تا لندن تحصیلات انگلیسی از جمال رافائل تا جلال میکل آنژ مصدق: چهره ای آسیایی اندیشه دموکراسی برای جهان سوم کشف متافیزیک زیبایی در جست و جوی شرق آخرین حکیمان ایران سنتی سنت و مدرنیته نقش فریب ناآرامی خلاق ذهن غربی غرب – شیفتگی جذابیت مقاومت ناپذیر ایالات متحد از الهیات سلبی تا ایدئولوژی زده کردن سنت هانری کربن: زائری از غرب میراث هایدگر متفکران روس مذهن و ایدئولوژی گفت و گوی تمدن ها مشخصات بارز فلسفه هندو گاندی و عدم – خشونت هندوئیسم و تصوف تناقض های ژاپن از بعد شبانه ی روح تا معرفت روزینه  ی علم تجربه ی امر قدسی درباره ی تأویل انسان مدرن و دعوت به استعلا علم و دین چگونه می توان فرانسوی بود؟ سیاحتگر معانی نقش عمودی شاعر پنج اقلیم حضور ایرانی هنر و تفکر یادآوری فضاهای گمشده وضعیت هنر دوران بینابین اسکیزوفرنی فرهنگی روشنفکر پیرامونی کیست؟ بیماری های تفکر نظریه پارادایم ها علم و فلسفه: آیا اتحادی نو میسر است؟ بازگشت مذهب درباره خواست های دموکراتیک از تکثیر تصویر تا پایان کتاب جهانی بی راز فهرست منابع

(مجموعه گفتگوها با رامین جهانبگلو) مؤلف: داریوش شایگان  مترجم: نازی عظیما  انتشارات: فرزان روز