کتاب درآمدی بر شناخت معماری روستایی ایران - زرگر

کتاب درآمدی بر شناخت معماری روستایی ایران تألیف دکتر اکبر زرگر توسط انتشارات دانشگاه شهید بهشتی به چاپ رسیده است.

به دلیل اهمیت هنر معماری در ایران از زمان های بسیار دور، شناخت این بخش از هنر که مردم روستا های مختلف بنا بر شرایط اقلیمی و فرهنگی خود به منازلشان طرح و نقش می داده اند، بسیار ارزشمند می باشد و شناختن هر یک از این آثار گرانبها می تواند معرف هنر ایرانیان به جهان باشد. بنابراین طرح کتبی که دربرگیرنده اطلاعاتی مفید در رابطه با این موضوع باشد در سال های اخیر از اهمیت بالایی برخوردار گشته و موجب به وجود آمدن آثار ارزشمندی شده است که با مطالعه هر یک از آنان می توان به بخشی از هنر عظیم معماری روستاییان کشورمان دست یافت. کتاب "درآمدی بر شناخت معماری روستایی ایران" به عنوان یکی از آثار مفید در این زمینه به صورت شفاف و قابل فهم به چگونگی و شکل گیری معماری روستایی ایران می پردازد و سعی نموده است با ارائه مطالب کاربردی و اصولی طی شش فصل، شناخت بهتری به خوانندگان عرضه دهد که عبارتند از:

1- ضرورت طرح موضوع 2- تنوع سیمای روستاها 3- معماری روستایی و اقتصاد 4- معماری روستایی و فرهنگ 5- معماری روستایی و عوامل سیاسی و اجتماعی 6- مصالح و روش های سنتی ساختمان

 

فهرست

فصل اول: ضرورت طرح موضوع مطالعات معماری روستایی ایران قبل از انقلاب اسلامی مطالعات معماری روستایی ایران پس از انقلاب اسلامی سابقه آموزش معماری روستایی در دانشکده های معماری ضرورت حل مسئله. فصل دوم: تنوع سیمای روستا ها عوامل موثر در شکل گیری کالبد روستا مقیاس های مورد اشاره جغرافیای محل. فصل سوم: معماری روستایی و اقتصاد منابع اقتصادی روستا فضا های ضروری در خانه های روستایی فضا و ابزار کار توان اقتصادی یا قدرت خرید خانواده فصل چهارم: معماری روستایی و فرهنگ نقش عوامل و عناصر مذهبی عرصه خصوصی و عمومی و مسئله حریم و حجاب درک فضا و رفتار های قراردادی. فصل پنجم: معماری روستایی و عوامل سیاسی و اجتماعی قشربندی اجتماعی یا استقرار اقشار مختلف معماری و ساختار خانواده امنیت و معماری فصل ششم: مصالح و روش های سنتی ساختمان ابنیه روستایی سبک ابنیه روستایی سنگین

برشی از متن کتاب

فصل اول: ضرورت طرح موضوع هدف از تنظیم این دفتر توجه اخص به مقوله بافت روستا، در مقیاس کلان و معماری روستایی و مسکن، در مقیاس خرد آن است که چنین پژوهشی با این دیدگاه علمی، تا قبل از انقلاب اسلامی، در ایران سابقه نداشته است.  فصل دوم: تنوع سیمای روستاها نگاهی گذرا به سیمای روستا های ایران گویای تنوع بسیار در میان آن هاست. در جایی روستا بافت به هم پیچیده ای از خانه هایی است که به صورت پلکانی بر دامنه شیب کوه قرار گرفته اند. این نوع روستا ها را اغلب در مناطق کوهستانی می بینیم. در جای دیگر خانه های روستا در دل کوه ها کنده شده و خطوط ارتباطی دشوار و پیچیده ای آن ها را به یکدیگر مربوط می سازد، چون روستای کندوان در آذربایجان و میمند در کرمان. فصل سوم: معماری روستایی و اقتصاد ادامه حیات مردم هر روستایی در گرو چرخش چرخ های اقتصادی روستا و تولید است. مکان یابی، شکل کلی مسکن و بافت کلی روستا نیز رابطه تنگاتنگی با نوع معیشت و شکل تولید و منابع اقتصادی آن دارد. نوع فعالیت روستائیان تا حدود زیادی در ارتباط با شرایط محیطی است و ممکن است در نقاط مختلف با یکدیگر فرق کند. رایج ترین شکل تولید، اشتغال روستائیان به امور مربوط به کشاورزی دانه هایی مانند گندم و جو و همچنین نگهداری تعداد معدودی دام در کنار آن است.  فصل چهارم: معماری روستایی و فرهنگ منظور از فرهنگ در اینجا مجموعه ای از باور ها، اعتقادات، ارزش ها، آداب و رسوم و سنن و مراسم گوناگون مذهبی و آئینی است. در کشور اسلامی ایران مهمترین وجه فرهنگی جوامع سنتی، فرهنگ دینی و باور های اسلامی آن هاست. هر روستایی ممکن است با تعدادی ساختمان و یا مکان مخصوص مذهبی شناسایی شود. در بسیاری از روستا ها از این نوع مکان های مذهبی از جمله امامزاده ها، مساجد، حسینیه ها، تکایا و گاه سقاخانه و امثال آن وجود دارد.  فصل پنجم: معماری روستایی و عوامل سیاسی و اجتماعی برخلاف کم توجهی به جنبه های کالبدی، مطالعات نسبتا مبسوطی در مورد ساختار اجتماعی روستا ها وجود دارد. خسرو خسروی به طور کلی جامعه روستایی ایران را به سه دسته: 1. جامعه دهقانی و کشاورزی، 2. قبیله ای و دهقانی، 3. جامعه قبیله ای تقسیم نموده و ویژگی های آن ها و همچنین وجوه تمایز هر یک را بر می شمرد. وی همچنین در خصوص ساختار خانواده های روستایی و قشربندی اجتماعی که می تواند آثار کالبدی نیز داشته باشد، مطالب مفصلی را مطرح می کند.  فصل ششم: مصالح و روش های سنتی ساختمان نگاهی گذرا به نمونه های ساختمان های روستایی در نواحی گوناگون کشور، بیانگر بهره برداری هوشمندانه اهالی از مواد و مصالحِ  در دسترس و تلاش برای بهره گیری هر چه بیشتر از آن ها برای برآورد نیازهای ساختمانی اشان است. اساس اندیشه این روستائیان کاهش هزینه های مربوط به ساختمان و پرهیز از حمل و نقل بی جا و استفاده از مصالح غیر بومی و افزایش قابلیت ها و دوام مصالح بومی برای ساختمان سازی و ایجاد سرپناه برای خانواده و فضا های مناسب برای محصولات و عوامل تولید است. کتاب "درآمدی بر شناخت معماری روستایی ایران" با دربر داشتن مطالب کاربردی توانسته است به عنوان منبعی ارزشمند جهت استفاده دانشجویان معماری و علاقه مندان به این مبحث می باشد.

نویسنده: دکتر اکبر زرگر انتشارات: دانشگاه شهید بهشتی