کتاب تشیع علوی و تشیع صفوی - شریعتی

معرفی کتاب تشیع علوی و تشیع صفوی

کتاب تشیع علوی و تشیع صفوی، اثر دکتر علی شریعتی می‌باشد که توسط انتشارات سپیده باوران به چاپ رسیده است.

کتاب که حاصل یک سخنرانی سه ساعته در ماه رمضان سال 1350 ش است؛ پس از بازبینی و تصحیح و اضافاتی که خود دکتر شریعتی در آن اعمال نمود؛ در بهار 1351 منتشر گردید. اما بعد از چاپ اول این اثر، جزوه کوتاهی با عنوان « تشیع سرخ و تشیع سیاه» با نظر خود نویسنده در ابتدای کتاب به چاپ رسید که در واقع این متن مقدمه و توضیحی بر نمایشنامه «سربداران» -که بدلیل خفقان حاکم بر آن زمان تنها یک شب اجرا شد- است.

در این اثر، که همراه با اصطلاحات جدیدی است که دکتر شریعتی، خود، آن‌ها را بوجود آورده و بنوعی بر گرفته از فرهنگ ایرانی- اسلامی است، تشیع را شامل دو گروه می‌داند که کاملا با هم متفاوت و سر منشأهای جداگانه دارند و فقط تشابه اسمی آن‌هاست که در یک جا جمعشان نموده. این متفکر، تشیع علوی را برخاسته از نگاه و سیره امام راستین، حضرت علی (ع) می‌داند و در مقابل سرمنشأ تشیع صفوی یا شاه‌عباسی را همان تشیعی معرفی می‌کند که ابوسفیانی و به عبارت دیگر تشیع دروغین است که از حقیقت تشیع علوی، فاصله‌ها دارد. دکتر، معتقد است که شیعه یک خط مشی انقلابی و مبارزه گونه داشته و آن را شیعه حرکت می‌خواند که اصالت تشیع را داراست اما از زمانی که تشیع صفویه پا گرفته و به تعبیر خودش شیعه نظام شکل گرفته و تشیع حاکم جامعه گشته، پویایی و حرکت تشیع رو به ایستایی و بی حرکتی نهاده و آن آرمان‌های اجتماعی عدالت خواهی مسکوت مانده و این تغییر را یک اصل جامعه شناختی معرفی می‌نماید که بر اساس آن هر جنبشی هنگامی که به قدرت دست می‌یابد؛ تبدیل به یک نظام و نهاد ثابت می‌شود و از تحرک باز می‌ماند. تشیع را دارای دو دوره منفک و از هم جدا دانسته که اولین دوره‌اش، دوره‌ای از قرن اول یا به عبارتی اسلام حرکت و در مقابل اسلام نظام(= تسنن) از زمان صفویه. که شکست شیعه را از همین آغاز پا گرفتن اسلام نظام می‌داند چرا که معتقد است شیعه اولیه که صفت حرکت را به آن می‌دهد با تمام کم امکاناتی‌ها و تمام موانع موجود در جامعه که حتی اجازه سوگواری بر امام حسین(ع) را نداشت، اجازه زیارت مقبره‌های متبرکه را نداشت و اقلیتی محکوم و بی‌قدرت بود، پس از روی کار آمدن اسلام نظام و پیروزی‌های ظاهری که بدست آورد و دیگر در تنگنا و مضیقه نبود، تحت تعقیب اعمال حکومتی نبود، شکست خورد چرا که آن روحیه انقلابی و آن حرکت و پویایی از او ستانده شد و بنوعی تشیع به یک پیروزی ورشکسته رسید. در ادامه برای عمیق‌تر نشان دادن این دو نوع تشیع نمونه‌هایی از منطق تشیع صفوی و منطق عالم شیعی را وارد بحث می‌نماید.

انتقاد دیگری که دکتر شریعتی به تشیع صفوی وارد می‌نماید بهره گیری از روح ملی ایرانی است که در قبال فرهنگ اسلامی که پیامبر اسلام(ص) در جامعه پیاده نموده و در آن تمام ملل و شعوب را یکسان دانسته و برتری قومی و نژادی را نفی و سرکوب نموده بود؛ می‌خواهد برای منفعل ساختن شیعه علوی و نیز محکم کردن پایه‌های حکومتی خود از این بیراهه وارد شود و به این کار خود رنگ و لعاب دینی- مذهبی داده و تشیعی می‌سازد که عامه مردم را با خود هماهنگ نموده ولی در بستر این حرکت به مقاصد شوم خود برسد و این تشیع ساختگی را با تکیه بر برتری دادن عجم بر عرب، سازماندهی کند.

در پایان، دکتر شریعتی، لیستی از تفاوت‌هایی که این دو فرقه در اصول اعتقادی با هم دارند را بیان می‌نماید که بنوبه خود، قابل تأمل می‌نماید:

تشیع علوی تشیع مسئولیت است؛ تشیع صفوی تشیع تعطیل همه مسئولیت‌هاست.

تشیع علوی تشیع انقلاب کربلا است؛ تشیع صفوی تشیع فاجعه کربلا است.

تشیع علوی یاری حسین(ع) است؛ تشیع صفوی گریه بر حسین است.

فهرست

یادداشت ناشر چاپ حاضر یادداشت ناشر تشیع سرخ و تشیع سیاه تشیع علوی و تشیع صفوی خاکشیریسم نهضت و نظام عثمانی و غرب ناگهان حمله‌از پشت! نمونه منطق تشیع صفوی متن اعلامیه« معرفی نامه ارشاد» منطق عالم شیعی انصاف و بزرگ اندیشی، نشانه تسنن محمدی مونتاژ مذهب و ملیت شاهکار صفوی: جمع ضدین کلاه شرعی= فریب دادن خدا جادوی سیاه نفی تشیع بوسیله تشیع امام در آسمان، در رابطه با خدا امام در زمین، در رابطه با خلیفه مسیحیت غربی و تشیع صفوی، فرنگی در کربلا! غرب‌زدگی شیعه ترس از مسجد تقلید و سوگواری تغییر جهت تشیع یک تبدیل بزرگ دیگر تشیع صفوی پیش از صفویه پایه‌های اعتقادی دو مذهب فهرست‌های راهنما

برشی از متن کتاب

عالم شیعی در طول تاریخ اسلام به آزادی بحث و احتجاج و نظر آزمایی معروف بود و تصادم فکری و جدال علمی را دوست می داشت و سخت طالب بود، چه، دستگاه های تبلیغاتی و علمی همه در دست مخالف بود و او-که منطقی قوی در اثبات تشیع داشت- در این آزادی بحث و جدل بود که می توانست افکارش را طرح کند و قدرت منطقش را نشان دهد، بر خلاف روحانی در تشیع صفوی که از «سوال» می‌ترسد و اگر بعد از جواب، باز هم سؤال کردی، سؤال دوم، جوابش یک دور تسبیح فحش و اتهام و لعن و نسبت های ناروا و تفسیق و تکفیر است. چنان‌که در پاسخ نویسنده‌ای که گفته بود: «برخی از مطالب فلان کتاب دعا سند ندارد» یکی از مبلغان رسمی تشیع صفوی فرموده بود: «تو خودت که ادعا میکنی بچه بابات هستی، سند داری؟» روحانی صفوی، با این که ظاهراً لباس علم را بر تن دارد و ظاهراً شبیه عالم شیعی لباس می‌پوشد، مخاطبش، حتی در مباحث علمی، توده عوام است و از روبرو شدن با عالم می‌گریزد و با اینکه خود عنوان عالم شیعی را غصب کرده و مدعی است که محل رجوع مردم در مسائل علمی است، عوام مرجع علمی اویند و او فقط یک دستگاه رسمی صدور حکمی است که مریدانش استنباط کرده‌اند.

نویسنده

دکتر علی شریعتی( 1356-1312) - نویسنده، جامعه شناس، فیلسوف و متفکر معاصر- که در ادبیات به نام «معلم شهید» شناخته می‌شود؛ پژوهشگر دینی اهل ایران است که به دلیل نقشی که در جریان‌های سیاسی زمان خود داشته و آرا و اندیشه‌های تأثیرگذاری از خود به جای نهاده است؛ شهرت و حتی محبوبیت زیادی دارد که البته نقدها و تجلیل‌های زیادی پیرامون آثار، آراء و تأثیراتی که او بر چند دهه معاصر ایران گذاشته وجود دارد. وی بین سال‌های 1959 تا 1964 در فرانسه زندگی نموده و مدرک دکترای ادبیات خود را از دانشگاه سوربن اخذ نمود. پس از بازگشت به ایران بدلیل فعالیت‌های ضد ساواک مرتباً تحت تعقیب بود و حتی دوره‌ای را بطور مخفیانه زندگی نمود و بعد از مهاجرت به انگلستان در 29 خرداد 1356 در حالی که سه هفته از سفرش به می‌گذشت، در ساوت‌همپتون به شکل مشکوکی درگذشت. شریعتی وصیت کرده بود که وی را د دفن کنند، ولی هم‌اکنون در قبرستانی کنار، در شهر نگهداری می‌شود و خانواده‌اش هزینه نگهداری جسد وی را متقبل شدند.

(مجموعه آثار 9) نویسنده: علی شریعتی انتشارات: سپیده باوران