کتاب روش های تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی 1 - بیابانگرد

کتاب روش های تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی (جلد اول) تالیف دکتر اسماعیل بیابانگرد توسط نشر دوران به چاپ رسیده است.

تمام دست اندرکاران تحقیق باید با روش های تحقیق آشنا باشند و اگر هم کسانی تنها از تحقیقات انجام شده استفاده می‌کنند باید برخی از شیوه ‌های شناخت مسائل، تنظیم فرضیه، استفاده از وسایل جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل داده ها را بدانند. آن ها باید بتوانند گزارش‌های تحقیقی را که چاپ می‌شوند، تعبیر و تفسیر کنند.

این کتاب که جلد نخست از مجموعه ی "روش های تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی" می باشد، در واقع منبعی است برای آشنایی با زبان و تفکر علمی و محدود به چیزی می باشد که به طور کلی به عنوان روش علمی پذیرفته شده است و مؤلف با این اعتقاد آن را نوشته است که اصولاً فهم و درک فعالیت پیچیده ی آدمی، به ویژه فعالیت پژوهش علمی بدون شایستگی تکنیکی و متدولوژی بسیار دشوار است، و شایستگی تکنیکی نیز بدون فهم و درک مقصود اساسی و ماهیت پژوهش علمی، که همان مطالعه ی عینی و کنترل شده ی روابط بین پدیده هاست، بی معنی خواهد بود.

هدف اصلی این کتاب تشویق و ترغیب پژوهشگران و محققان به تفکر منطقی،  اصولی و ساختاری و نشان دادن کیفیت هیجان برانگیز پژوهش علمی به گونه ی اعم، و پژوهش در علوم رفتاری به گونه ی اخص است. بنابراین، تأکید آن متوجه درک اصول پژوهش و حل مسائل پژوهش علمی است، در حالی که قسمت اعظم مباحث، متمرکز بر مطالب مفهومیِ انتزاعی و مواد تکنیکی است، همواره ضمن ارائه ی مطالب مجرد تلاش شده است، نشان داده شود که پژوهش یک کار جذاب و واقعاً جالب است و وقتی انسان غرق در پژوهش علمی می شود، قسمت اعظم افکار، انرژی، عواطف و احساسات خود را وقف آن می کند.

برشی از متن کتاب

فصل سوم: فرضیه فرضیه، ابزار قدرتمند در تحقیق علمی است. این ابزار ما را قادر می‌سازد تا نظریه را به مشاهده و مشاهده را به نظریه مربوط سازیم. استفاده از فرضیه ها، انسان عصر حاضر را قادر می سازد که ایده های فیلسوفان استقرایی را با توجه به تأکید آن ها بر مشاهده و منطق پیشکسوتان قیاسی را با توجه به تأکید آن ها بر تعقل، با هم به کار گیرد. استفاده از فرضیه ها، تجربه و تعقل را برای خلق ابزاری قدرتمند جهت جستجوی حقیقت پیوند می‌دهد. محقق، بعد از تعیین و بیان مسئله و بررسی متون تحقیقاتی پیشین، برای ساختن فرضیه ی خود آماده است. یک فرضیه می‌تواند به صورت یک گزاره ی آزمایشی پیشنهادی، به عنوان راه حل یک مسئله، یا به عنوان توصیف چند پدیده، به طور دقیق تعریف شود. فرضیه، بیان ساده ی انتظارات محقق نسبت به رابطه ی بین متغیرهای موجود در مسئله است و سپس در جریان یک بررسی تحقیقاتی مورد آزمون قرار می‌گیرد. از این روست که فرضیه تنها به عنوان راه حل پیشنهادی برای یک مسئله و یا درک این موضوع که نتیجه تحقیق می تواند باعث ابقاء و یا رد آن شود، ارائه می شود. به ندرت اتفاق می‌افتد که یک پژوهشگر، مطالعه یا پژوهشی را بدون طرح یک مسئله یا سوال آغاز کند. اما این مسئله یا سوالف زمانی به صورت علمی حل خواهد شد که به صورت فرضیه یا فرضیه های متعدد بیان شود. به عقیده ی مک گوگان [1990]، فرضیه همانند عصایی است که در دست یک نابینا قرار دارد. همانطور که نابینا بدون عصا،  نمی‌تواند راه ها و موانع مختلف را تشخیص دهد، محقق نیز بدون وجود فرضیه نمی تواند فرایند و مسیر ناپیموده پژوهش را با بینش و بصیرت لازم طی کند. بنابراین، می توان گفت فرضیه مانند چراغ است که در مسیر تاریک و مبهم پژوهش، افق های روشنی را به روی پژوهشگر می گشاید. فرضیه، عبارت از حدس، گمان یا توضیح آزمایش نشده ای است که محقق در رابطه ی بین دو یا چند متغیر بیان می دارد، البته این حدس و گمان باید هوشیارانه و منطقی باشد. با توجه به این تعریف، می توان نتیجه گرفت که فرضیه در حقیقت پیش‌بینی و انتظارات پژوهشگر در مورد چگونگی رابطه ی بین متغیرها، رفتارها و یا رویدادهای مورد مطالعه است. به عنوان مثال، اگر پژوهشگری قصد مطالعه ی رابطه بین مدت زمان تماشای تلویزیون و بهره ی هوشی کودکان را داشته باشد و آنان را از نظر بهره ی هوشی به سه دسته با بهره هوشی بالا، متوسط و پایین تقسیم کند، فرضیه های خود را می‌تواند به این صورت ارائه دهد: الف: کودکانی که بهره هوشی بالایی دارند در مقایسه با کودکان دارای بهره هوشی متوسط کمتر تلویزیون تماشا می‌کنند. ب: کودکانی که بهره هوشی متوسطی دارند در مقایسه با کودکان دارای بهره هوشی پایین، بیشتر تلویزیون تماشا می کنند. ...

فهرست

فصل اول: کلیات فصل دوم: مسئله تحقیق فصل سوم: فرضیه فصل چهارم: مفاهیم، سازه ها و متغیرها فصل پنجم: اندازه گیری فصل ششم: جامعه و نمونه فصل هفتم: روش پیمایشی فصل هشتم: تحقیق آزمایشی فصل نهم: تحقیق علّی - مقایسه ای فصل دهم: طرح های تک آزمودنی فصل یازدهم: تحقیق طولی فصل دوازدهم: تحقیق همبستگی فصل سیزدهم: تحقیق کیفی فصل چهاردهم: تحلیل محتوا فصل پانزدهم: روایی و پایایی آزمون فصل شانزدهم: آماده سازی و ارائه داده ها فصل هفدهم: آمار توصیفی و استنباطی فصل هجدهم: مسائل اخلاقی در تحقیقات اجتماعی فصل نوزدهم: ساختار طرح تحقیق، منابع پژوهشی، پایان نامه ی (رساله) تحصیلی و ارائه ی یافته های تحقیق منابع و ماخذ واژه نامه پاسخ خودآزمایی ها      

• مولف: دکتر اسماعیل بیابانگرد
• انتشارات: دوران