کتاب دادا و سوررئالیسم

کتاب دادا و سورئالیسم تالیف سی. و. ای. بیگزبی با ترجمه ی حسن افشار در نشر مرکز به چاپ رسیده است.

دادا جنبشی ادبی و هنری بود، با دامنه جهانی و خصلت هیچ گرایانه که از سال 1915 تا 1922 دوام آورد. دادائیستها، با همه ی سوء ظن شان به برنامه ها و تنفرشان از نظام های رسمی، از منتشر کردن مرامنامه های پی در پی و غالبا ضد و نقیض لذت می بردند. در حالی که معتقد بودند تعریف کردن دادا عملی «غیر دادائیستی» است، همیشه سعی می کردند آن را تعریف کنند و در این میان اشتیاق زیادی به مغلطه بازی و تناقض گویی از خود نشان می دادند. دادائیستها به دنبال خلق هنری باطنی و خودگرا و دور از دسترس اطرافیانشان نبودند؛ آنها آزادی و اصالت را تبلیغ می کردند. اگر پیامی که قصد انتقالش را داشتند گاهی مبهم و گاهی ساده لوحانه می نمود، علتش به اعتقاد آنها این بود که مردم، به آسانی، بصیرت را با جدیت اشتباه می کردند. با برنامه ای که هدفش را هوگو بال با فروتنی «ضدیت با نظام های جهانی موجود» اعلام می کرد، خود گرایی در واقع نقض غرض بود. از این رو اگرچه دادا به اندازه ی سمبولیستها از جامعه ی متشکل زمان خود نفرت داشت، نه در توجه آنها به روش شناسی سهیم بود و نه به رغم صورت ظاهر در ذهنی گرایی آنها. دادا عمل گرا و التقاط گرا و خودنما بود. از هر روش و سبکی برای رسیدن به اهدافش استفاده می کرد و ضمن حفاظت از خود در برابر انتقادات سطحی با اندکی مرموز جلوه دادن عمدی، پیام اصلی خود را با فریاد به گوش جهانیان رسانید و در روابط عمومیش مهارتی از خود نشان می داد که در هنرها تا امروز کمتر نظیر داشته است.

سورئالیسم، اسم مذکر، خودکاریِ روانیِ محضی که مقصود از آن بیان شفاهی یا کتبی عملکرد حقیقی اندیشه ی القا شده در غیاب هرگونه نظارت عقل و فارغ از هر نوع نظام هنری یا اخلاقی باشد. واژه ی سوررئالیسم نخستین بار در نمایشنامه ی «عبث نما» ی آپولینر به نام سینه های تیره زیاس ظاهر شد. «درام سوررئالیستی» عنوان فرعی نمایش بود. این واژه از نظر آگولینر نشان دهنده ی یک شیوه ی تمثیلی انتقال حقیقت جوهری بود. چنان که خودش می گفت، موقعی که انسان خواسته بود از عمل راه رفتن تقلید کند، چرخ را اختراع کرده بود؛ پای مصنوعی نساخته بود. به همین سان هنرمندی که می خواهد حقیقت بنیادین هستی را منتقل کند، نه به برش ناتورالیستی زندگی بلکه به تخیل تداعی گر شاعر روی می آورد.

فهرست