کتاب دوباره ایران: دوره ی صفویان (داستان فکر ایرانی 7)

کتاب دوباره ایران: دوره ی صفویان، جلد هفتم از مجموعه ی داستان فکر ایرانی اثر حسین بکایی و تصویرگری فرزانه تاجیک در نشر افق به چاپ رسیده است.

جلد هفتم از مجموعه ی داستان فکر ایرانی به دوره ی صفویان می پردازد. در این دوران ایران پس از چندین قرن دوباره این فرصت و مجال را پیدا می کند تا به عنوان یک کشور کاملاً مستقل و نظام مند شناخته شود. پس از سقوط ساسانیان توسط اعراب مسلمان، ایران از حالت کشوری مستقل خارج شده و تبدیل به یکی از سرزمین های تصرف شده توسط اعراب بدل می گردد. با روی کار آمدن خلفای عباسی و انتخاب وزیران ایرانی در دستگاه خلافتشان ترکیبی از نظام شاهنشاهی ایرانی و خلفای عباسی شکل می گیرد، اما با حمله ی مغول ها به ایران و ویرانی های فراوان آن ها، تغییر نژاد ایرانیان که حال ترکیبی از نژادهای آریایی، عربی، ترکی و مغولی است، همچنین تغییر دین ایرانیان در دوران صفویان فرصتی پیش می آید تا در حالتی که اعراب تضعیف شده و خان های مغول ارتباط خود را با رهبری خود قطع کرده اند بار دیگر ایران به کشوری مستقل تبدیل شود و حکومتی سراسری در تمام سرزمین ایران شکل گیرد. در این زمان هنر، معماری، ادبیات، فلسفه، فقه و صنعت تغییرات بنیادینی را تجربه می کنند که شرح آن ها در این اثر آمده است.

مجموعه ی 9 جلدی داستان فکر ایرانی، مجموعه ای است تاریخی که روایتگر تاریخ پر فراز و نشیب ایران زمین از آغاز تمدن ایرانی تا آغاز مشروطیت است که هر یک از 9 جلد این مجموعه به دوره ی تاریخی خاص اختصاص دارد و ویژگی های مهم آن دوره را برای مخاطب نوجوان و جوان بیان می کند. در این مجموعه از روایت های خشک تاریخی پرهیز و سعی شده با ایجاد فضایی داستان گونه، روایتی شیرین از تاریخ ارائه گردد. این کتاب ها  کاملا موضوع محورند. به عبارت دیگر بیش از نقش افراد و تاثیر آن ها در برهه های مختلف تاریخی، به نظریه ها، فکرها، مباحث و مجادلات فکری در حوزه های مختلفی مانند دین، فلسفه، کلام، تصوف، عرفان، ادبیات و ... پرداخته می شود. البته در هر دوره به معرفی اشخاص مهم آن دوران و نظریاتشان نیز پرداخته می شود. تصاویر این مجموعه به شکل کاریکاتور طراحی شده اند که جذابیت خاصی به آن بخشیده است.

فهرست

پیش گفتار فصل اول: چگونه نام ایران وارد تاریخ شد؟ فصل دوم: آریایی های ساکن ایران درباره ی انواع نظام های حکومتی فکر می کردند فصل سوم: سال هایی که ایران نه نام یک کشور، بلکه فقط اسم یک سرزمین بود فصل چهارم: جنگ، خون، ویرانی فصل پنجم: نظام شاهنشاهی ایرانی دوباره بازسازی شد فصل ششم: ایران نام یک کشور مستقل است فصل هفتم: اسلام، مسیحیان، اتحاد فصل هشتم: ایران تنها کشور شیعه دوازده امامی در جهان است فصل نهم: جهان از نگاه مذهب تشیع فصل دهم: چرا فقیهان شیعه با هم اختلاف پیدا کردند؟ فصل یازدهم: تصوف همان عرفان نیست فصل دوازدهم: می دانم پس هستم فصل سیزدهم: می سازم پس هستم فصل چهاردم: هنر دارم پس هستم فصل پانزدهم: شعر فارسی، آیینه اندیشه ایرانی فصل شانزدهم: ایرانی دگر بباید ساخت فصل هفدهم: اروپاییان مسیحی آمدند فصل هجدهم: من ایرانی هستم فصل نوزدهم: شاه خوب، شاه بد فصل بیستم: شاه در آباده زندانی است نمایه

برشی از متن کتاب

جهان از نگاه مذهب تشیع صفویان بر بستر تفکران خانقاهی و با تیکه به شکل خاصی از اعتقادات شیعی، توانسته بودند رشد کنند و حکومت ایران را به دست بگیرند. از آن طرف بعد از حمله مغولان در میان مردم اسلامی رواج پیدا کرده بود که به طور دقیق با هیچ یک از مذاهب اسلامی مطابقت نداشت. تنها نامی که می شد به اسلام داد، اسلام مردمی بود. در این اسلام باورهای خانقاهی با آموزه های مذهب کلامی مختلف و دستورالعمل های فقی مذاهب گوناگون درهم آمیخته شده بود. به طوری که وقتی کسی می گفت سنی حنفی است برخی از اعتقادات شیعی را هم جزو این مذهب قرار می داد و وقتی کسی می گفت شیعه است، برخی از باورهای مذهب شافعی را هم قبول داشت. باورهای اسلام در میان مغولان و ترکمانان که سال ها بعد از ایرانیان مسلمان شده بودند و از نظر فکر و فرهنگی بسیار عقب مانده تر از ایرانیان بودند، تغییرات اساسی کرده بود. مغولان قبل از اسلام آوردن، یا بت پرست بودند، یا دین شمنی یعنی بودایی داشتند. تعداد بسیار کمی از آنان هم مسیحی بودند. این اعتقادات مذهبی با اعتقادات خرافی که در همه جوامع عقب مانده دیده می شد، در ذهن مغولان درهم آمیخته شده بود و لباس باورهای اسلامی پوشیده بود. از این رو در میان قبایل جلالی که مسلمان شیعه بودند و در غرب ایران و شمال عراق امروزی زندگی می کردند، سنت اعتراف کردن برای آمرزش گناهان به روش مسیحیان وجود داشت. دانشمندان عرب نژادی که وارد ایران شدند و به آموزش اصول مذهب تشیع دوازده امامی به مردم پرداختند، خود را با این اوضاع رو به رو دیدند. از آن طرف این دانشمندان، با پرسش های دیگری هم رو به رو بودند که دانشمندان ایرانی - مسلمان در طول نهصد سال مطرح کرده بودند. برای مثال قدیم یا حادث بودن قرآن که یکی از مباحث اختلاف برانگیز در میان دانشمندان مسلمان بود. این پرسش ها و پرسش های دیگری از این دست باید مجدد طرح می شد و پاسخ هایی جدید بر اساس آموزه های مذهب شیعه برای آن ها پیشنهاد می گردد. میرداما، که بعدها او را موسس مکتب فکری اصفهان لقب دادند، نخست علوم سنتی اسلامی را بر اساس دیدگاه شیعه طبقه بندی و تنظیم کرد. یعنی همان کاری را کرد، که ارسطو در یونان و فارابی در ایران بعد از اسلام انجام داده بودند. میرداماد برای حل مسئله های فلسفی، فلسفه عقلی ابن سینا را با روش های اشراقی سهروردی، در فضای اعتقادی شیعی تفسیر کرد. به عبارت دیگر میرداماد مسائل فلسفه اسلامی را دوباره طرح کرد و با استفاده از سنت فلسفی ایرانی - اسلامی در فضای اعتقادی مذهب تشیع پاسخ های تازه ای برای این مسائل پیشنهاد کرد. این روش بعد از میرداماد در دل مکتب فلسفی اصفهان تا به امروز ادامه پیدا کرده است. بر اساس روش فلسفی میرداماد برای حل مسائل فلسفی نه تنها عقل و منطق و دانش فیلسوف، بلکه الهام های غیبی هم لازم است. میرداماد معتقد بود که فیلسوفان برای رسیدن به حقیقت باید مدارج اعتقادی را طی کنند و در اعتقاد به درستی باورهای شیعی و حقانیت امامان شیعه دوازده امامی و باطل بودن دشمنان آنان ثابت قدم و متعصب شوند تا به شایستگی برسند تا به وسیله ی اولیا و امامان شیعه که منابع اصلی علم و حکمت هستند، حمایت شوند. ...    

• تاریخ و فرهنگ
• نویسنده: حسین بکایی
• تصویرگر: فرزانه تاجیک
• انتشارات: افق